Gniezno - pierwsza stolica Polski
Gniezno (łac. Gnesna, niem. Gnesen) – miasto w województwie wielkopolskim, pierwsza stolica Polski, pierwsza metropolia kościelna, Stołeczne Królewskie Miasto Gniezno, miasto św. Wojciecha. Siedziba władz powiatu gnieźnieńskiego i gminy Gniezno oraz archidiecezji, (arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski). Było miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.
Według danych Narodowego Spisu Ludności i Mieszkań GUS na dzień 30 czerwca 2012 roku miasto liczyło 70 129 mieszkańców. Powierzchnia: 40,6 km².
Administracyjnie miasto leży we wschodniej części woj. wielkopolskiego (ok. 10 km od granicy z woj. kujawsko-pomorskim), w powiecie gnieźnieńskim. Dawniej należało do woj. kaliskiego, od 1768 do II rozbioru Polski istniało odrębne woj. gnieźnieńskie. Do reformy administracyjnej w 1999 roku należało do woj. poznańskiego.
Gniezno znajduje się na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Na terenie miasta jest pięć jezior: Jezioro Jelonek (Wenecja) na zachodzie, Jezioro Winiary (Łazienki) na północy, Jezioro Świętokrzyskie w centrum, Jezioro Koszyk na północnym wschodzie i Jezioro Zacisze na południowym zachodzie miasta. Przez północno-wschodnią część miasta przepływa rzeka Wełna – dopływ Warty.
Rzeźba Eugeniusza Izdebskiego tzw. „witacze” mijana w czasie wjazdu do Gniezna
Obecnie jest pięć takich rzeźb, pierwsza stanęła przy drodze krajowej nr 5 od strony Bydgoszczy w roku 2005. Rzeźba ta przedstawia króla Bolesława Chrobrego ze swoją drużyną. Oznakowanie wszystkich wjazdów do miasta w formie drewnianych wojów tzw. „witaczy” ma podkreślić historyczne, a zarazem królewskie znaczenie miasta Gniezna.
Według legendarnego wywodu nazwa miasta pochodzi od polskiego słowa „gniazdo” oraz „gnieździć się” i związana jest z legendą powstania państwa polskiego. Gall Anonim w 1112 roku w rozdziale pierwszym I księgi Kroniki polskiej wspomina nazwę miasta oraz podaje jej znaczenie „...Był mianowicie w mieście Gnieźnie, które po słowiańsku znaczy tyle co „gniazdo”, książę imieniem Popiel...”. Z nazwą miasta Gniezna związana jest też stara polska legenda o Lechu, Czechu i Rusie zapisana pierwszy raz po łacinie w Kronice Wielkopolskiej z przełomu XIII i XIV wieku. Bracia ci przemierzając puszcze, poszukiwali ziemi, na której mogli by założyć swoje osady. Kiedy nieprzebyte bory nagle rozrzedziły się, następnie urwały, ukazując wędrującym uroczy krajobraz: rozległą dolinę okoloną pagórkami i oblaną wieńcem niewielkich jezior Lech postanowił założyć tu swoją osadę. Na najwyższym wzgórzu, na starym samotnym dębie orzeł miał swoje gniazdo. Wokół tego drzewa Lech postanowił zbudować swój gród, a orła przyjął za godło swojego ludu. Pozostali bracia udali się w dalsza wędrówkę: Czech na południe, Rus zaś na wschód.
Pieczęć z herbem Gniezna – ilustracja: WIKIPEDIA
Najwcześniejsze zapisy nazwy Gniezna pojawiły się na denarze Bolesława Chrobrego (ok. 1000): Gnezdvn; czeski kronikarz Kosmas żyjący na przełomie XI i XII wieku podaje po łacinie - Gnezden, tę nazwę w formie Gnezden spotykamy również w spisanej po łacinie Bulli Gnieźnieńskiej z roku 1136, Gnezdna - zapis taki pojawia się w dokumentach np. w 1238 roku. Świadczy to o podstawie toponimicznej „Gnezd-”. W roku 1154 arabski geograf Al-Idrisi w swoim dziele pt. „Księga Rogera” zamieścił nazwę Gniezna jako „G(i)nazna” pośród innych polskich miast: Krakowa, Wrocławia, Sieradza, Łęczycy oraz Santoka.
Denar Bolesława Chrobrego z XI w. z łacińską nazwą miasta Gniezno - GNEZDVN CIVITAS
Część uczonych sceptycznych wobec przekazów kronikarzy wysuwa przypuszczenia, że nazwa Gniezno pochodzi od nazwy jeziora. Dzisiejsze jeziora Jelonek, Świętokrzyskie i Winiary stanowią najprawdopodobniej relikty oblewającego tysiąc lat temu gród gnieźnieński wielkiego jeziora Gniezno.
Gniezno podobnie jak Rzym, zbudowano na siedmiu wzniesieniach. Jednakże z powodu rozwoju gospodarczego i kulturowego na mapie nie można odnaleźć wzniesienia Żnińskiego. Wzgórze Lecha jest największym wzniesieniem w mieście – wybudowano na nim katedrę, dawny zamek książęcy (obecnie) oraz kolegiaty wraz z Kościołem św. Jerzego. Wzgórze Panieńskie mieści się nieopodal Wzgórza Lecha – znajduje się tam Rynek miasta. Wzgórze św. Piotra mieści się w zachodniej części miasta – postawiono tam cmentarz świętych Piotra i Pawła oraz kościół pod tym samym wezwaniem. Na wzgórzu św. Wawrzyńca wzniesiono kościół pod wezwaniem tego świętego, a także powstało tam targowisko. Wzgórze św. Michała oraz kościół św. Michała mieszczą się w pobliżu drugiego targowiska we wschodniej części miasta. Na wzgórzu Krzyżackim, oddzielonym od Wzgórza Panieńskiego tzw. Doliną Pojednania wybudowano klasztor Bożogrobców (obecnie kościół św. Jana) oraz szpital i gimnazjum.
Panorama centrum miasta z lotu ptaka – fotografia: http://www.iceis.pl/gniezno/
Historia miasta w skrócie
Pierwsze ślady osadnictwa na terenach dzisiejszego Gniezna pochodzą z końca paleolitu, tj. sprzed 8–10 tys. lat.
Gniezno zostało założone na przełomie VI i VII wieku. Takiemu umiejscowieniu sprzyjało ukształtowanie terenu, jak również położenie osady u zbiegu głównych traktów wiodących z Rusi, Moraw i Pomorza. Od I połowy X wieku Gniezno stało się centralnym grodem plemiennego państwa Polan, któremu przewodził ród Piastów. Mieszko I - pierwszy historycznie poświadczony władca Polski, stworzył państwo o dość dużym terytorium i umocnił je politycznie poprzez przyjęcie chrześcijaństwa. Sam chrzest odbył się prawdopodobnie w wielką sobotę w 966 roku. Od tego czasu Gniezno stało się stolicą młodego państwa, ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym.
Żeton z serii: HISTORYCZNE STOLICE POLSKI - GRÓD PIERWSZYCH PIASTÓW GNIEZNO, nominał: 10 GRODÓW,
producent: GYGES ARD, projekt: Robert Anders (AR), materiał: mosiądz M63 / aluminium, nakład: po 1000 szt.
(z każdego z metali), średnica: 25 mm, waga: 8,5 g (M63) / 2,2 g (Al), stempel: lustrzany - technika 2D,
rant: gładki, czas obowiązywania: 25-09-2010 - 31-12-2010 w prywatnej mennicy GYGES ARD
Gród pełniąc rolę stolicy państwa, stał się jednocześnie ośrodkiem nowej wiary i dlatego właśnie tu utworzono pierwsze arcybiskupstwo. W roku 1000 odbył się doniosły w skutkach zjazd polityczny. Do groby św. Wojciech przybył cesarz niemiecki Otton III. W roku 1925 odbyła się pierwsza królewska koronacja w dziejach Polski – na króla koronował się Bolesław Chrobry.
W 1038 roku do Gniezna wtargnął książę czeski Brzetysław I, pozostawiając po sobie spalone podgrodzia i zniszczoną, ograbioną katedrę oraz zburzony zamek książęcy. Na skutek tego Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa. Pożar w 1192 roku zniszczył kamienny zamek na Wzgórzu Lecha.
W latach 1234-1237 swój zamek w Gnieźnie wzniósł Władysław Odonic i poczynił przygotowania do lokacji miasta na prawie niemieckim. Gniezno stanowi najstarszą udokumentowaną lokację miejską w Wielkopolsce.
W 1295 roku odbyła się po 219-letniej przerwie w katedrze gnieźnieńskiej koronacja króla Przemysława II. W 1300 roku koronował się w mieście Wacław II Czeski.
W 1331 roku miasto zajęli Krzyżacy, rabując je i niszcząc. Odbudowę i rozwój gospodarczy miasto zawdzięcza Kazimierzowi Wielkiemu. Za panowania Władysława Jagiełły (1419) dzięki staraniom Mikołaja Trąby, gnieźnieńskim arcybiskupom przyznano tytuł prymasa Polski oraz zastrzeżono dla nich purpurę kardynalską.
W 1768 roku Gniezno stało się stolicą województwa. Po II rozbiorze Rzeczypospolitej znalazło się pod zaborem pruskim. W 1794 roku objęte było powstaniem kościuszkowskim. W tym czasie w Gnieźnie przebywał generał Dąbrowski. Między 1807 a 1815 rokiem leżało w granicach Księstwa Warszawskiego, w latach 1815–1848 w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego – Wielkiego Księstwa Poznańskiego wchodzącego w skład Prus.
W 1819 roku po kolejnym pożarze zadecydowano o nowym układzie przestrzennym miasta. Wytyczono rynek i nową ulicę Bolesława Chrobrego, na której wyeksponowana była katedra gnieźnieńska.
Katedra Gnieźnieńska z około 1843 roku – ilustracja: WIKIPEDIA
W latach 1918–1919 było jednym z głównych ośrodków powstania wielkopolskiego. Po włączeniu w 1919 roku do państwa polskiego Gniezno stało się siedzibą władz powiatowych, a pięć lat później uzyskało status miasta wydzielonego. Przywrócono dawny herb miasta z orłem w koronie.
W okresie okupacji hitlerowskiej Gniezno wchodziło w skład Rejencji Inowrocławskiej Kraju Warty. Z miasta i okolic Niemcy dokonywali wysiedleń ludności polskiej oraz prowadzili zasiedlenia niemieckimi kolonistami z Besarabii, krajów bałtyckich i ZSRR.
W styczniu 1945 roku do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej, a 21 stycznia o godzinie 15 wywołały pożar archikatedry wystrzeliwując w jej kierunku pocisk artyleryjski z sowieckiego czołgu, który trafił w jedną z wież katedry.
W 1992 podczas reorganizacji Kościoła Katolickiego w Polsce, kard. Józef Glemp pełniący dotychczas funkcję metropolity gnieźnieńskiego i warszawskiego został mianowany metropolitą warszawskim. Tym samym Gniezno straciło tytuł stolicy prymasowskiej nadanej w 1419 roku. W marcu 1994 roku Gniezno otrzymało tytuł „miasta Świętego Wojciecha” nadany przez Kongregację do spraw Kultu Bożego i Sakramentów.
Najważniejsze zabytki Gniezna:
- Katedra Gnieźnieńska wraz z Wzgórzem Lecha (w katedrze znajdują się Drzwi Gnieźnieńskie przedstawiające życiorys św. Wojciecha, Srebrny Relikwiarz tego świętego oraz dwa gotyckie portale);
- Kolegiata – zespół średniowiecznych budynków wraz z Kościołem św. Jerzego oraz budynkiem Muzeum Archidiecezjalnego;
- Kościół Wniebowzięcia NMP i św. Antoniego i klasztor oo. franciszkanów ufundowany przez Przemysła II ok. 1270 r., z grobem bł. Jolenty;
- Kościół św. Jana Chrzciciela wraz z klasztorem bożogrobców;
- Prymasowskie Wyższe Seminarium Duchowne z 1782 roku;
- Kościół św. Trójcy – farny – w stylu barokowym;
- Stary Ratusz z 1830 roku wraz z Rynkiem.
Przez Gniezno przebiega kilka szlaków turystyczne: Szlak Piastowski, Szlak Romański, Wielkopolska Droga św. Jakuba oraz Szlak Pałaców i Dworów Powiatu Gnieźnieńskiego. Ponadto w Gnieźnie są także szlaki piesze: żółty, niebieski, czerwony oraz Szlak Lednicki. Szlak żółty jest szlakiem pamięci ofiar II wojny światowej, a czerwony to szlak wyprawy gimnazjalistów trzemeszeńskich w 1863 roku.
Panorama Gniezna – fotografia: http://forum.gniezno.com.pl/
Ja ze swej strony chciałbym zaprosić na numizmatyczną wędrówkę po tym mieście, przedstawić przeróżne numizmaty z nim związane i w ten sposób choć trochę przybliżyć to jakże interesujące miasto. Wędrówkę rozpocząłem wplatając w opis miasta numizmat prywatnej mennicy GYGES ARD, projektu p. Roberta Andersa.
Rozpocznijmy więc od „gnieźnieńskiego" banknotu, który jednak nie wszedł do obiegu. Banknot ten powstał w czasach przygotowań do denominacji złotówki, w roku 1989. Gniezno miało być tematem banknotu 500 zł. Na awersie znajdowała się gnieźnieńska katedra, zaś na rewersie dawna pieczęć miejska. Autorem tego projektu był p. Waldemar Andrzejewski. Banknoty z datą 1 marca 1990 r. wydrukowano w Monachium, w ilości całkowitej 500 milionów szt. Projekt ten jednak przepadł przez słabe, a raczej przestarzałe zabezpieczenia. Było to również konsekwencją przesuwania w czasie denominacji. Banknoty z miastami dało się... wyprać z farby i nanieść wyższy nominał. Zaprojektowano i wydrukowano więc nowe banknoty, obecnie obowiązujące, z władcami Polski.
Większość banknotów z serii „Miasta Polski” trafiła na przemiał. Dla kolekcjonerów przygotowano tysiąc kompletów z wielkim napisem „specimen" na awersie. Zainteresowanie tymi banknotami było jednak tak wielkie, że NBP pozwolił na nieograniczoną sprzedaż - tym razem już bez numeracji i z nadrukiem „nieobiegowy". Obecnie bez problemu można je kupić na aukcji w cenie ok. 120 zł za komplet.
Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (archikatedra gnieźnieńska, katedra gnieźnieńska) - gotycki kościół katedralny, usytuowany na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie. Katedra była wielokrotnie miejscem koronacji królów Polski. Obecnie siedziba Parafii archikatedralnej Wniebowzięcia NMP. 16 września 1994 roku obiekt został wpisany na listę Pomników historii.
W katedrze znajdują się Drzwi Gnieźnieńskie przedstawiające życiorys św. Wojciecha, Srebrny Relikwiarz tego świętego oraz dwa gotyckie portale. Od południa, przed archikatedrą umieszczony został pomnik Bolesława Chrobrego.
Drzwi Gnieźnieńskie (łac. Porta Enea, Drzwi Spiżowe; Porta Regia, Drzwi Królewskie; Porta Aura, Drzwi Złote) – unikatowy zabytek romańskiej sztuki odlewniczej, wykonany za panowania księcia Mieszka III Starego w około XII wieku (dokładny czas i miejsce powstania nieznane). Osadzone w portal wewnętrznym kruchty południowej archikatedry gnieźnieńskiej.
Katedra nocą, Drzwi Gnieźnieńskie, Relikwiarz św. Wojciecha, Pomnik Bolesława Chrobrego
– fotografie: WIKIPEDIA
Monety o tematyce „gnieźnieńskiej” wyemitowane przez NBP:
- 2 ZŁOTE / 1000-lecie zjazdu w Gnieźnie
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 08.03.2000 r.;
materiał: GOLDEN NORDIC (CuAl5Zn5Sn1); średnica: 27 mm; masa: 8,15 g; nakład: 450 000 szt.,
projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers), Robert Kotowicz (rewers)
Zjazd gnieźnieński – inaczej nazywany też synodem gnieźnieńskim. Była to pielgrzymka cesarza Ottona III do grobu św. Wojciecha, a także spotkanie z księciem Polski Bolesławem w ówczesnej stolicy państwa – Gnieźnie.
Cesarz przybył do Gniezna, aby pomodlić się przy grobie pierwszego polskiego męczennika – św. Wojciecha, który zginął trzy lata wcześniej z rąk pogańskich Prusów. Otton III spotkał się również w Gnieźnie z księciem Bolesławem – ówczesnym władcą Polski. Celem tego spotkania było pozyskanie przez cesarza przychylności i poparcia księcia do utworzenia zachodniego cesarstwa uniwersalistycznego, na które miały złożyć się prowincje (każda z królem, podlegającym cesarzowi) Galia, Italia, Germania, Słowiańszczyzna.
Zjazd przyczynił się do umocnienia pozycji Bolesława wobec władców państw sąsiadujących z Polską.
- 10 ZŁOTYCH / 1000-lecie zjazdu w Gnieźnie
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 08.03.2000 r.;
materiał: srebro (pierścień - Ag.925; rdzeń – Ag.925 oksydowane); średnica: 27 mm;
masa: 14,14 g; nakład: 32 000 szt., projekt: Robert Kotowicz
- 100 ZŁOTYCH / 1000-lecie zjazdu w Gnieźnie
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 08.03.2000 r.;
materiał: złoto (Au.900); średnica: 21 mm; masa: 8 g; nakład: 2 200 szt., projekt: Robert Kotowicz
- 200 ZŁOTYCH / 1000-lecie zjazdu w Gnieźnie
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 08.03.2000 r.;
materiał: złoto (Au.900); średnica: 27 mm; masa: 15,5 g; nakład: 1 250 szt., projekt: Robert Kotowicz
- 2 ZŁOTE / Gniezno (Seria: Historyczne miasta w Polsce)
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 02.09.2005 r.;
materiał: GOLDEN NORDIC (CuAl5Zn5Sn1); średnica: 27 mm; masa: 8,15 g; nakład: 1 200 000 szt.,
projekt: Ewa Tyc-Karpińska
Dukaty lokalne, żetony okolicznościowe i inne numizmaty tematycznie związane z Gnieznem:
- 20 DENARÓW (2008) / POWIAT GNIEŹNIEŃSKI (PRÓBA)
Emitent i producent: MPD Rybnik; nakład: 100 szt.; średnica: 31 mm; stempel: zwykły; materiał: tombak
(na każdej monecie napis wypukły - "PRÓBA")
- 6 DENARÓW (2010) / Gniezno
Dukat jest repliką denara Bolesława Chrobrego „Princes Poloniae” uzupełnioną o informacje związane z emisją 6 Denarów.
Emitent: Urząd Miasta w Gnieźnie, organizator: Karkonoski Dom Numizmatyczny; średnica: 30 mm,
waga: 13,9 g, materiał: mosiądz, stempel: zwykły i odwrócony, nakład: 10 000 szt. (stempel zwykły
7500 szt., stempel odwrócony 2500 szt., czas obowiązywania: 31.07.2010 - 31.07.2011,
projekt: Paweł Wojtczak, producent: Mennica Czeska w Jabloncu
Wydano również: 6 DENARÓW - srebro (Ag.999) w nakładzie 150 szt. ; średnica - 34 mm oraz uzupełniono
o wersję mosiężną: mosiądz z tampondrukiem – nakład: nieznany (z części ogólnego nakładu żetonów
mosiężnych, które się nie sprzedały z wersji mosiężnej)
Denar PRINCES POLONIE (Denar Bolesława Chrobrego) – jeden z denarów bitych przez mennicę książęcą Bolesława Chrobrego.
Denar PRINCES POLONIE - ilustracja: WIKIPEDIA
Jest jedną z najsłynniejszych monet w historii mennictwa polskiego. Zaważył na tym przede wszystkim rysunek ptaka w awersie. Do dziś toczą się spory między zwolennikami tezy przyjmującej, że rysunek przedstawia orła, a jej przeciwnikami, opowiadającymi się za pawiem, gołębiem lub jeszcze innym gatunkiem ptaka, przy czym za tą drugą ewentualnością opowiada się liczne grono polskich numizmatyków, historyków i archeologów (m.in. Ryszard Kiersnowski, Zygmunt Zakrzewski, Stanisław Suchodolski). Wobec istniejących do dziś niejasności wokół wymiaru symbolicznego wymienionych zwierząt we wczesnym średniowieczu, spór pozostaje nierozstrzygnięty. Inskrypcja otokowa tej monety zawiera pierwszy – choć jeszcze w języku łacińskim – zapis nazwy Polski. Legenda to niecodzienna, pomijająca imię władcy, a operująca określeniem "princepsa", niemającym analogii we współczesnym zasobie tytułów władców Europy Środkowej, powstała pod wpływem denarów z odległego księstwa Benewentu za sprawą przebywającego czasowo w Rzymie Radzima Gaudentego. Przyjmuje się, że okazją do wypuszczenia tej emisji i użycia na niej tytułu rodem z czasów "Imperium Romanum" był zjazd gnieźnieński – stąd datowanie monety na rok 1000 (choć możliwe, że pojawienie się tego tytułu wiąże się wyłącznie z recepcją italskiego wzoru). Denar PRINCES POLONIE był najliczniej bitą monetą Bolesława Chrobrego.
Moneta należy do rzadkości. W Polsce znajduje się jedynie sześć egzemplarzy.
Moneta Chrobrego którą zidentyfikował numizmatyk Bartkowiak i jest to szósty egzemplarz w Polsce to najprawdopodobniej Denar Chrobrego typ BOLIZLAVVS lub BOLEZIAAV DIX nr 7 lub 6 w Skorowidzu Pieniędzy Polskich Edmunda Kopickiego. Prawdą natomiast jest, że denar Princes Polonie był najliczniej bitą monetą Chrobrego. Typ ten znany jest w dwóch odmianach: poprawnej z poprawnym rysunkiemi i napisem Princes Polonie jak również w odmianie zbarbaryzowanej (z pomylonymi napisami i podobnym rysunkiem). W odmianie zbarbaryzowanej wyróżniamy monety dwustronne i jednostronne (bite tylko jednym stemplem). Monet dwustronnych i zbarbaryzowanych znanych jest około 30 egzemplarzy i drugie tyle w tej samej odmianie stempla ale wybite jednostronne, awers lub rewers. Monet z poprawnego stempla z niepomylonymi napisami znanych jest około 16-20 szt. Reasumując denarów typu Princes Polonie znamy obecnie około 80 szt, natomiast wszystkich denarów Chrobrego uwzględniając około 20 znanych typów znamy około 200 szt. Oczywiście przeważająca większość tych monet znajduje się w muzeach.
Wybrane „gnieźnieńskie” medale:
- Medal Koronacyjny / GNIEZNO
Medal ma średnicę 69 mm, osadzony jest w drewnianym etui. Wykonany jest z brązu w ilości 400 szt. Medal okolicznościowy został wykonany na zlecenie Urzędu Miejskiego w Gnieźnie i wybity przez firmę METALOPLAST z siedzibą w Bytomiu. Projekt Medalu wykonał artysta – plastyk Włodzimierz Snopkiewicz.
Przedstawia na awersie zarys Grodu Piastowskiego z X wieku oraz w jego centralnym miejscu włócznię św. Maurycego z napisem Gniezno – Pierwszą Stolicą Polski. Na rewersie znajdują się wizerunki pięciu królów koronowanych w Gnieźnie, stąd nazwa medalu. Przedstawiani są odpowiednio wg. daty koronacji:
- 1025-1025 Bolesław I Chrobry
- 1025-1031 Mieszko II
- 1076-1079 Bolesław II Śmiały
- 1295-1296 Przemysł II
- 1300-1305 Wacław II Czeski
Są to władcy Polski, koronowani w Gnieźnie, którzy nosili tytuł króla (daty nie oznaczają panowania, tylko datę koronacji, śmierci, abdykacji lub detronizacji). Pamiątkowy Medal Koronacyjny wykonany został w 2005 roku z okazji Imienin Miasta, którego patronem jest Święty Wojciech.
Medal jest wyrazem szczególnego wyróżnienia i uznania, może być nadawany polskim i zagranicznym osobom fizycznym, instytucjom bądź stowarzyszeniom. Wnioski o nadanie Medalu można składać do Urzędu Miejskiego w Gnieźnie. Dokument ten powinien zawierać podstawowe dane i charakterystykę kandydata, względnie instytucji oraz omówienie ich działalności i osiągnięć, będących przedmiotem wniosku. O przyznaniu Medalu decyduje Prezydent Miasta Gniezna.
Medal Koronacyjny jest przedsięwzięciem wieloletnim, którego celem jest uhonorowanie ludzi zasłużonych, wyróżniających się w działalności społecznej, kulturalnej, edukacyjnej dla miasta Gniezna, w promocji miasta w regionie, w kraju jak również na arenie międzynarodowej. Medal wręczany jest na uroczystej sesji Rady Miasta Gniezna, która zwoływana jest z okazji Święta Miasta w dniu 23 kwietnia lub innych okolicznościowych uroczystych sesjach. Prezydent może podjąć również decyzję o wręczeniu medalu w innych szczególnych okolicznościach.
- Medal Milenium Zjazdu Gnieźnieńskiego
Autor Medalu Milenium Zjazdu Gnieźnieńskiego Roman Kosmala do opracowania projektu wykorzystał iluminację z rękopisu zwanego Kodeksem Ottoriańskim lub Kodeksem Ottona III z około 1000 roku. Dwustronicowa scena iluminacji przedstawia hołd czterech nacji: Roma (Włochy), Germania (Niemcy), Galia (Francja) i Sklavinia (Polska). Hołd składany jest cesarzowi Ottonowi III. Autor medalu opracował kompozycję z iluminacji w sposób dowolny.
Na medalu autentyczne jest popiersie cesarza Ottona III natomiast postać władcy polskiego Bolesława Chrobrego, który w ręce trzyma włócznię św. Maurycego jest kompozycją dowolną. Oryginał faksymile Kodeksu Ottoriańskiego znajduje się w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie.
Druga strona medalu przedstawia portal katedry gnieźnieńskiej, w którym osadzone są „Drzwi Gnieźnieńskie z XII wieku przedstawiające żywot i śmierć św. Wojciecha, w których wkomponowany jest herb Gniezna, a wokół medalu napis o treści: „Pierwsza Stolica Polski Miasto Świętego Wojciecha Gniezno”.
Autor medalu Roman Kosmala - artysta rzeźbiarz z Poznania posiada duży dorobek artystyczny, szczególnie rzeźby w kamieniu i metalu. Prace jego wystawiane były nie tylko w Polsce ale i w Holandii, na Węgrzech i w Centro Dantesco w Rawennie.
Dla Gniezna wykonał dwa medale: z okazji Milenium Śmierci Świętego Wojciecha 997-1997 oraz medal upamiętniający Milenium Zjazdu - Synodu Gnieźnieńskiego 1000 - 2000.
Pierwsze medale otrzymali Prezydenci i Premierzy państw uczestniczących w Zjeździe Gnieźnieńskim w 2000 roku, w tym Kanclerz Niemiec Gerhard Schrỏder.
- Medal Jan Paweł II / I Pielgrzymka Ojca Świętego do Polski / Gniezno 1979 r.
Na awersie medalu półpostać Papieża wspartego o pastorał, zwróconego w prawą stronę w kierunku ołtarza. U góry na podwyższonym, wypolerowanym tle wgłębnie napis: I PIELGRZYMKA JANA PAWŁA II, na dole: GNIEZNO 3-4.VI.1979. Na rewersie bryła katedry, po prawej pomnik Bolesława Chrobrego, wyżej tarcza zwieńczona koroną z herbem miasta Gniezno. W otoku napis: GNIEZNO-PIERWSZA STOLICA POLSKI, na dole wgłębnie: KROSNO NR 2 /2001 obok sygnatura artysty. Autor Krzysztof Chwaleba. Odlew w brązie, patynowany, awers częściowo polerowany, średnica - 68,5 mm, waga - 87,4 g.
- Zasłużony dla Archidiecezji Gnieźnieńskiej - Gniezno 2004
Autor: Józef Smurawa
Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/
- http://www.iceis.pl/gniezno/
- http://forum.gniezno.com.pl/
- http://gniezno.eu/
- Prywatna Mennica – GYGES ARD
- http://www.mennica.com.pl/
- http://www.nbp.pl/
