Kraków hejnał gra - tak wita nas

Kraków (łac. Cracovia) – miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, siedziba władz województwa małopolskiego, drugie w kraju pod względem liczby mieszkańców (759 131 - stan w dniu 30.VI.2012) i pod względem powierzchni (326,8 km²). Miasto położone jest nad Wisłą, na obszarze Bramy Krakowskiej, Niecki Nidziańskiej i Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Jest jednym z najstarszych miast Polski o ponadtysiącletniej historii, z wieloma wartościowymi obiektami architektonicznymi.

 

Panorama Krakowa z Hotelu Forum – fotografia: WIKIPEDIA

Miasto słynie z ogromu atrakcji historycznych i pereł architektury. Najsłynniejsze z nich to:

• Zamek Królewski na Wawelu - renesansowa rezydencja, miejsce koronacji i panowania królów polskich oraz ich wiecznego spoczynku, jeden z najwspanialszych zabytków architektury w Polsce - oferuje zwiedzającym bezpośredni kontakt z historią Polski poprzez liczne ekspozycje i wystawy. Turyści mogą również zwiedzić Smoczą Jamę, w której podobno mieszkał smok wawelski.

• Rynek Główny wraz z Sukiennicami - jeden z trzech największych rynków w Europie z halą Sukiennic, w których wciąż odbywa się handel (głównie pamiątkami i biżuterią), to obowiązkowy przystanek każdego turysty w Krakowie. Na Rynku często odbywają się imprezy kulturalne, w ciągu całego roku można tutaj odpocząć w jednej z wielu kawiarni i restauracji.

• Bazylika Mariacka - również umiejscowiona na Rynku - jest najsłynniejszym i jednym z najpiękniejszych obiektów sakralnych w Polsce, a hejnał mariacki, który rozlega się z niej co godzinę, jest muzycznym symbolem Krakowa.

• Planty Krakowskie - to park miejski otaczający Stare Miasto, piękne miejsce na spacer i przyjemny sposób na drogę pomiędzy atrakcjami Krakowa. Planty powstały w miejscu fortyfikacji otaczających miasto, niegdyś zamiast parku była tam fosa.

• Kościół św. Anny – zabytkowa kolegiata rzymskokatolicka położona jest przy ulicy św. Anny 13 w Krakowie. Jest kościołem akademickim Uniwersytetu Jagiellońskiego, położonym w sąsiedztwie Collegium Medicum i Collegium Maius.

• Collegium Maius – najstarszy budynek Akademii Krakowskiej, znajdujący się na rogu ulicy św. Anny i Jagiellońskiej w Krakowie.

• Kazimierz – od 1978 wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (jid.: קזימיר, Kazimir; קוזימיר, Kuzimir; קוזמיר, Kuzmir) – część Krakowa wchodząca w skład Dzielnicy I Stare Miasto. Od swojego powstania w XIV wieku do początków XIX wieku Kazimierz był samodzielnym miastem, położonym na południe od Krakowa i oddzielonym od niego nieistniejącą dziś odnogą Wisły. Jego północno-wschodnią część stanowiła historyczna dzielnica żydowska. Przez wiele wieków Kazimierz był miejscem współistnienia i przenikania się kultury żydowskiej i chrześcijańskiej. Obecnie stanowi jedną z ważniejszych atrakcji turystycznych Krakowa, jest też ważnym centrum życia kulturalnego miasta.

• Kopiec Kościuszki – jeden z czterech kopców krakowskich usypanych bohaterom narodowym, poświęcony Tadeuszowi Kościuszce, znajduje się na najwyższym wzniesieniu wzgórza Sikornik (zwanego też Wzgórzem św. Bronisławy) w zachodniej części Krakowa na terenie dzielnicy administracyjnej Zwierzyniec.

Kopiec Kościuszki w Krakowie – fotografia: WIKIPEDIA

Oprócz atrakcji historycznych i pereł architektury, których jest tu naprawdę więcej, niż gdziekolwiek w Polsce, Kraków oferuje turystom możliwość aktywnej rekreacji i wypoczynku w wielu obiektach sportowych, parkach wodnych, na ścieżkach rowerowych, kortach tenisowych czy w parku wspinaczkowym.

W Krakowie jest około 40 parków, które łącznie zajmują ok. 318,5 ha (2002 r.) co stanowi niespełna 1% całkowitej powierzchni miasta. Miasto posiada 260 pomników przyrody, większość z nich to drzewa. Źródło Świętojańskie w Tyńcu oraz głaz narzutowy przy ulicy Spółdzielców są pomnikami przyrody nieożywionej.

W Krakowie działa wiele instytucji i placówek kulturalnych gromadzących bezcenne zabytki. W przeszłości miasto należało do Ligi Hanzeatyckiej zrzeszającej najważniejsze ośrodki handlowe w Europie. Do 1795 r. Kraków był formalnie stolicą Polski, a do 1611 r. siedzibą władców państwa polskiego. W latach 1596–1795, czyli do III rozbioru Polski, jako stolica Rzeczypospolitej funkcje stołeczne dzielił z Warszawą, która stała się miastem rezydencjalnym króla. Obecnie Kraków jest stolicą województwa małopolskiego, a także centralnym ośrodkiem metropolitalnym aglomeracji krakowskiej. Historycznie jest uznawany za główne miasto Małopolski. Do historycznej funkcji Krakowa odnosi się jego pełna nazwa – Stołeczne Królewskie Miasto Kraków usankcjonowana prawnie przez Radę Ministrów jak i wcześniej przez naczelne władze państwowe II Rzeczypospolitej, które używały tej nazwy w swoich aktach prawnych. Niektóre z tych aktów prawnych obowiązują do dzisiaj.

Na arenie międzynarodowej Kraków postrzegany jest jako "duchowe i naukowe serce Polski". Miasto słynie z artystycznej atmosfery, wspaniałych teatrów, galerii, muzeów. Krakowianie są ludźmi serdecznymi i ciepłymi, a klimat ten szybko udziela się zwiedzającym, którzy licznie odwiedzają to miasto. Jest ono najczęściej odwiedzanym przez turystów w naszym kraju. Kraków to miasto, które nigdy nie śpi. Nocna strona Krakowa jest pełna głośnej studenckiej zabawy w małych pubach i wielkich imprez klubowych, w których szał taneczny trwa do białego rana.

W Krakowie znajdują się główne siedziby m.in.: Polskiej Akademii Umiejętności, Narodowego Centrum Nauki, Europejskiego Towarzystwa Chirurgicznego, Polskiego Towarzystwa Promieniowania Synchrotronowego, Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, dowództwa Wojsk Specjalnych RP, Polskiego Związku Narciarskiego. Miasto posiada również wiele placówek kulturalnych o znaczeniu i statusie narodowym m.in. Narodowy Stary Teatr, Muzeum Narodowe, Panteon Narodowy, Drukarnia Narodowa, Archiwum Narodowe, Biblioteka Jagiellońska, Instytut Książki.

Kraków jest drugim, po Warszawie, największym w kraju rynkiem nowoczesnej powierzchni biurowej, a także jednym z kluczowych węzłów drogowych i kolejowych w Polsce. W Balicach pod Krakowem znajduje się drugi co do wielkości polski port lotniczy o znaczeniu międzynarodowym. Według raportu inwestycyjnego Konferencji ds. Handlu i Rozwoju ONZ (UNCTAD) z 2011 roku Kraków jest najlepszym miejscem na świecie do lokowania centrów usług dla biznesu. W kwietniu 2012 r. Kraków znalazł się w gronie 120 najatrakcyjniejszych miast świata (tzw. lista hot spots dotycząca konkurencyjności biznesowej) w ujęciu jednostki badawczej Economist Intelligence.

Kraków będzie jednym z miast-gospodarzy Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014 oraz Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016. Miasto zostało również wyróżnione tytułem Europejskiego Miasta Sportu 2014.

Widok Krakowa w Kronice Hartmanna Schedla, 1493 - ilustracja: WIKIPEDIA

Historia miasta Krakowa jest niezwykle bogata. Nazwa miasta Kraków pochodzi według tradycji od imienia Kraka, legendarnego księcia słowińskiego lub może wodza, który założył swój gród na Wawelu – skalistym wzgórzu wznoszącym się nad korytem Wisły. Pierwsza pisemna wzmianka o Krakowie zachowała się w opisie podróży kupca arabskiego Ibrahima z 965 roku. Na terenie Krakowa archeologowie odkryli ślady pobytu człowieka ze starszej epoki kamiennej. Wykopaliska potwierdzają też istnienie na tych terenach kolejnych kultur. W X wieku na Wawelu wznosił się już warowny gród.

Najważniejsze daty z historii miasta:

1000 rok – założenie biskupstwa związanego z arcybiskupstwem w Gnieźnie. Było to wiadomym znakiem połączenia się Małopolski z resztą ziem polskich pod panowaniem drugiego z historycznych władców Polski, a pierwszego koronowanego, Bolesława Chrobrego.
1038 – 1058 rok – panowanie Kazimierza, zwanego odnowicielem – Kraków staje się stolicą Polski.
1257 rok – Kraków otrzymuje przywilej lokacyjny z rąk księcia Bolesława Wstydliwego.
1320 rok - w katedrze wawelskiej odbywa się koronacja na króla polski Władysława Łokietka po scaleniu przez niego państwa rozbitego na dzielnice. Odtąd – aż do roku 1734 – Kraków jest miejscem koronacji królów Polski.
1364 rok – król Kazimierz Wielki powołuje do życia Akademię Krakowską (od XIX w. Uniwersytet Jagielloński).
1473 rok – w Krakowie powstaje pierwszy druk tłoczony w Polsce, a wkrótce potem pierwsza książka drukowana.
1525 rok – wielki mistrz krzyżacki, Albrecht Hohenzoller, dziedziczny książę w Prusach, składa Zygmuntowi I Staremu hołd lenny; akt ten stanowi jeden z widocznych znaków potęgi państwa Jagiellonów.

Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach – "Hołd pruski" – Jana Matejki - ilustracja: WIKIPEDIA

1536 rok – przebudowa zamku wawelskiego na rezydencję renesansową przez Zygmunta I Starego.
1609 rok – król Zygmunt III Waza przenosi na stałe swą rezydencję do Warszawy. Z tą chwilą Kraków przestaje być stolicą Polski.
1794 rok – Tadeusz Kościuszko obrany przywódca narodowego składa przysięgę na rynku krakowskim.
1815 rok – traktatem wiedeńskim utworzone zostało Wolne Miasto Kraków.
1872 rok – utworzenie Akademii Umiejętności – instytucji, która odegrała wybitną rolę w dalszych latach rozbiorowego podziału kraju, skupiając czołowych polskich uczonych.
1918 rok – po zakończeniu I wojny światowej (1914 – 1918) Polska odzyskuje niepodległość. 31 października krakowianie rozbrajają stacjonujące w mieście oddziały wojska austriackiego.
1939 rok – wybuch II wojny światowej – 6 września wojska hitlerowskie wkroczyły do miasta.
1945 rok – w dniu 18 stycznia wojska radzieckie IIFrontu Ukraińskiego pod dowództwem marszałka Koniewa wyzwoliły Kraków i dzięki manewrowi oskrzydlającemu zmusiły Niemców do wycofania się bez obrony. Kraków z jego bezcennymi zabytkami i dziełami sztuki został ocalony.
1949 rok – powstaje Huta im. Lenina

Europejskie Centrum Numizmatyki Polskiej

Muzeum Narodowe w Krakowie opracowało projekt stworzenia w rewaloryzowanym Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego - Oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie - Europejskiego Centrum Numizmatyki Polskiej. Będzie to jedyna tego rodzaju instytucja w Polsce, mająca na celu udostępnienie publiczności najlepszej na świecie kolekcji monet, medali i banknotów polskich, zgromadzonych w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Muzeum Narodowe w Krakowie posiada wyjątkowy w Europie, liczący 100 tysięcy egzemplarzy, zbiór numizmatów (monet, medali, banknotów), w tym najlepszą na świecie kolekcję numizmatów polskich. Jej trzon stanowi zbiór słynnego numizmatyka i zbieracza pamiątek historycznych, hrabiego Emeryka Hutten-Czapskiego (1828-1896), obejmujący ponad jedenaście tysięcy egzemplarzy.

Gmach Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego

Numizmaty przechowywane są w XIX-wiecznym pałacyku przy ul. Piłsudskiego 12, który był własnością Czapskich. Emeryk Hutten-Czapski kupił go pod koniec XIX wieku i dobudował do niego pawilon muzealno-biblioteczny (projektu Tadeusza Stryjeńskiego), by umieścić w nim swoje zbiory. Po śmierci Emeryka Hutten-Czapskiego utworzono tam, zgodnie z wolą jego rodziny, samodzielne muzeum, które w 1903 roku Gmina Miasta Krakowa przekazała Muzeum Narodowemu w Krakowie.

Rozrastające się dzięki kolejnym darom zbiory były dostępne w Pałacyku Czapskich do 1939 roku. Na skutek wojny w Muzeum Czapskich zlikwidowano stałe wystawy, a budynek zaczął pełnić funkcje magazynowe i administracyjne. Odtąd  zbiór numizmatyczny służył badaczom, publiczność mogła co kilka lat oglądać tylko jego fragmenty na wystawach czasowych.

By wydobyć tę kolekcję z magazynów i umożliwić jej stałe eksponowanie Muzeum Narodowe w Krakowie przygotowało projekt stworzenia w Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego - Europejskiego Centrum Numizmatyki Polskiej. Szacunkowy koszt projektu to ok. 23 mln zł (netto). Centrum ma być dostępne dla publiczności w czerwcu 2013 roku.

Kilka monet z kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego:


1 - Denar "GNEZDVN CICITAS" Bolesława Chrobrego z około 1000 roku; średnica 18.5 mm;
2 - Brakteat z czasów Mieszka III (1173-1202). Popiersie, gałązka oliwna i hebrajski napis "BRAHA" (błogosławieństwo); średnica 17.5 mm;
3 - Grosz krakowski z około 1360 roku; średnica 28 mm;
4 - Dukat Władysława Łokietka z około 1330 roku; średnica 21.4 mm;
5 - Talar koronny medalowy Zygmunta I Starego z 1533 roku; średnica 37 mm;
6 - Donatywa gdańska 7-dukatowa Stefana Batorego (niedatowana); średnica 41 mm

 

MENNICA KRAKOWSKA

W okolicach obecnego Krakowa już w czasach przed powstaniem państwa polskiego (ok. I w. p.n.e.) pierwsze monety bili Celtowie. W czasach poprzedzających powstanie państwa polskiego głównym środkiem płatniczym były „płacidła”, czyli surogaty pieniądza, w Krakowie znane m.in. pod postacią żelaznych sztabek mających funkcję płatniczą. Były też przeróżnego pochodzenia i wartości monety, które przybyły najpierw z basenu morza Śródziemnego i z państw arabskich. Później było to już srebro zachodnioeuropejskie, a na koniec monety rodzimego, polskiego pochodzenia.

Żelazne „płacidła” z IX wieku odkryte w 1979 r. w ilości ok. 4,2 tys. sztuk przy ul. Kanoniczej 13 – fotografia: Historia Krakowa w banknotach zapisana / URZĄD MIASTA KRAKOWA

Polską mennicę królewską w Krakowie powołano w 1076 roku. Za czasów Piastów i Jagiellonów (a epizodycznie aż do schyłku I Rzeczypospolitej) bito w niej monety na cały kraj. Dzieje mennicy krakowskiej były skomplikowane. W okresie swej działalności kilkukrotnie była zamykana, jednak jej działalność wznawiano. Przez wieki przewinęły się przez Kraków w obiegu pieniężnym dziesiątki rodzajów szlachetnych monet, zwykłego bilonu i innych przeróżnych walut. Dobry ich przegląd dają kolekcje wystawiane przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie oraz Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Znakomita jest kolekcja Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie.

W Polsce opanowanej w końcu XIII wieku przez króla czeskiego Wacława II, jedynie mennica krakowska wybiła nowe dwustronne denarki z koroną na awersie i lwem na rewersie. Emisję denarów kontynuował Władysław Łokietek. Jego panowanie zapisało się w dziejach numizmatyki pierwszą polską monetą złotą - znanym dzisiaj w jednym egzemplarzu florenie wybitym na wzór węgierski.

Pierwsza polska złota moneta - dukat (właściwie floren) Władysława Łokietka (1306/1320-1333), z około 1330 r. / Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego - Muzeum Narodowe w Krakowie

W 1338 roku Kazimierz Wielki wprowadził reformę monetarną. W 1367 roku wprowadzono grosz krakowski. Moneta była wzorowana na groszu praskim zarówno co do wartości jak i typologii. Na awersie widniała korona i napis w podwójnym otoku: KAZIMIRVS PRIMVS DEI GRATIA REX POLONIE [Kazimierz Pierwszy, z Bożej Łaski Król Polski]. Rewers zdobił orzeł otoczony napisem GROSSI CRACOVIENSESS [Grosz Krakowski].

Kopia grosza krakowskiego Kazimierza Wielkiego – fotografia: WIKIPEDIA

W 1393 roku mennica krakowska koronna została na nowo organizowana (czy chodziło o samą zmianę organizacji istniejącej mennicy czy też jedynie nowe urządzenie techniczne czy też o zupełnie nową mennice wyposażaną od podstaw, dziś są rozbieżne opinie). Został wprowadzony przez Władysława Jagiełłę trójkowy system monetarny. Zgodnie z reformą pojawił się nowy nominał czyli ternar. Okres jego bicia w mennicy krakowskiej datowany jest na lata 1393-1403.

Władysław Jagiełło 1386-1434, ternar koronny, Awers: Podwójny krzyż w tarczy, nad tarczą litera W, w otoku napis. Rewers: Orzeł w otoku napis, Kubiak typ VI.2, 0,73 g - fotografia z archiwum www.wcn.pl

W 1394 roku w mennicy koronnej pojawił się nowy “duży kwartnik” wartości 1/4 skojca czyli 1/2 grosza. W literaturze numizmatycznej na zawsze pozostanie już “półgroszem”.

Półgrosz koronny, Awers: Korona w obwódce perełkowej, w otoku napis REGIS+POLONIE, Rewers: Orzeł w obwódce perełkowej w otoku napis MONE+WLADISLA - fotografia z archiwum www.wcn.pl

W roku 1434 r. umiera Jagiełło. Następcą tronu zostaje jego najstarszy syn ledwie 10 letni Władysław III, zwany potem Warneńczykiem. W obrocie handlowym znajdują się już tylko szczątkowo grosze praskie, sporo półgroszy jego ojca. Mnóstwo za to jest denarów z mennicy krakowskiej. Ówczesne denary są ledwie II łutowej próby (0,125).

Władysław Warneńczyk 1434-1444, denar, Aw: Korona, Rw: Orzeł, Kubiak typ I.27, 0.47 g - fotografia z archiwum www.wcn.pl

W okresie panowania królów elekcyjnych mennica krakowska biła szereg monet. Poniżej monety Zygmunta III Wazy i Jana Kazimierza.

Zygmunt III Waza:
1 – TROJAK KORONNY 1598;
2 – TRYKROCIERZÓWKA 1617;
3 – TROJAK KORONNY 1620;
4 - DENAR 1621

Jan II Kazimierz 1649-1668 - ort 1663, Kraków

W 1766 roku nastąpiła reforma monetarna Stanisława Augusta Poniatowskiego. W jej wyniku założono Mennicę Polską. Monety bite w mennicy krakowskiej oznaczano literą „G” – były to drobne monety miedziane. Pieniądze Stanisława Augusta bite były na nowoczesnym sprzęcie menniczym.

Stanisław August Poniatowski, Grosz Polski Potrójny 1767

W 1768 roku mennica krakowska została zamknięta przez konfederatów barskich.

Insurekcja Kościuszkowska w 1794 r. przyczyniła się do przeforsowania reformy, wcześniej wielokrotnie odrzucanej przez sejm i wzorem wielu innych państw wydać pierwszy w Polsce pieniądz papierowy. Zatwierdzono emisję "biletów skarbowych" o nominałach : 5, 10 gr miedziane, 1, 4, 5, 10, 25, 50, 100, 500 i 1000 zł polskich na ogólną sumę 60 mln zł. Bilety skarbowe pozostawały w obiegu od 16 sierpnia do 6 listopada 1794 r. czyli do dnia upadku Warszawy. Łącznie zdołano wyemitować je na kwotę trochę powyżej 10 mln, dużo mniejszą niż zakładano wcześniej. Wraz z upadkiem powstania zakończył się żywot pierwszego polskiego papierowego pieniądza.

W okresie pozostawania Polski w niewoli na terenie Krakowa funkcjonowały różne walory pieniężne. W 1796 roku pod austriacką okupacją, trwającą do 1809 roku włączono Kraków do austriackiego systemu walutowego – obowiązywała waluta gulden reński. Na jeden gulden reński – złoty reński składało się 60 krajcarów (zwanych też „grajcarami”).

W roku 1809 Kraków został włączony do utworzonego dwa lata wcześniej na mocy pokoju tylżyckiego Księstwa Warszawskiego, z królem saskim Fryderykiem Augustem na książęcym tronie. Z końcem 1810 r. jednostką płatniczą stał się talar.

Klęska wielkiej armii napoleońskiej w wyprawie na Moskwę i zajęcie ziem polskich przez wojska rosyjskie (1812-1813) w sferze pieniężnej spowodowały wycofanie z obiegu talara. Podczas ewakuacji władz Księstwa Warszawskiego spalono w Krakowie banknoty na sumę ok. 500 000 talarów, a resztę zapasów wywieziono w 22 skrzyniach do Drezna. W dniu 15 maja 1813 roku wkroczyły do Krakowa wojska carskie, zapoczątkowując dwuletnią rosyjską okupację miasta. Tym samym do obiegu weszły carskie ruble. Decyzje Kongresu Wiedeńskiego likwidując byt Księstwa Warszawskiego, powołały do życia z 1815 rokiem Królestwo Polskie (tzw. „kongresowe”) z carem Aleksandrem I, a następnie Mikołajem I na tronie oraz Rzeczypospolitą Krakowską, urzędowo nazwaną „Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków i Jego Okręg”, pod protektoratem trzech państw zaborczych. Rzeczpospolita Krakowska pozostawała w unii finansowej z Królestwem Polskim – do obiegu weszła więc waluta Królestwa, złoty polski, składający się z 30 groszy, emitowana przez Bank Polski z siedzibą w Warszawie. Były to monety, a od 1824 także banknoty. Pieniądz ten obowiązywał w Krakowie do końca Wolnego Miasta (1846).

Echem powstania listopadowego z 1831 roku i dalszych narodowych wystąpień mieszkańców Krakowa, był pięcioletni okres austriackiej okupacji Wolnego Miasta w latach 1836-1841. W obrocie znajdowały się wówczas guldeny reńskie.

Przykłady walorów pieniężnych z w/w. okresów:

1 - 5 guldenów reńskich – złotych reńskich, z 1806 r. (w Krakowie w obiegu w latach 1806-1809);
2 – 1 talar z 1810 r. / drukowany jednostronnie (w Krakowie w obiegu w latach 1811-1813);
3 - 25 rubli wyemitowane w 1810 r. / drukowane jednostronnie (w Krakowie w obiegu w czasie okupacji);
4 - 5 złoty z 1830 r. (w obiegu w Krakowie od 1835 r. do końca Rzeczypospolitej Krakowskiej);
5 - 5 guldenów z 1841 r. / drukowane jednostronnie (pozostały w dalszym obiegu po ustąpieniu z miasta wojsk austriackich);
6 - 3 ruble wyemitowane w 1841 r. w Królestwie Polskim (w obiegu do końca Rzeczypospolitej Krakowskiej)

Po klęsce powstania listopadowego z 1831 roku, w okresie wzmożonej rusyfikacji, ukazem carskim z 1841 roku wprowadzono w Królestwie Polskim walutę rublową – rubel srebrem – emitowaną przez Bank Polski. Tym samym również i te banknoty, z legendą w języku polskim i rosyjskim, weszły do obiegu w Krakowie, obowiązując do końca Wolnego Miasta w 1846 roku; z przyczyn patriotycznych nie była to waluta popularna, a ze względów handlowych zdecydowanie ustępowała austriackiej. Odpowiedzią Krakowa na rusyfikację na tym polu było wprowadzenie do obiegu w 1835 roku własnej monety złotowej Wolnego Miasta. Chęć wybicia monet Rzeczypospolite Krakowskiej była manifestacją polskości na ostatnim skrawku polskiej ziemi rządzonej przez Polaków. Wybicie monet zlecono mennicy wiedeńskiej. Do obiegu trafiło 180 000 szt. 5-groszówek, 150 000 szt. 10-groszówek oraz 20 000 szt. monet 1-złotowych. Wszystkie te monety miały jednakowe wizerunki - różniły się tylko nominałem. Bicie monet zakończono w I kwartale 1836 roku, lecz mimo to wszystkie mają datę 1835. Monety wybito w srebrze w wadze odpowiednio: 1,4; 2,8 oraz 3,1 grama dla monety 1-złotowej. Wybito tylko 3 nominały, gdyż na więcej nie pozwalały fundusze Wolnego Miasta Kraków. 1 rubel wart był 6,66 złotego polskiego oraz 1,62 guldena – złotego reńskiego. Ostatecznie wycofano je wszystkie z obiegu po wcieleniu Krakowa do Austrii  z dniem 1 stycznia 1848 roku.

Monety Rzeczypospolitej Krakowskiej

Kraków wyprzedził Wiosnę Ludów 1848 roku o dwa lata. Wydarzenia 1846 roku zakończyły się likwidacją Rzeczypospolitej Krakowskiej i włączeniem Krakowa, na zasadzie aneksji, w obręb cesarstwa austriackiego. Po wcieleniu do Austrii w 1846 roku obszar dawnej Rzeczypospolitej Krakowskiej oficjalnie nazwano „Wielkim Księstwem Krakowskim”, pozostawiając pewne cechy odrębności, utracone ostatecznie w 1854 roku, kiedy to Kraków stał się częścią kraju koronnego w ramach monarchii austriackiej, o nazwie „Galicja i Lodomeria wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim”. Obowiązywała nadal wspominana już wcześniej waluta gulden reński, zwana złotym reńskim, dzieląca się na 60 krajcarów, występujących głównie w postaci monet, ale spotykało się także „groszowe” banknoty w krajcarach.

W roku 1857 rząd austriacki zgodnie z zawartą ówcześnie konwencją wiedeńską dokonał zmiany systemu pieniężnego; w miejsce guldena reńskiego wprowadzono gulden austriacki – floren (na terenie Galicji nadal zwany „złotym reńskim”). W tym systemie gulden dzielił się na 100 nowych krajcarów, zwanych w Galicji „centami” (łac. „centum” = sto). Ta ostatnia nazwa stała się źródłem określania Krakowian sympatycznym mianem „centusiów”.

W roku 1867 Kraków i galicyjska struktura terytorialna, w jakiej się znajdował, weszły w skład dualistycznej monarchii Austro-Węgierskiej, powstałej w wyniku przekształcenia cesarstwa austriackiego. Obowiązującą walutą nadal był gulden, w wersji węgierskojęzycznej – forint (nadal przez Galicjan nazywany „złotym reńskim”), dzielący się na 100 krajcarów (centów). W 1890 r. pojawiły się banknoty drukowane z dwoma legendami, w języku niemieckim i węgierskim (oraz z nazwami waluty i nominału w językach narodowych krajów wcielonych do monarchii).

W roku 1892 dotychczasowa waluta, tj. gulden, zastąpiona została walutą koronową (korony austro-węgierskie). Na jednostkę składało się 100 halerzy. Emitowana była przez Bank Austriacko-Węgierski. Przetrwała I wojnę światową rozpad Austro-Węgier w 1918 roku, obowiązując dalej m.in. na terenach byłego zaboru austriackiego, zatem i w Krakowie. Koronowa waluta wycofana została z obiegu w maju 1920 r.

Przykłady walorów pieniężnych z w/w. okresów:

7 - 10 krajcarów w j. węgierskim z 1849 r. / drukowane jednostronnie (Kraków w ramach cesarstwa
austriackiego - lata 1846-1857);
8 - 10 guldenów (florenów) z 1863 r. / drukowane jednostronnie (Kraków w ramach cesarstwa austriackiego – lata 1857-1867);
9 - 1 gulden (1 forint) z 1882 r. (w Krakowie w obiegu do roku 1892);
10 - 10 koron z 1915 r. (w Krakowie w obiegu do 1920 r.)

Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu niepodległości Kraków – po z górą 100 latach istnienia poza polską, suwerenną państwowością – stał się w 1918 roku częścią odbudowywanego Państwa Polskiego, które przejdzie do historii pod nazwą II Rzeczypospolitej. Jednym z podstawowych zadań władz skarbowych państwa była walutowa unifikacja kraju. Pierwszym, tymczasowym rozwiązaniem, było wprowadzenie do obiegu na terenie całego kraju zapasów banknotów w walucie marka polska, emitowanej w czasie wojny przez Niemców. Od 1916 roku okupywali oni część ziem Królestwa Polskiego, ustanawiając tam Generalne Gubernatorstwo Warszawskie. Walutę w markach polskich emitowała powołana przez Niemców Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa, banknoty drukowano w Berlinie. Formalnie pieniądze te obowiązywały aż do dnia 30 listopada 1923 roku.


Banknoty z krakowskimi wizerunkami:

• pierwszym banknotem z wizerunkiem Krakowa było 10000000 MAREK POLSKICH z 1923 r. Przedstawia on widok Zamku Wawelskiego w Krakowie.

Producent: Państwowe Zakłady Graficzne, Warszawa; Zakłady Graficzne Biblioteki Polskiej, Bydgoszcz; wymiary: 198 / 200 x 91 / 92 mm

Zamek Królewski na Wawelu – rezydencja królewska o charakterze zabytkowym, mieszcząca się na Wzgórzu Wawelskim w Krakowie o powierzchni 7040 m² z 71 salami wystawowymi. Oddział Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki.

Kraków, Wawel z bulwarów Wisły – fotografia: WIKIPEDIA

Zamek był na przestrzeni wieków wielokrotnie rozbudowywany i odnawiany. Liczne pożary, grabieże i przemarsze obcych wojsk, połączone z niszczeniem rezydencji, powodowały, iż obiekt wielokrotnie odbudowywano w nowych stylach architektonicznych, oraz remontowano jego szatę zewnętrzną, a także przekształcano i zmieniano wygląd, i wyposażenie wnętrz.

Obecnie Wawel mieści siedzibę wielkiego muzeum, tak licznego w ciekawe eksponaty i atrakcje, że całość została podzielona tematycznie na części i chęć obejrzenia każdej z nich wiąże się z kupnem oddzielnego biletu. Są to: Prywatne Apartamenty Królewskie, Komnaty Królewskie, Skarbiec Koronny i Zbrojownia, Sztuka Wschodu, Wawel Zaginiony, Katedra Królewska oraz Smocza Jama. Podział taki umożliwia lepszą organizację zwiedzania i skupienie się na tym, co akurat najbardziej nas interesuje. Powoduje jednak, że chętni do obejrzenia całości złapią się za głowę, kiedy podliczą, ile będzie ich to kosztować.

Zamek Królewski na Wawelu - dziedziniec arkadowy - fotografia: WIKIPEDIA

 

• 5 groszy 1924 r. / bilet zdawkowy Ministerstwa Skarbu - WAWEL
  
  

Przedruku dokonały Państwowe Zakłady Graficzne w Warszawie. Przedrukowano 11 361 000 sztuk. Różnice w wymiarach boku podstawy dochodzą do 5 mm. Awers banknotu (lewa i prawa strona pochodzą z różnych banknotów 10 milionowych).

• 20 złotych 1936 r. / WAWEL

20 złotych / Producent: Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S-ka Akcyjna, Warszawa; banknot w obiegu: od 30 września 1938 - 7 maja 1940; Projekt: Wacław Borowski - ryt płyty wykonał Włodzimierz Wacek

 

• 20 złotych 1940 r. / WAWEL

Banknot emitowany w czasie II wojny światowej dla Generalnej Guberni przez władze okupacyjne.

20 ZŁOTYCH / Emisja: 1940 r.; producent: Wiener Staadsdruckerei, Wiedeń; Zakłady Graficzne Banku Emisyjnego, Kraków; Wytwórnia Papierów Wartościowych, Warszawa.; wymiary: I emisja / 113 x 76 - 173 x 91 mm,
II emisja / 115 x 80 - 180 x 100 mm.; projekt: Leonard Sowiński, projekt w/g wzoru banknotu 50 zł z 1936 r.

 

• 50 złotych 1940 r. – 1941 r. / SUKIENNICE

Banknot emitowany w czasie II wojny światowej dla Generalnej Guberni przez władze okupacyjne.

20 ZŁOTYCH / Emisja: I - 1940 r.(na banknotach z I emisji nadruk jak na 20 zł. – głowa chłopa),
II emisja – 1941 r.; producent: Wiener Staadsdruckerei, Wiedeń; Zakłady Graficzne Banku Emisyjnego, Kraków; Wytwórnia Papierów Wartościowych, Warszawa.; wymiary: 117 x 81 - 180 x 100 mm; projekt: Leonard Sowiński, projekt w/g wzoru banknotu 50 zł z 1936 r.

Sukiennice w Krakowie – zabytkowy budynek sukiennic znajdujący się w centralnej części Rynku Głównego w Krakowie.

Współcześnie w Sukiennicach znajdują się dwa rzędy kramów, głownie z biżuterią, pamiątkami, rękodziełami, czy cepelią. Obecnie na piętrze Sukiennic (w dawnym szmatruzie) znajduje się Galeria Polskiego Malarstwa i Rzeźby XIX wieku. Stanowi ona oddział Muzeum Narodowego. Na parterze Sukiennic znajduje się również słynna kawiarnia Noworolski. Pod zewnętrzną częścią sukiennic jako ciekawostkę obejrzeć można zachowane zabytkowe i sprawne oświetlenie gazowe.

W 2010 r. otwarto oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Podziemia Rynku Głównego, do którego wejście znajduje się w Sukiennicach. Zwiedzający wędrują pod ziemią wokół Sukiennic szklanymi pochylniami i kładkami, zawieszonymi ponad dawnymi traktami, w tym brukami średniowiecznych Sukiennic.

Sukiennice z wieży kościoła Mariackiego – fotografia: WIKIPEDIA

• 1000 złotych 1941 r. – 1941 r. / WAWEL

Banknot emitowany w czasie II wojny światowej dla Generalnej Guberni przez władze okupacyjne. Banknot nie wszedł do obiegu - pozostał na etapie przygotowań do druku. Leonard Sowiński projektując banknot umieścił w owalu na awersie portret "krakowiaka". Jednak w tym portrecie trudno doszukać się charakterystycznych cech krakowiaka, chociaż na kapeluszu ma on zatknięte pawie pióro - jak prawdziwy krakowiak. Dziwne to i zabawne, ale Niemcom chodziło raczej nie o polskiego krakowiaka lecz o własnego niemieckiego krakauera.

1000 ZŁOTYCH / Emisja: 1941 r.; producent: Staatsdruckerei und Münze (PWPW S.A.), Warszawa; wymiary - awers: 141 x 93 - 196 x 103 mm, rewers: 136 x 90 - 196 x 103 mm; projekt: Leonard Sowiński - ryt płyty wykonał Bogusław Brandt

 

• 20 złotych 1948 r. / SUKIENNICE

20 złotych / Producent: Pénzjegynyomda a Magyar Nemzeti Bank, Budapest – Budapeszt, British American Bank Note Co., Ltd, Canada ???, PWPW, Warszawa (zależnie od serii banknotów); banknot w obiegu: od 30 października 1950 do 30 czerwca 1977; Projekt: Wacław Borowski

 

• 10000 złotych 1987 r. – 1988 r. / Stanisław Wyspiański - Widok na Wawel od strony Plant – pejzaż zimowy

10000 ZŁOTYCH / Emisja: 1987 r.; producent: PWPW, Warszawa; wymiary: 138 x  63 mm

Muzeum Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie jest obecnie oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie. Jego utworzenie zapoczątkował sam artysta, ofiarowując w 1901 roku Muzeum Narodowemu nigdy niezrealizowane projekty witraży do katedry wawelskiej. Następnie, zgodnie z ostatnią wolą Wyspiańskiego, po jego śmierci trafiły do muzeum jego ostatnie prace z domu i pracowni w Węgrzcach pod Krakowem. Przekazała je wieloletnia opiekunka i ciotka Wyspiańskiego, Joanna z Rogowskich Stankiewiczowa. W 1920 roku wraz z kolekcją Feliksa "Mangghi" Jasieńskiego do muzeum trafiły kolejne portrety i pejzaże Wyspiańskiego, kolekcjonowane przez Jasieńskiego.

Muzeum zgromadziło największą w Polsce kolekcję prac Stanisława Wyspiańskiego. Oglądać można portrety, projekty polichromii i witraży do kościoła Franciszkanów, Domu Lekarskiego, projekty scenografii teatralnych, meble (np. do mieszkania Tadeusza Boya Żeleńskiego) oraz zdjęcia i niewielki zbiór pamiątek rodzinnych.

Pomnik Stanisława Wyspiańskiego – fotografia: WIKIPEDIA

Planty – park miejski w Krakowie otaczający Stare Miasto, założony w latach 1822–1830, o powierzchni 21 ha i obwodzie 4 km.

Planty powstały na miejscu fortyfikacji otaczających miasto: murów obronnych oraz położonej na ich przedpolu fosy i wałów ziemnych. Był to grząski, zaniedbany teren pełniący rolę śmietniska i ujścia ścieków. W 1820 podjęto decyzję o utworzeniu "ogrodów miejskich" na miejscu wyburzonych na początku XIX w. murów (stąd nazwa Planty – od splantowania, czyli wyrównania rumowisk, bardzo długo jednak krakowianie używali nazwy Plantacye lub Plantacje). Głównym inicjatorem tej idei, twórcą pomiarów i planów był Feliks Radwański.

Planty pomiędzy ul. Franciszkańską a Wawelem, Ogród Wawel – fotografia: WIKIPEDIA

 

• 50 złotych 1994 r. / Kazimierz III Wielki - orzeł biały z pieczęci Kazimierza III Wielkiego, niżej insygnia królewskie - jabłko iberło, w tle z prawej fragment panoramy Krakowa, z lewej Kazimierza

 

50 ZŁOTYCH / Emisja: 1994 r.; producent: Thomas De La Rue, Londyn, PWPW S.A., Warszawa - od 1999 r.; wymiary: 132 x 66 mm; projekt: Andrzej Heidrich; w obiegu: od 1 stycznia 1995 r.

Kazimierz III Wielki (1310 - 1370, ostatni król polski z dynastii Piastów, syn Władysława Łokietka, w 1364 roku założył w Krakowie pierwszy w Polsce uniwersytet).

Uniwersytet Jagielloński (historyczne nazwy: Akademia Krakowska, Szkoła Główna Koronna, Szkoła Główna Krakowska, Uniwersytet Krakowski; łac. Universitas Jagellonica Cracoviensis) – najstarsza polska szkoła wyższa, jeden z najstarszych uniwersytetów na świecie, mieszczący się w Krakowie.

Kraków, Uniwersytet Jagielloński - Collegium Novum – fotografia: WIKIPEDIA

 

• 200 złotych 1994 r. / Zygmunt I Stary - orzeł przepleciony literą S (SIGISMVNDVS) w sześcioboku z Kaplicy Zygmuntowskiej na tle dziedzińca Zamku Wawelskiego

200 ZŁOTYCH / Emisja: 1994 r.; producent: Thomas De La Rue, Londyn, PWPW S.A., Warszawa - od 2000 r.; wymiary: 144 x 72 mm; projekt: Andrzej Heidrich; w obiegu: od 1 stycznia 1995 r.

Zygmunt I Stary (1467 - 1548, król polski i wielki książę litewski od 1505 roku, syn Kazimierza Jagiellończyka, panowanie jego uznawane jest za początek polskiego "złotego wieku").

Kaplica Zygmuntowska zw. także Królewską, Rorantystów i Jagiellońską, pw. Wniebowzięcia NP Marii oraz św. Barbary – jedna z 19 kaplic w Katedrze Wawelskiej.

Przykład florenckiej architektury renesansowej poza Włochami. Niemiecki historyk sztuki August Ottmar Essenwein (ur. 1831, zm. 1892) nazwał ją "perłą renesansu z tej strony Alp".

Kaplica Zygmuntowska na Wawelu – fotografia: WIKIPEDIA

 

• 100 złotych 1939 r. / Portret Mazura - Tyniec nad Wisłą (obecnie w granicach miasta Krakowa)

Po kampanii wrześniowej 1939 roku wraz z polskim rządem ewakuował się Bank Polski – do Londynu, przez Rumunię i Francję. I już w Paryżu, w 1939 r. rozpoczęto przygotowania do wydania nowych banknotów, które wejść miały do obiegu zaraz po wojnie, czyli – jak sądzono – niebawem… Dla zachowania ciągłości Banku jako miejsce emisji podano Warszawę, z wstecznymi datami 15 i 20 sierpnia 1939 r. Gotowy nakład banknotów pojawił się w Polsce dopiero w 1947 r., ale nie pasował do nowej rzeczywistości i poszedł prawie w całości na przemiał.

Banknot „emigracyjny” o nominale 100 złotych, datowany na 1939 r. – banknot nie wszedł do obiegu

Tyniec – dawna podkrakowska wieś, która w 1973 r. została włączona do Krakowa. Znajduje się w części zachodniej miasta, na prawym brzegu Wisły i wchodzi w skład Dzielnicy VIII Dębniki. Tyniec znany jest głównie dzięki znajdującemu się tu klasztorowi benedyktynów istniejącemu od 1044, jednemu z najbogatszych i najważniejszych w Polsce. Nazwa Tyniec pochodzi od celtyckiego słowa "tyn", które oznaczało mur lub ogrodzenie. Świadczy to o tym, że musiały znajdować się tu umocnienia lub obwarowania. Od 1934 roku do lat powojennych istniała zbiorowa gmina Tyniec.

Klasztor w Tyńcu, widok zza Wisły – fotografia: WIKIPEDIA

Z centrum Krakowa Tyniec skomunikowany jest autobusami, a także tramwajem wodnym, którego przystanek znajduje się na Wiśle w pobliżu klasztoru benedyktynów.

• 20 złotych 1957 r. / Jan Matejko - SUKIENNICE ( PRACA DOŚWIADCZALNA)

 

20 złotych 1957 r. / wymiary: 126 x 66 mm

Matejko Jan Alojzy (1838-1893), polski malarz, najznakomitszy reprezentant polskiego malarstwa historycznego XIX w., wybitny portrecista i realizator polichromii ściennych. Jego głęboko patriotyczna, plastyczna wizja historii Polski pobudza wyobraźnię wielu pokoleń Polaków. Wykształcony w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (u W.K. Stattlera i W. Łuszczkiewicza), ponadto w Monachium i Wiedniu, od 1873 dyrektor SSP w Krakowie, w 1887 doktor honoris causa UJ, odbył wiele podróży zagranicznych (Paryż, Wiedeń, Turcja, Czechy, Węgry, Włochy).

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie – państwowa szkoła wyższa w Krakowie. Powstała w 1818. W swojej historii nosiła także nazwy: Szkoła Rysunku i Malarstwa (w latach 1818–1873) oraz Szkoła Sztuk Pięknych (w latach 1873–1900).

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie – fotografia: WIKIPEDIA

 

• 500 złotych 1965 r. / WAWEL

W roku 1960 ogłoszono konkurs na nowe banknoty polskie z wizerunkami miast. Kraków stał się motywem banknotu 500 zł. Pomysł ten powrócił po pięciu latach kiedy to wydrukowano serie próbne banknotów. Ich ilość była bardzo znikoma – po jednym arkuszu (6 lub osiem banknotów) w dziesięciu kolorach. Każdy banknot przedstawiał zabytek z danego miasta i charakterystyczną postać, przedstawiciela zawodu związanego z nim. Banknot ten wraz z pozostałymi w serii nigdy jednak nie wszedł do obiegu. Dziś banknoty te są prawie nieosiągalne. Czasem na aukcji wypływa pojedynczy egzemplarz, osiągając cenę kilkunastu tysięcy złotych.

Wymiary: 138 x 63 mm.

• 200 złotych 1990 r. / WAWEL

Banknot powstał w czasach przygotowań do denominacji złotówki, w roku 1989. Kraków miał być tematem banknotu 200 zł. Na awersie znajdował się Zamek Królewski na Wawelu, zaś na rewersie dawna pieczęć miejska. Autorem tego projektu był p. Waldemar Andrzejewski. Banknoty z datą 1 marca 1990 r. wydrukowano w Monachium, w ilości całkowitej 500 milionów sztuk. Projekt ten jednak przepadł przez słabe, a raczej przestarzałe zabezpieczenia. Było to również konsekwencją przesuwania w czasie denominacji. Banknoty z miastami dało się... wyprać z farby i nanieść wyższy nominał. Zaprojektowano i wydrukowano więc nowe banknoty, obecnie obowiązujące, z władcami Polski.

Większość banknotów z serii „Miasta Polski” trafiła na przemiał. Dla kolekcjonerów przygotowano tysiąc kompletów z wielkim napisem "specimen" na awersie. Zainteresowanie tymi banknotami było jednak tak wielkie, że NBP pozwolił na nieograniczoną sprzedaż - tym razem już bez numeracji i z nadrukiem "nieobiegowy".  Obecnie bez problemu można je kupić na aukcji w cenie ok. 120 zł za komplet.

 

Monety z krakowskimi wizerunkami

 

• 100 złotych 1977 r. / ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU

 

100 złotych (1977) / ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU / producent: Mennica Państwowa, Warszawa; materiał: srebro (Ag.625); nakład: 30 000 szt.; średnica: 32 mm; waga: 16,5 g; bok: gładki

• 100 złotych 1977 r. (PRÓBA) / ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU

 

100 złotych (1977) – PRÓBA / ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU / producent: Mennica Państwowa, Warszawa; materiał: srebro (Ag.625); nakład: 3 100 szt.; średnica: 32 mm; waga: 16,5 g; bok: gładki

• 20 złotych 1981 r. (PRÓBA) / BARBAKAN W KRAKOWIE

 

20 złotych (1981) - PRÓBA / BARBAKAN W KRAKOWIE / producent: Mennica Państwowa, Warszawa; materiał: miedzionikiel (CuNi); nakład: 30 040 szt.; średnica: 29 mm; waga: 10,15 g; bok: ząbkowany

Barbakan w Krakowie (zwany też potocznie Rondlem) – barbakan, najbardziej wysunięta na północ część fortyfikacji miejskich w Krakowie

Barbakan w Krakowie – fotografia: WIKIPEDIA

Stanowi wycinek koła o średnicy wewnętrznej 24,40 m, a grubość murów sięga powyżej 3 m. Jest to gotycka budowla z siedmioma wieżyczkami. Dawniej był połączony z Bramą Floriańską długą szyją i jego głównym zadaniem była jej obrona. Mury szyi posiadały wewnątrz hurdycje spoczywające na arkadach oraz były zaopatrzone w otwory strzelnicze. Do Barbakanu prowadziło wejście od strony Kleparza. Było ono umieszczone prawie równolegle do linii murów obwodowych, co umożliwiało załodze ostrzeliwanie ogniem flankowym napastników atakujących bramę. Do dwóch bram fortecy wiodły mosty zwodzone, przerzucone nad wyłożoną kamieniami fosą o 24-metrowej szerokości i 3,5-metrowej głębokości. Ponadto od strony Kleparza znajduje się znacznie wysunięta na zewnątrz przybudówka, pod którą niegdyś przepływała woda. Przybudówka ta związana była z funkcjonowaniem bram i mostów zwodzonych.

Został wzniesiony w latach 1498-1499 za panowania króla Jana Olbrachta w obawie przed najazdem wołosko-tureckim zagrażającym Krakowowi po klęsce bukowińskiej. Według oceny specjalistów w okresie od XV do XVIII wieku był fortecą nie do zdobycia.

• 100 złotych 1981 r. (PRÓBA) / KOSCIÓŁ MARIACKI W KRAKOWIE

 

100 złotych (1981) – PRÓBA / KOŚCIÓŁ MARIACKI W KRAKOWIE / producent: Mennica Państwowa, Warszawa; materiał: srebro (Ag.625); nakład: 4 020 szt.; średnica: 32 mm; waga: 16,5 g; bok: gładki

Kościół archiprezbiterialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zwany także kościołem Mariackim – jeden z największych i najważniejszych, po Katedrze Wawelskiej, kościół Krakowa, od 1962 posiada tytuł bazyliki mniejszej. Należy do najbardziej znanych zabytków Krakowa i Polski.

Jest kościołem gotyckim, budowanym w XIV i XV wieku. Położony jest przy północno-wschodnim narożniku Rynku Głównego, na Placu Mariackim 5. Kościół znajduje się na trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba z Sandomierza do Tyńca.

Kraków, kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – fotografia: WIKIPEDIA

 

• 10 złotych 1999 r.  / 600 – LECIE ODNOWIENIA AKADEMII KRAKOWSKIEJ

 

10 złotych (1999) / 600 – LECIE ODNOWIENIA AKADEMII KRAKOWSKIEJ / producent: Mennica Polska S.A., Warszawa; materiał: srebro (Ag.925); nakład: 22 000 szt.; średnica: 32 mm; waga: 14,14 g; bok: pięciokrotnie powtórzone daty 1400 – 2000 rozdzielone gwiazdkami

Akademia Krakowska została założona przez Kazimierza Wielkiego w 1324 r. Dzięki Kazimierzowi Wielkiemu Akademia Krakowska miała być 4-wydziałowa: filozofia, teologia, medycyna, prawo i miała być podporządkowana kanclerzowi krakowskiemu. Niestety papież Urban V zmienił ten uniwersytet ze świeckiego na kościelny, nie pozwalając na założenie wydziału teologicznego i podporządkuje Akademię Krakowską biskupstwu krakowskiemu. Po śmierci Kazimierza Wielkiego Akademia Krakowska podupadła, ale w 1400 r. Władysław Jagiełło ją odnowił. Tym razem pozwolono na utworzenie wydziału teologicznego, jednak nadal nie był to uniwersytet o charakterze świeckim. Dyplom Jagiełły gwarantował bezpieczeństwo podróżowania po kraju oraz przywileje celne. Na wyjątkowo wysokim poziomie stała matematyka i astronomia.

Pieczęć Akademii Krakowskiej z czasów Władysława Jagiełły – ilustracja: WIKIPEDIA

 

• 2 / 10 / 200 złotych 2007 r.  / 750 – LECIE LOKACJI KRAKOWA

 

2 złote (2007) / 750 – LECIE LOKACJI KRAKOWA / producent: Mennica Polska S.A.; projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers), Robert Kotowicz (rewers); materiał: Nordic Gold; nakład: 850 000 szt.; średnica: 27 mm; waga: 8,15 g; bok: ośmiokrotnie powtórzony napis "NBP", co drugi odwrócony o 180°.
10 złotych (2007) / 750 – LECIE LOKACJI KRAKOWA / producent: Mennica Polska S.A.; materiał: srebro (Ag.925); nakład: 58 000 szt.; średnica: 32 mm; waga: 14,14 g; bok: gładki
200 złotych (2007) / 750 – LECIE LOKACJI KRAKOWA / producent: Mennica Polska S.A.; materiał: złoto (Au.900); nakład: 9 600 szt.; średnica: 27 mm; waga: 15,5 g; bok: gładki

Lokacja Krakowa – lokacja Krakowa przeprowadzona w oparciu o prawo lokacyjne wydane przez księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego 5 czerwca 1257; prawo lokacyjne nadało miastu nową formę organizacyjno-prawną i nowy kształt urbanistyczny.

Przywilej lokacyjny Krakowa – ilustracja: WIKIPEDIA

Przywilej lokacyjny Krakowa został wydany we wsi Kopernia przez Bolesława Wstydliwego z udziałem jego matki Grzymisławy i żony Kingi. Zadecydowano w nim o ustanowieniu gminy miejskiej w Krakowie rządzącej się zasadami prawa magdeburskiego. Organizacją gminy mieli zająć się trzej zasadźcy: Gedko Stilvoyt, Dethmar Wolk i Jakub z Nysy, którzy otrzymali dziedziczny urząd wójtowski. Urząd ten został bogato uposażony – zyskał prawo do 1/3 dochodów z kar sądowych, 1/6 dochodów z parcel, 600 hektarów ziemi, prawo eksploatowania Wisły pod Krakowem, prawo zakładania jatek, piekarni i warsztatów oraz posiadania rzeźni; ponadto wójtowie zostali zwolnieni od wszelkich ceł na terenie księstwa. Gmina zyskała grunty na pastwiska i las, a mieszkańców miasta zwolniono na 6 lat od wszelkich opłat na rzecz księcia, a na 10 lat – od ceł.

Wytyczono układ urbanistyczny miasta oparty o idealny model szachownicy. Podstawową jednostką urbanistyczną były identyczne, prostokątne działki, a z ośmiu działek tworzono kwadratowe bloki – otoczone z czterech stron ulicami. Centrum stanowił rynek, zajmujący powierzchnię odpowiadającą czterem blokom (niemal idealny kwadrat o boku ok. 210 m). Z każdego boku rynku wybiegały trzy prostopadłe do pierzei ulice – po jednej w narożniku i jedna po środku. Jedynie w narożniku południowo-wschodnim wybiegała tylko jedna ulica w kierunku zamku (ulica Grodzka). Inne zaburzenia układu wynikały z zachowania kościołów zbudowanych wcześniej na objętych przez lokację terenach, a w przypadku ulicy Brackiej i Gołębiej zapewne z dostosowania do istniejącego wcześniej układu urbanistycznego, być może pochodzącego z wcześniejszej lokacji miasta, o skromniejszym zakresie.

Zbudowane na tym planie miasto do dziś stanowi ścisłe centrum Krakowa, w niemal niezmienionym pod względem urbanistycznym kształcie.

Brama Floriańska (Brama św. Floriana) w Krakowie – średniowieczna brama z basztą, położona na Starym Mieście w Krakowie u końca ulicy Floriańskiej, przy skrzyżowaniu z ulicą Pijarską. Stanowi pozostałość po dawnych murach miejskich. Jest jedną z ośmiu krakowskich bram obronnych obok sławkowskiej, grodzkiej, wiślnej, mikołajskiej-rzeźniczej (Brama na Gródku), szewskiej, nowej i pobocznej.

Brama Floriańska widziana z ul. Floriańskiej - fotografia: WIKIPEDIA

• 2 złote 2011 r.  / KLASZTOR PAULINÓW NA SKAŁCE – KRAKÓW (Seria: Miasta w Polsce)

 

2 złote (2011) / Miasta w Polsce – KLASZTOR PAULINÓW NA SKAŁCE – KRAKÓW / producent: Mennica Polska S.A.; projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers), Karolina Karpińska-Kopiec (rewers); materiał: NORDIC GOLD; nakład: 800 000 szt.; średnica: 27 mm; waga: 8,15 g; bok: ośmiokrotnie powtórzony napis "NBP", co drugi odwrócony o 180°.

Kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa i Męczennika i przylegający do niego klasztor paulinów – kompleks sakralny, znajdujący się w Krakowie przy ulicy Skałecznej 15, nazywany potocznie Skałką lub na Skałce. Jest to według legendy sanktuarium męczeństwa św. Stanisława, biskupa krakowskiego, znajdujące się niedaleko Wawelu, nad Wisłą, na niewielkim wzgórzu, zbudowanym z białego wapienia jurajskiego. Pełni też rolę Panteonu Narodowego.

Kraków, Kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa i Męczennika – fotografia: WIKIPEDIA

 

• 1 $ - Niue Island 2011 / KRAKÓW – KOŚCIÓŁ MARIACKI (Seria: GOTYCKIE KATEDRY)

 

ONE DOLLAR / Emitent: Niue Island; stempel: lustrzany; materiał: srebro (Ag.925); waga: 28,28 g; wymiary: 30 x 50 mm; nakład: 5 000 szt.; rok emisji: 2011

 

• 10 $ - Cook Islands 2012 / Kościóła św. Franciszka z Asyżu w Krakowie (Seria: Okna Niebios)

Moneta prezentująca monumentalne piękno kościoła św. Franciszka z Asyżu w Krakowie. XIII-wieczna bazylika mniejsza zachwyca witrażami, wykonanymi według projektu Stanisława Wyspiańskiego. Jeden z nich, „Bóg Ojciec”, stał się inspiracją dla mincerzy. W srebrnej monecie osadzone zostało barwione szkło, na które przeniesiona została reprodukcja oryginalnego witrażu Wyspiańskiego. Trzymając monetę pod światło, na przezroczystym witrażowym oknie, można zobaczyć dzieło Wyspiańskiego w całej okazałości! Numizmat zdobi także zarys prezbiterium oraz plan kościoła.

10 DOLLARS / Producent: CIT; emitent: Cook Islands; stempel: lustrzany; materiał: srebro (Ag.925) + witraż; waga: 50 g; średnica: 50 mm; nakład: 2 000 szt. / moneta umieszczona w ekskluzywnym etui, do każdego egzemplarza dołączony jest Certyfikat Autentyczności; rok emisji: 2012

Kościół św. Franciszka z Asyżu i przylegający do niego klasztor franciszkanów – kompleks sakralny znajdujący się w Krakowie przy ulicy Franciszkańskiej 2. Kościół, jako jeden z pierwszych w Krakowie, został wyróżniony 23 lutego 1920 roku tytułem bazyliki mniejszej.

Witraż Bóg Ojciec Stanisława Wyspiańskiego – fotografia: WIKIPEDIA

5 $ - Wyspy Fidżi 2012 / KRAKÓW – SUKIENNICE

W Mennicy Szwajcarskiej powstała niezwykła moneta przedstawiająca historyczną stolicę Polski – Kraków. Na rewersie umieszczono szczegółowe odzwierciedlenie planu miasta naniesionego w najdrobniejszych detalach. Dla uzyskania wiernego odwzorowania układu ulic i domów, posługiwano się dokładnymi satelitarnymi mapami Google. Drugim elementem rewersu jest charakterystyczny zabytek miasta - Sukiennice, które to zostały selektywnie uszlachetnione 24-karatowym złotem.

5 DOLLARS  / Producent: Mennica Szwajcarska; emitent: Wyspy Fidżi; stempel: lustrzany; materiał: srebro (Ag.999); waga: 62,2 g; średnica: 60 mm; nakład: 5 000 szt. / moneta umieszczona w ekskluzywnym etui, do każdego egzemplarza dołączony jest Certyfikat Autentyczności; rok emisji: 2012

Plan Miasta Krakowa z lat 1788 – 1792 opracował Tadeusz Czort

Dukaty lokalne, monety okolicznościowe i żetony pamiątkowe z krakowskimi wizerunkami

 

• 4 STASZICE / Akademia Górniczo Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

 

Emitent: Fundacja dla Akademii Górniczo Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie; nakład: - mosiądz 30000 szt., średnica: 27 mm / - srebro Ag 500 – 1000 szt., średnica 32 mm; czas obowiązywania: 18.02.2009 - 18.04.2009; projekt: Witold Nazarkiewicz; producent: Mennica Polska S.A.

AGH to jedna z najlepszych i najbardziej renomowanych oraz nowoczesnych polskich uczelni, od lat zajmująca czołowe miejsca w rankingach wyższych uczelni. Jest uczelnią przodującą w Polsce w dziedzinie nowoczesnych technologii, zajmującą wysoką lokatę w skali międzynarodowej. O popularności naszej uczelni decyduje również długa i bogata tradycja – Akademia ma 90 lat i w ciągu wszystkich tych lat doskonale kształciła kadry najbardziej potrzebnych Polsce inżynierów. Uczelnia ta ma także jeszcze inne atuty: doskonała lokalizacja na terenie najpiękniejszego polskiego miasta – Krakowa, własny kampus dający możliwość wygodnego zamieszkania ponad 9 000 studentów w niewielkiej odległości od budynków dydaktycznych i naukowych uczelni, nowoczesna baza naukowo-dydaktyczna z laboratoriami wyposażonymi w najnowocześniejszą aparaturę, żywa i stale rozwijana współpraca krajowa i zagraniczna z innymi uczelniami, liczne udogodnienia dla osób niepełnosprawnych oraz niepowtarzalna atmosfera studiowania.

Akademia Górniczo-Hutnicza kontynuuje tradycje Akademii Górniczej założonej w Kielcach przez Stanisława Staszica. Służy nauce, gospodarce i społeczeństwu przez kształcenie studentów i rozwój kadry naukowej oraz prowadzenie badań naukowych.

Najwyższą władzą w uczelni jest Rektor, który koordynację istotnych obszarów działalności uczelni powierza Prorektorom (nie więcej niż pięciu). Rektor jest przewodniczącym najwyższego organu kolegialnego uczelni, którym jest Senat.

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie – fotografia: WIKIPEDIA

 

• 7 STASZICÓW / 90 - lecie Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica

 

Emitent: Fundacja dla Akademii Górniczo Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie; nakład: - bimetal 30000 szt., średnica 27 mm, - srebro Ag 500 – 1000 szt., średnica 32 mm; czas obowiązywania: 28.05.2009 do 30.09.2009; projekt: Witold Nazarkiewicz; producent: Mennica Polska S.A.

• 4 UEKi / 85 – lecie  Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

 

Emitent: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie; materiał: mosiądz, nakład: 20 000 szt.; średnica: 27 mm; projekt: Sławomir Micek; czas obowiązywania: 2009-10-05 - 2009-12-31; producent: Mennica Polska S.A.

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 7 października 2009 r. zainaugurował jubileusz 85-lecia istnienia. Korzenie Uczelni sięgają 1925 roku – powstała w maju tego roku jako Wyższe Studium Handlowe. W późniejszych latach szkoła przekształcała się w Akademię Handlową (1937), Wyższą Szkołę Ekonomiczną (1950), Akademię Ekonomiczną (1974), aż wreszcie w 2007 roku – jako pierwsza uczelnia w Polsce – uzyskała zaszczytne miano Uniwersytetu Ekonomicznego.

Kraków, panorama budynków Uniwersytetu Ekonomicznego – fotografia: WIKIPEDIA

Obecnie – z ponad 20 tysiącami słuchaczy – jest to największa pod względem liczby studentów uczelnia ekonomiczna w Polsce oraz druga pod względem okresu istnienia. Uniwersytet kształci wysoko kwalifikowanych ekonomistów i menadżerów, współpracuje z praktyką gospodarczą – podejmuje wspólne projekty, inicjatywy i programy z wieloma znanymi osobami ze świata kultury i biznesu, z organizacjami i firmami mającymi istotne znaczenie dla gospodarki i administracji publicznej. Ważna jest także wiedza ekspercka pracowników Uczelni – wielu z nich uczestniczy w istotnych dla kraju gremiach doradczych i decyzyjnych. Od lat Uniwersytet plasuje się w czołówce rankingów szkolnictwa wyższego, a w ciągu dziesięcioleci swojej działalności wykształcił wiele pokoleń ekonomistów, handlowców i inżynierów.

Chcąc uczcić w sposób wyjątkowy 85-letni dorobek Uczelni, jej władze w przeddzień obchodów jubileuszowych podjęły działania zmierzające do emisji pamiątkowego dukata jubileuszowego. 4 UEKi, wybite przez Mennicę Polską w wyniku tych starań, uhonorują 85-lecie działalności Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, przyczyniając się jednocześnie do jego promocji nie tylko w środowisku akademickim Krakowa, ale i w całej Polsce i poza jej granicami.

• 4 / 600 DENARÓW (Krakowska Kongregacja Kupiecka)

 

4 DENARY / Emitent: Krakowska Kongregacja Kupiecka; organizator: Biuro Promocji Regionów; projekt: A. i R. Nowakowscy; materiał: mosiądz; nakład: 20 000 szt.; średnica: 27 mm; czas obowiązywania: 2010-07-10 - 2010-07-31; producent: Mennica Polska S.A. / Nakład 4 DENARY kolorowane: nieznany (z części żetonów mosiężnych z ogólnego nakładu)
600 DENARÓW / Emitent: Krakowska Kongregacja Kupiecka; organizator: Biuro Promocji Regionów; projekt: A. i R. Nowakowscy; materiał: srebro (Ag.500); nakład: 500 szt.; średnica: 32 mm; waga: 14,14 g; czas obowiązywania: 2010-07-10 - 2010-07-31; producent: Mennica Polska S.A.

Krakowska Kongregacja Kupiecka –  zrzeszenie funkcjonujące na mocy ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie gospodarczym niektórych podmiotów gospodarczych (Dz. U. z 1989 r. Nr 35, poz. 194  z późniejszymi zmianami). Historia Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej sięga 1410 roku, kiedy to powstała "Krakowska Kongregacja Kupiecka Stołecznego, Królewskiego Miasta Krakowa".

• KRAKOWSKIE LEGENDY / Seria dukatów lokalnych

Wyemitowano cztery emisje dukatów. Są to: Lajkonik, Gołębie Krakowskie, Smok Wawelski i Hejnał Mariacki. Szerzej o KRAKACH pisałem już w innym artykule.

Serię uzupełniono o dukaty kolorowane – Lajkonik i Smok Wawelski / Nakład dukatów kolorowanych: nieznany (z części żetonów mosiężnych z ogólnego nakładu).

 

• Historia Lajkonika to jedna z bardziej znakomitych krakowskich legend, a pradawny zwyczaj wywodzący się z tej opowieści zachował się do dziś i jest pielęgnowany przez kolejne pokolenia mieszkańców grodu Kraka.

 

Lajkonik pod filharmonią, 18 czerwca 2009 - fotografia: WIKIPEDIA

Jak głosi legenda w roku pańskim 1287 tatarska horda pojawiła się wieczorem u bram Krakowa. Tatarzy zdecydowali się przenocować w nadwiślańskich zaroślach w podkrakowskiej wsi Zwierzyniec (dzisiejsza dzielnica Krakowa), przeczekać do świtu i rano zaatakować miasto. Zauważyli ich włóczkowie – wiślańscy żeglarze, którzy uzbrojeni w wiosła zaatakowali śpiących tatarów i w mgnieniu oka pokonali zaskoczoną hordę. Po tym zwycięstwie w głowach flisaków zaświtał pomysł. Przebrali się w zdobyczne tatarskie stroje i wjechali galopem do miasta wywołując panikę. Mieszkańcy Krakowa widząc pędząca hordę azjatyckich wojowników uciekali w popłochu i oczekiwali najgorszego. Kiedy włóczkowie zdjęli stroje w mieście zapanowało uczucie ulgi i radości. Rada Miasta wydała uroczystą kolację na cześć bohaterskich obrońców grodu, a burmistrz Krakowa ogłosił, że na pamiątkę tego wydarzenia raz do roku, w oktawę Bożego Ciała do miasta będzie wjeżdżał chan tatarski wraz z orszakiem włóczków. I tak tradycja Lajkonika trwa do dziś.

• Gołębie są bohaterami jednej z najpiękniejszych legend miejskich związanych ze stolicą Małopolski. Według legendy te, które mieszkają na Starym Rynku, to zaklęci rycerze Henryka IV Prawego. Ptaki miały pomóc zebrać księciu pieniądze na zjednoczenie ziem Małopolski. Ponieważ jednak władca stracił pieniądze i już nigdy nie wrócił do Krakowa, jego drużyna jest ciągle zaklęta.
• Według starszego przekazu z XII wieku autorstwa Wincentego Kadłubka za rządów króla Kraka w Krakowie pojawił się potwór – smok nazywany "całożercą" (holophagus). Żądał on raz na tydzień ofiary z bydła. Jeżeli mieszkańcy nie dostarczyli mu krowy, zjadał w zamian ludzi. Krak wysłał do zabicia smoka swych dwóch synów (Kraka i Lecha). Nie potrafili jednak pokonać stwora w walce wręcz, więc wymyślili podstęp. Podali mu skórę bydlęcą wypchaną siarką i smok się nią udusił. Następnie bracia poróżnili się o to, kto zwyciężył smoka, i jeden z nich zabił drugiego. Powróciwszy do zamku, wytłumaczył ojcu, że to smok zabił jego brata. Gdy został po śmierci Kraka królem, odkryto jego tajemnicę i wygnano z kraju. Jan Długosz w swojej kronice przeniósł bratobójstwo synów Kraka na okres po śmierci ojca, a zabójstwo smoka przypisał samemu władcy.

Kraków, pomnik Smoka Wawelskiego ziejącego ogniem przy wyjściu ze Smoczej Jamy - fotografia: WIKIPEDIA

 

• Druga wersja legendy Marcina Bielskiego z XV wieku głosi, że smoka pokonał szewczyk Skuba za pomocą fortelu – podłożył mu barana wypchanego siarką. Po zjedzeniu barana Smoka tak paliło w gardle, że wypił pół Wisły i pękł.

• Kościół Mariacki, mający dwie wieże, był miejscem ważnym dla miasta. Z wyższej, zwanej hejnalicą, (która jest zarazem najwyższą wieżą w Krakowie) przed wiekami strażnik miejski trąbką dawał sygnał rano do otwierania, zaś wieczorem do zamykania bram grodu. Ale nie tylko. Trąbił na alarm, gdy dostrzegł pożar lub zbliżającego się wroga. Gdy pewnego razu Tatarzy, którzy często napadali na polskie wsie i miasteczka, doszli aż pod Kraków, strażnik zaczął grać hejnał. Zdążono zamknąć bramy miejskie, ale tatarska strzała przeszyła gardło hejnalisty, nim skończył melodię. Na pamiątkę tego zdarzenia melodia już zawsze urywa się. Czy trębacz stał na Wieży Mariackiej, czy na jednej z wież muru obronnego, tego już nie wiadomo.

 

• 1 Funt Krakowski / WAWEL (Seria: Wisła)

 

Emisja: kwiecień 2009 r.; czas obowiązywania: od 08.04.2009 r. do 17.05.2009 r. na terenie Krakowa; materiał: bimetal (rdzeń – alpaka, otok – mosiądz); średnica: 27 mm; nakład: 5 000 szt.; producent: Mennica Łebska

• 1 Funt Krakowski / LAJKONIK

Nowatorska moneta wykonana w trimetalu w celu promocji miasta Krakowa.

Emisja: kwiecień 2009 r.; czas obowiązywania: od 08.04.2009 r. do 17.05.2009 r. na terenie Krakowa; materiał: trimetal (mosiądz – alpaka – miedź); średnica: 27 mm; nakład: 5 000 szt.; producent: Mennica Łebska

• 1 Funt Krakowski / SMOK WAWELSKI

 

Emisja: kwiecień 2009 r.; czas obowiązywania: od 08.04.2009 r. do 17.05.2009 r. na terenie Krakowa; materiał: alpaka z emalią; średnica: 27 mm; nakład: 5 000 szt.; producent: Mennica Łebska

Smocza Jama – jaskinia w zachodnim zboczu wawelskiego wzgórza, owiana legendą, jest niewątpliwie jedną z większych jego osobliwości.

Smocza Jama – fotografia: http://www.wawel.krakow.pl/

Zwiedzanie Smoczej Jamy rozpoczyna się z terenu wzgórza opodal baszty Złodziejskiej. W ceglanej wieżyczce (dawnej studni austriackiej), znajduje się klatka schodowa. Długość pieczary wynosi 270 m, a dostępna trasa do zwiedzania 81 m.

• 1 Funt Krakowskiego Kazimierza

 

Emisja: kwiecień 2009 r.; czas obowiązywania: od 08.04.2009 r. do 17.05.2009 r. na terenie Krakowa; materiał: miedź (Cu); średnica: 27 mm; nakład: 5 000 szt.; producent: Mennica Łebska

Synagoga Tempel w Krakowie – reformowana synagoga znajdująca się na Kazimierzu w Krakowie, przy ulicy Miodowej 24. Jest obecnie jedną z dwóch czynnych synagog w mieście, jednak nabożeństwa odbywają się w niej wyłącznie od czasu do czasu.

Synagoga Tempel – fotografia: WIKIPEDIA

• 10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH 2009 (MIASTA NASZEJ OJCZYZNY – KRAKÓW / BARBAKAN) / (SERIA: Moje miasto...)

 

10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH KRAKÓW/ STOP: mosiądz, MASA: 13 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: lustrzany, NAKŁAD: 3 000 szt. (w tym 1 500 szt. wybitych stemplem odwróconym) Czas obowiązywania: 2009-09-15 - 2009-09-30, PRODUCENT: Mennica Kresowa
Wydano również:  10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH KRAKÓW/ nakład: 300 szt. (w  tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym); materiał: mosiądz platerowany srebrem

• 20 PIELGRZYMÓW 2011 / Okno papieskie w Krakowie – Franciszkańska 3

 

Emisja: 2011 r.; czas obowiązywania: od 01.05.2011 r. do 31.08.2011 r. na terenie Krakowa materiał: miedzionikiel (CuNi); średnica: 32 mm; nakład: 2 500 szt.; producent: Mennica Łebska

Franciszkańska 3 - to adres, który podawał Ojciec Święty Jan Paweł II - miejsce spotkań z krakowską młodzieżą, ale również wiernymi z wielu innych miejsc Polski, podczas Jego pielgrzymek do Ojczyzny.

Okno papieskie w Krakowie – Franciszkańska 3 – fotografia: http://www.malopolska.pl/

Miejsce, które wielu ludziom kojarzy się z postacią Papieża Jana Pawła II. "Okno papieskie" przy ul. Franciszkańskiej 3 nad bramą wjazdową do pałacu biskupiego w Krakowie. W tym miejscu odbywały się nieformalne spotkania z wiernymi podczas pielgrzymek Papieża do Polski. W tym miejscu w 2005 roku, po śmierci wielkiego Papieża Polaka żegnały go tłumy wiernych. Co roku, w dniu rocznicy śmierci Jana Pawła II, przed oknem na Franciszkańskiej gromadzą się tłumy ludzi.

• 25 LACK 2009 /10. lat IKEA w KRAKOWIE

Dukaty lokalne weszły do obiegu od 1 lutego i były honorowane do 31 maja 2009 r. w sklepach IKEA Kraków.

Emitent: IKEA Kraków, nakład: - rant gładki 1050 szt. /  - rant ząbkowany 1050 szt.; materiał: alpaka; producent: MPD Rybnik

IKEA (Ingvar Kamprad Elmtaryd Agunnaryd) – szwedzka firma specjalizująca się głównie w produkcji mebli oraz artykułów dekoracyjnych i ich sprzedaży detalicznej. Została założona przez Ingvara Kamprada w 1943 r. Jej nazwa powstała jako akronim od wyrazów: Ingvar Kamprad (imię i nazwisko założyciela) oraz Elmtaryd i Agunnaryd (farma i miejscowość (parafia), w której się wychował).

Firma na całym świecie zatrudnia około 120 tys. osób (2008). Polska jest najważniejszym producentem mebli sprzedawanych w sklepach IKEA na całym świecie. Pierwszy kontrakt na produkcję mebli IKEA zawarła z przedsiębiorstwem państwowym Fameg w 1961, w 2010 współpracowała z 60 polskimi producentami mebli.

• Srebrne numizmaty przedstawiające "Arrasy wawelskie" (2013)

Wyemitowano trzy numizmaty:
- „Groteska z monogramem SA w medalionie”,
- „Szczęśliwość rajska”,    
- „Jednorożec-żyrafa i ryś”.

Producent: Mennica Polska S.A.; emisja: 2013 r.; materiał: srebro (Ag.925); wymiary: 35 x 35 mm; waga: 22 g; stempel: lustrzany; nakład: 1 000 szt.; zdobienie: tampondruk, laserowe matowienie

 

• PANORAMY POLSKICH MIAST / KRAKÓW (SZTABKA LOKACYJNA)

 

Mennica: PAMP; projekt: Rusłanka Nowakowska rok emisji: 2008/2009; stempel: lustrzany, materiał: srebro (Ag.999); wymiary: 27 x 43 x 2,5 mm; waga: 1 uncja

• ŻETONY – LEĆ NA WAWEL

13 lipca 2011 r. Mennica Polska otworzyła sklep na Wawelu. W założeniach placówka ma stać się miejscem gromadzącym środowisko kolekcjonerów i centrum wymiany informacji o wyrobach menniczych. Poza monetami i  medalami wybitymi przez najlepszych mincerzy Mennicy Polskiej sklep na Wawelu oferuje m.in. złoto, srebro, produkty Skarbca Mennicy Polskiej oraz serię żetonów WAWELCOME. Wpisuje się ona w tematykę symboliki Wawelu i jest oryginalnym upominkiem dla wszystkich miłośników Krakowa.

To pierwszy sklep poza siedzibą Mennicy Polskiej. Został on uroczyście otwarty 13 lipca. Aby uczcić te wydarzenie Mennica Polska przygotowała weekendową promocję. W dniach 15-16 lipca na Rynku Głównym w Krakowie (przy kościele św. Wojciecha oraz od strony ul. Szewskiej) oraz na bulwarze czerwieńskim (nad Wisłą, tuż pod Wawelem) mieszkańcom Krakowa i turystom rozdano 10 tysięcy numizmatów „LEĆ NA WAWEL”. Uprawniały one do otrzymania znaczka w sklepie Mennicy Polskiej na Wawelu. Znaczek przedstawia godło państwowe.

Dzwon Zygmunt – najsłynniejszy polski dzwon, powszechnie, acz nieprawidłowo nazywany Dzwonem Zygmunta. Znajduje się na Wieży Zygmuntowskiej w północnej części katedry wawelskiej w Krakowie. Ufundowany przez Zygmunta I Starego, nazwany jego imieniem.

Zawieszenie dzwonu Zygmunta Jana Matejki (1874) - ilustracja: WIKIPEDIA

Arrasy wawelskie, kolekcja tkanin powstałych ok. 1550-1565 na zamówienie króla Zygmunta II Augusta do dekoracji sal i komnat Zamku Królewskiego na Wawelu i innych rezydencji królewskich. Jeden z najcenniejszych zbiorów arrasów w skali świata. Obecnie niemal jedyna pozostałość pierwotnego wyposażenia wnętrz zamku wawelskiego. Początkowo kolekcję króla tworzyło ok. 170 arrasów, z czego zachowały się 142. Arrasy wawelskie wykonano z użyciem złotych i srebrnych nici w warsztatach w Brukseli, m.in. W. i J. Kempeneerów, J. van Tiegena i N. Leyniersa.

Dzieje rajskie, sceny: Stworzenie Adama, Stworzenie Ewy, Bóg zapoznaje ze sobą pierwszych rodziców, Zakaz spożywania owocu, Grzech pierworodny, Wygnanie z raju, Bruksela, około 1550. Zamek Królewski na Wawelu – ilustracja: WIKIPEDIA

Drzwi do Katedry Wawelskiej z monogramem Kazimierza Wielkiego

Do wnętrza katedry prowadzą drzwi, na których powierzchni powtarza się motyw w postaci litery „K”. Odnosi się on do króla Kazimierza Wielkiego, fundatora. Wykonanie drzwi wiąże się z konsekracją gotyckiej katedry, w 1364 roku. Miało to miejsce za czasów biskupa Bodzanty. Tarcza z jego herbem Poraj znajduje się ponad drzwiami.

Szczerbiec – miecz koronacyjny królów Polski, jeden z najcenniejszych zabytków i unikatowe świadectwo polskiej historii. Jedyne zachowane insygnium koronacyjne dynastii piastowskiej. Szczerbiec kładziono na ołtarzu konfesji jeszcze przed przyjściem do katedry orszaku z królem. Podczas koronacji przepasywany był przyszłym królom polskim.

Rękojeść Szczerbca - fotografia: WIKIPEDIA

Wbrew tradycji nazwa miecza wiąże się ze szczerbą (modica laesura), która znajduje się nie na ostrzu, lecz w środku głowni. Szczerbiec obecnie przechowywany jest w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu.


W Krakowie jest wszystko, czego może pragnąć turysta. Miasto urzeka swoją atmosferą i oferuje atrakcje, do których wielu przyjezdnych, nie bez powodu, chce jak najczęściej powracać. Myślę, że podobnie i numizmatyk chętnie powróci do „krakowskiej” kolekcji.

Autor: Józef Smurawa

Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/
- http://www.hotele-polskie.pl/miasto_krakow
- http://www.sciaga.pl/
- http://www.starapolska.pl/
- http://www.historiapieniadza.pl/
- http://www.numizmaty.com.pl/
- http://trojaki.blogspot.com/
- Historia Krakowa w banknotach zapisana / URZĄD MIASTA KRAKOWA
- Monety Rzeczypospolitej Krakowskiej / IKM - Bartosz Błądek
- http://krakow.dlastudenta.pl/
- http://www.malopolska.pl/
- http://www.wawel.krakow.pl/
- http://banknoty.republika.pl/
- http://www.e-kolekcjoner.pl/
- http://www.emonety.pl/
- http://www.numizmatyka24.pl/
- http://www.mennica.com.pl/
- http://www.nbp.pl/