Poczet królów polskich na medalach na podstawie portretów Marcello Bacciarellego
Wobec dużego zainteresowania emisją monet 50 i 500 złotowych, dzięki uprzejmości domu aukcyjnego Stack’s Bowers & Ponterio z USA, chciałbym zaprezentować oryginalne medale wybite z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wzorując się na tych medalach od 3 lat NBP wybija kolekcjonerskie monety 50 i 500 złotowe. W polskiej literaturze jak dotąd spotkałem jedynie opracowania opisowe z wybranymi fotografiami. Nikt nigdy nie zaprezentował całego zbioru medali. Wg znanej mi literatury medale te dostępne są w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz Muzeum Narodowym w Krakowie, do którego włączono bogate zbiory E. H. Czapskiego.
Cechą charakterystyczną tych medali jest to, że prawie wszyscy królowie występują bez atrybutów władzy. Nieliczni posiadają jedynie koronę na głowie. Inną charakterystyczną cechą jest, że wszystkie portrety namalowane zostały z prawego lub lewego profilu. Nie ma żadnego portretu namalowanego on face. Należy zwrócić także uwagę, że na awersach medali nie ma wyszczególnionych tytułów monarszych, jak zazwyczaj czyniono to na wybijanych monetach. Na podstawie katalogu CNG TRITON, przygotowanego do aukcji w dniu 6 grudnia 2000 r. czytamy, że Stanisław August Poniatowski zamówił medale, na których umieszczone będą portrety i biografie (dokonania) polskich królów od Bolesława I Chrobrego, zamykając zestawienie jego wizerunkiem. Medale były wzorowane na portretach królów polskich, które wykonał Marcello Bacciarelli do Sali Marmurowej Zamku Królewskiego w Warszawie. Pierwsze 11 medali wykonał Johann Philip Holzhäusser, następne 12 Johann Jacob Reichel, grawerzy zatrudnieni w Warszawie. Każdy z 45 milimetrowych medali przedstawia na rewersie znakomity, wysubtelniony i kunsztowny portret każdego z królów. Na rewersie natomiast jego biografię i dokonania. Przez pierwsze 25 lat zaobserwowano w obrocie ok. 15-20 zestawów wybitych w żelazie, 10-15 w brązie i 6 do 8 w srebrze. Żadna literatura tego okresu nie wspomina o wybiciu tegoż zestawu w złocie. Dzisiejsze dywagacje na temat jakoby taki zestaw istniał są nieuprawnione.
Zestawienie (także w języku angielskim) obejmuje:
Bolesław I Chrobry (“the Brave”), Wencelaus (Wacław) of Bohemia, Władysław I Łokietek (“the Short”), Kazimerz III Wielki (“the Great”), Louis (Ludwik) of Hungary, Jadwiga Angevin, Władysław II Jagiełło, Władysław III of Varna, Kazimierz IV, Jan Olbracht, Alexander Jagiełło, Sigismund I “the Old (Stary),” Sigismund II August, Henri de Valois, Stefan Bathory, Sigismund III Vasa, Władysław IV, Jan Kazimierz, Michał Korybut Wiśniowiecki, Jan Sobieski, August II Mocny (“the Strong”), Stanisław Leszczyński, and August III. HCz 3418-40 (R3).
W 1814 roku prezentowane poniżej 23 medale oraz mniejszy medal koronacyjny Stanisława Augusta Poniatowskiego autorstwa Thomasa Pingo zostały zebrane w czerwone pudełko, na którym widnieje inskrypcja: Henrico Brougham / Poloni grati / A MDCCCXIV.
Komplet ten został sporządzony na urodziny Henriego Broughama barona Brougham i Vaux, prawnika i dziennikarza. Henrico Brougham, który w latach 1830-1834 z ramienia partii Wigów zasiadał w Parlamencie i zasłynął z autorstwa prawa znoszącego niewolnictwo, (Slevery Abolition Act 1833).
Prezentowany komplet medali jest unikalnym egzemplarzem pochodzącym z kolekcji Henriego Karolkiewicza. Sprzedany został za kwotę 103 500 USD (224 957 PLN) na aukcji Alicia and Sid Belzberg Collections w dniu 24 kwietnia 2008 r. w Rosemont Illinois.
Motto: Nie wiem, czy zwyciężyć możem.
Wiem, że zwyciężeni być nie możem.
B O L E S Ł A W C H R O B R Y (992 – 1025)
Awers: Portret króla z prawego profilu, w płaszczu spiętym broszą na piersiach. W otoku napis: łacińskie imię króla: BOLESLAUS DICTUS CHROBRY SIVE STRENUUS. Na dole po lewej inicjały projektanta, I.P.H.F.
Rewers: W jedenastu wierszach napis po łacinie: PRIMUS / IN POLONIA / REGIO DIADEMATE / INSIGNITUS, / TERMINOSIMPERII AD / ALBIM BORYSTHENEM / ET OSSAM VICTOR / DEESIGNAVIT. / OBIIT A.DOMIN:1025. / AETAT: 58. REG: 33 / D. 3. APRILIS.
W A C Ł A W II C Z E S K I (1300 – 1305)
Awers: Portret króla z brodą z lewego profilu w koronie i w płaszczu z łańcuchem na szyi. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: VENCESLAUS BOHEMUS. Na dole pod ramieniem inicjały projektanta I•P•H•F•
Rewers: Napis po łacinie w 9 wierszach: PRAAEMISLAI III. / OT TOCARI BOHEMIAE / REGIS FILIUS / PRAEMISLAI I. / POLONIAE REGIS GENER. / OBITT PRAGAE A.D. 1305. / REGNI IN POLONIA 5. / AETATIS 33. / D. 24. JUN.
W Ł A D Y S Ł A W Ł O K I E T E K (1320 – 1333)
Awers: Portret króla z prawego profilu w bogato zdobionej zbroi z misiurką z czubem na głowie. Na dole inicjały projektanta I.P.H.F. Wokoło napis: imię króla po łacinie: VLADISLAUS LOCTICUS ‒ SEU CUBITALIS.
Rewers: W 11 wierszach napis po łacinie: CASIMIRI / CUJAVIAE / DUCIS FILIUS, / TER EXUL, ET REDUX / IN PATRIAM, ET SOLIUM, / DISJECTAS REGNI / PARTES COLLEGIT, / ET JUNXIT. / OBIIT A.DOMIN: 1338. / AETAT:75. REG:13. / D. 2. MART:
K A Z I M I E R Z W I E L K I (1333 – 1370)
Awers: Portret króla z lewego profilu z bujną brodą w koronie, w stroju z epoki. W lewej dłoni tarcza z ukoronowanym lwem. Na dole po lewej inicjał projektanta literka H. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: CASIMIRUS MAGNUS.
Rewers: W 16 wierszach napis po łacinie: LOCTICI / FILIUS, PRIMUS / IN PATRIA LEGES / COLLECTAS, ET / REDACTAS VISLICIAE / PROMULGAVIT, URBES / PLURIMAS CONDIDIT, / MULTAS MUNIVIT, RUSIAM / RUBRAM REGNO ADJUNXIT, / CIVES ET COLONOS VOLUIT, / ET FECIT ESSE BEATOS, E DOMO PIASTEA / ULTIMUS REX. / OBIIT A.D. 1370. / AETAT: 60. REG: 33. / D. 5. NOVEMB:
L U D W I K W Ę G I E R S K I (1370 – 1382)
Awers: Popiersie króla z prawego profilu w koronie, z brodą i płaszczu spiętym na piersiach klamrą. Na dole pod popiersiem inicjały projektanta I.P.H. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: LUDOVICUS HUNGARUS.
Rewers: Napis w 15 wierszach po łacinie: DE STIRPE / GALLICA / ANDEGAVENSI / CAROLI HUNGARIAE / REGIS FILIUS, ET REX / HUNGAR: CASIMIRI MAG / EX SORORE ELISABETHA / NEPOS, ORDINEM / EQUESTREM IN POLON: / PLURIBUS PRIVILEGIIS / ORNAVIT. / OBIIT TYRNAVIAE / A.D. 1382. AETAT: 56. / REG: IN POLON: 12. / D. 12. SEPTEMB.
J A D W I G A A N D E G A W E Ń S K A (1384 – 1399)
Awers: Portret królowej z lewego profilu w chustce na głowie i w koronie, w pofałdowanej sukni i z podwójnym sznurem pereł na szyi. Na dole inicjał projektanta literka H. U góry łukiem napis: imię królowej po łacinie: HEDVIGIS.
Rewers: W 13 wierszach napis po łacinie: LUDOVICI FILIA / TERTIOGENITA / CORONATA IN REGINAM / POLONIAE A•D•1384•D•15 OCTOB: / NUPTA ULADISLAO / JAGELLONI / 17. FEBRUARI: A.D. 1386. / RUSSIAM RUBRAM AB / HUNGARIS OCUPATAM / POLON: RESTITUIT. / OBIIT A.D. 1399• / AETAT: 28. / D.17. JULII.
W Ł A D Y S Ł A W J A G I E Ł Ł O (1386 – 1434)
Awers: Popiersie króla z prawego profilu, z bujną brodą i gołą głową oraz tarczą, na której widnieje herb litewski „Pogoń” Na dole inicjał projektanta literka H. Wokoło napis: imię króla po łacinie: VLADISLAUS JAGELLO M. DUX: LITH:
Rewers: W siedemnastu wierszach napis po łacinie: OLGERDI / FILIUS / SPONSUS HEDVICI / A•D•1385• DESIGN: CORON: 1386 / LITHUANIAM POLONIAE / UNIVIT, ET CHRISTIANAM / FECIT, ACADEMIAM / CRACOVIAE INSTITUIT, / EQUITES TEUTONICOS / AD GRUNVALDAM / PROSTRAVIT, NOBILEM / NON NISI JURE VICTUM / CAPTIVANDUM / DECREVIT. / OBIIT A.D. 1434. AETAT: 86. REGN• 48 / D. 31. MAJI.
W Ł A D Y S Ł A W III W A R N E Ń C Z Y K (1434 – 1444)
Awers: Portret króla z lewego profilu w zbroi i w hełmie z pióropuszem. Z lewej rozciętej skroni krew spływa po policzku. Na szyi zawieszony Order Obrońca Wiary, nadany przez papieża Eugeniusza IV. Pod popiersiem inicjały projektanta I. P. H. F. Wokoło napis: imię króla po łacinie: VLADISLAUS VARNENSIS.
Rewers: W 13 wierszach napis po łacinie: JAGELLONIS / FILIUS NATU MAJOR / VIVENTE PATRE REX / POLONIAE DESIGNATUS, / IN REGEM HUNGARIAE / CORONATUS A.D. 1440, / AD VARNAM IN PRAELIO / CUM TURCIS COMMISSO / FOEDIFRAGI CONSILII / VICTIMA OCCUBIT / A.D. 1444. AETAT: 20. / REG: POLON: 11. / D. 10. NOVEMB:
K A Z I M I E R Z J A G I E L L O Ń C Z Y K (1445 – 1492)
Awers: Popiersie króla z lewego profilu, w lisiej czapie, w zbroi okrytej futrzanym kołnierzem spiętym broszą na piersiach. W lewej ręce króla tarcza z herbem Prus Królewskich. Po lewej na dole inicjały projektanta: I.P.H. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: CASIMIRUS JAGELLONIDES.
Rewers: W 12 wierszach napis po łacinie: JAGELLONIS / FILIUS ALTER, / PRUSSIAM / VOLENTIBUS INCOLIS, / JUGO TEUTONUM / EREPTAM REGNO / RESTITUIT, / PROVINCIAM QUE / FECIT. / OBIIT GRODNAE / A.D. 1492. AETAT: 66. / REG: 45. D. 7 JUN:
J A N O L B R A C H T (1492 -1501)
Awers: Popiersie króla z prawego profilu w płaszczu i w kołpaku z piórem na głowie. Wokół szyi króla zawieszony łańcuch z medalionem. Pod popiersiem inicjały projektanta, I.P.H. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: JOANNES ALBERTUS.
Rewers: W 12 wierszach napis po łacinie: CASIMIRI / FILIUS / TERTIOGENITUS / VLADISLAI HUNGARIAE / ET BOHEMIAE REGIS, AC / DIVI CASIMIR I FRATER / SCYTHARUM VICTOR, / CUM VALACHIS IN / PRAELIO MINOR / OBIIT THORUNII / A.D. 1501. AETAT: 41. / REG: 9. D. 7. AUG:
A L E K S A N D E R J A G I E L L O Ń C Z Y K (1501 – 1506)
Awers: Popiersie króla z lewego profilu w kapeluszu ze strusim piórem na głowie. Na szyi zawieszony łańcuch z wisiorkiem w kształcie kotwicy. Przez lewe ramię przewieszony gronostajowy szal. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: ALEXANDER. Pod popiersiem napis projektanta: I.P. HOLZHAEUSSER.
Rewers: W 10 wierszach napis po łacinie: CASIMIRI / NATORUM / QUARTUS, EJUS / AUSPICIIS LEGES / A CANCELLARIO / LASKI COLLECTAE. / AC TYPIS EXCUSAE / OBIIT VILNAE / A.D. 1506. AETAT: 48. / REG: 5.D.19 AUG:
Z Y G M U N T I S T A R Y (1506 – 1548)
Awers: Popiersie króla z brodą z prawego profilu w koronie i pięknie zdobionym płaszczu z przyszytymi ośmioramiennymi gwiazdami Orderu Obrońca Wiary. Na szyi króla zawieszony Order Złotego Runa. Po prawej stronie popiersia inicjały projektanta I.I.R. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: SIGISMUN – DUS PRIMUS.
Rewers: W 12 wierszach napis po łacinie: CASIMIRI / FILIUS / PENULTIMUS, / PRUDENTIA, VICTORIIS, / OPIBUS INSIGNIS, / CAROLI V. CAESARIS, / ET FRANCISCI I. / FRANCORUM REGIS / COAEVUS, ET. ILLIS / AEQUIPARATUS. / OB: A.D. 1548. AETAT: 81. REG: 42. D.1. APR:
Z Y G M U N T A U G U S T (1548 – 1572)
Awers: Popiersie króla z brodą w futrzanym płaszczu i w kapeluszu z pióropuszem zwrócone w prawo. Na piersi zawieszony łańcuch z Orderem Złotego Runa. Po lewej stronie popiersia nazwisko projektanta: I.I. REICHEL F. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: SIGISMUNDUS AUGUSTUS.
Rewers: W 14 wierszach napis po łacinie: SIGISMUNDI I. / EX BONA SFORTIA / FILIUS UNICUS, VIVENTE / PATRE DECENNIS IN REGEM / ELECTUS, POST OBITUM / PATRIS CURONIAM FEUDALEM / REIPUBLICÆ FECIT, LITHVANIAM / NEXU PERPETUO POLONIÆ / ADJUNXIT, JAGELLONEÆ / STIRPIS ULTIMUS / POLONIÆ REX, ORBUS / OBIIT KNISSINII / A.D. 1572. AETAT: 52. REG: 24.D.18 JUL:
H E N R Y K W A L E Z Y (1573 – 1575)
Awers: Popiersie króla z kolczykiem w uchu i w kapeluszu w stylu orientalnym ze strusim piórem z prawego profilu. Na piersi króla zawieszona wstęga z Orderem Obrońca Wiary. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: HENRICUS VALENSIUS. Pod popiersiem podpis projektanta I.I. REICHEL F.
Rewers: W 13 wierszach napis po łacinie: HENRICI II. / FRANCORUM / REGIS TERTIOGENITUS, / ELECT: A•D• 1573. CORON: / A•D• 1574• D. 21. FEBR: VIX / COMPLETIS IN POLONIA / QUINQUE MENSIBUS, ABIIT IN / GALLIAM AD CAPESSENDUM / ILLUD REGNUM, MORTE / CAROLI IX FRATRIS / ORBATUM, TRUCIDATUS / A • D • 1589 • AETAT: 38 • D• 2 • AUG:
S T E F A N B A T O R Y (1575 – 1586)
Awers: Popiersie króla z lewego profilu, w płaszczu z futrzanym kołnierzem i hełmie z czubem. Pod popiersiem nazwisko projektanta I.I. REICHEL F. U góry łukiem napis: imię króla po łacinie: STEPHANUS BATOREUS
Rewers: W 16 wierszach napis po łacinie: PRINS: TRANSILV: / ANNÆ JAGELLONÆ / REGINULÆ SPONSUS, / ELECT: IN REGEM A.D. 1576. / D. 15 DEC: CORON: ANO SEQUEN- / TE D. 30. MAII GEDANENSES AD / OBSEQUIUM ADEGI POLOCIAM / VITEPSCUM ET LIVONIAM REIF: / ARMIS RESTITUIT TRIBUNALIA / INSTAURAVIT ACADEMIAM / VILNENSEM EREXIT JUSTUS / STRENUUS, ERUDITUS, / IMMATURA MORTE / SUBLATUS GRODNÆ, / A.D. 1586 ÆT: 54. R. 11. D. 12. DEC:
Z Y G M U N T III W A Z A (1587 – 1632)
Awers: Popiersie króla z prawego profilu, w płaszczu i wysokim szwedzkim kapeluszu z piórami. Na piersi zawieszony Order Złotego Runa. Pod popiersiem nazwisko projektanta I.I. REICHEL. F. U góry łukiem łacińskie imię króla przedzielone piórem: SIGISMUN – DUS III.
Rewers: Napis po łacinie w 20 wierszach: JOANNIS REG. / CVECIÆ FILIUS, / SIGISMUNDI I. JAGEL. EX / MATRE CATHARINA NEPOS / ELECT: A.D. 1587. D. 19. AUG: CAP- / TO SCEPTERI ÆMULO MAXIMIL: / AUSTRIO CORON: 27. DEC: SVEC: REG- / NUM AMISIT OB. FIDEM CATHOLIC / CONSTANTER PROFESSAM, EJUS / AUSPICIIS VICINI POLON: HOSTES / SÆPE PROFLIGATI, SMOLENSCUM / AB IPSOMET CAPTUM, CU TURCIS / DECORA PAX ARMIS PARTA / CIVILES MOTUS COMPRESSI / OBIIT VARSAVIÆ IN ARCE, / QUAM INSTAURAVIT / A.D. 1632. ÆT 66. R. 45. / DIE 30. APR:
W Ł A D Y S Ł A W IV W A Z A (1632 -1648)
Awers: Popiersie króla z lewego profilu, w płaszczu i kapeluszu z piórami. Na piersi na łańcuchu zawieszony Order Złotego Runa. U góry łukiem napis VLADISLAUS IV. Pod popiersiem nazwisko projektanta I.I. REICHEL F.
Rewers: W 14 wierszach napis po łacinie: SIGISMUNDI III. / EX ANNA AUSTRIACA / FILIUS, VIVENTE PATRE / IN MAGNUM DUCEM / MOSCHOVIÆ ELECTUS A•D• / 1610. MORTUO IN TITULUM / REGIS SVECIÆ SUCCESSIT, / SMOLENSCUM OBSIDIONE / VICTOR LIBERAVIT, INTER / TOT REGNORUM SPES / A MISSAS OBIIT / ORBUS MERECII / A.D. 1648. ÆTAT: 53. / R. 16. D. 20. MAII.
J A N II K A Z I M I E R Z W A Z A (1648 -1668)
Awers: Popiersie króla z lewego profilu, z gołą głową w peruce. Na piersi króla zawieszony Order Złotego Runa. Pod popiersiem inicjały projektanta I I R. F. U góry łukiem łacińskie imię króla JOANNES CASIMIRUS.
Rewers: W 14 wierszach napis po łacinie: SIGISMUNDI III. / EX CONSTANTIA AU- / STRIACA FILIUS ALTER / PER 20. ANOS CUM ADVERSA / FORTUNA LUCTATUS FORTITER / POST GESTACUM COSAGIS, / HUNGARIS, ET PROH DOLOR CU / POLONIS BELLA, MALORUM / PERTÆSUS REGIUM DIADEMA / DEPOSUIT. OBIIT ORBUS / NIVERNIÆ IN GALLIA / A.D. 1672. AETAT: 61. D. 16. DEC:
M I C H A Ł K O R Y B U T W I Ś N I O W I E C K I (1669 – 1673)
Awers: Popiersie króla z prawego profilu, w płaszczu z gołą głową w peruce. Na piersi króla zawieszony Order Złotego Runa. Pod popiersiem nazwisko projektanta I. I. REICHEL. F. U góry łukiem łacińskie imię króla: MICHAEL KORYBUTH.
Rewers: W 13 wierszach napis po łacinie: EX STIRPE / VISNOVIECIA, / JAGELLONIBUS AGNATA / HIEREMIÆ HEROIS, ET / GRISELIDIS ZAMOYSCIÆ / FILIUS, PRÆTER, SPEM, ET / VOTA PROPRIA, ELECTUS IN / REGEM A.D. 1669. D. 19 JUN / BREVIBUS REGNI CURIS, / TRACTUS, OB.: LEOPOLI / A.D. 1673. ÆT: 34. REG: 4. D. 11. NOV:
J A N III S O B I E S K I (1674 – 1696)
Awers: Popiersie króla z prawego profilu, w zbroi, z gołą głową i w wieńcu laurowym na wzór cesarzy rzymskich. Na prawym ramieniu głowa lwa. Na prawej piersi przypięty Order Obrońca Wiary. Pod popiersiem nazwisko projektanta I. I. REICHEL. F. U góry łukiem łacińskie imię króla: JOANNES. III. SOBIESCIUS.
W 1621 r, w pierwszej bitwie pod Chocimiem wojska Rzeczpospolitej dowodzone przez Karola Chodkiewicza rozbiły armię turecką. Dla upamiętnienia tej bitwy wybito monety o najwyższych nominałach, jakie kiedykolwiek zostały wybite na terenach Rzeczpospolitej, a mianowicie 100 i 50 dukatów w złocie i 10 talarów w srebrze. Na awersach tych monet projektant Samuel Ammon umieścił popiersie ówczesnego króla polskiego Zygmunta III Wazy właśnie z maską lwa na ramieniu. Gdy po 52 latach Jan III Sobieski ponownie pokonał wojska tureckie pod Chocimiem, jego popiersie na medalu projektant przedstawił także z głową lwa na ramieniu. Istnieje i taka teoria, że związane jest to z tym, że Turcy nadali Janowi III Sobieskiemu przydomek „Lwa Lechistanu”, bo w 1973 roku w okresie bitwy pod Chocimiem Sobieski nie był jeszcze królem Polski.
Rewers: W 15 wierszach napis po łacinie: ELECTUS / A.D. 1674. D. 20. MAJ, / CORON: A.D. 1676. 2. FEBR: / CIVIS, TURCAS, PROFLIGAVIT / AD CHTZIMUM, REX, VICTOR / EORUNDEM, VIENNAM / OBSIDIONE LIBERAVIT, / FORTITUDINE, ERUDITIONE, ET / ELOQUENTIA CONSPICUUS, / PRIVATUS CIVILIS DISSIDII / PARTICEPS, REX EODEM / MALO EXAGITATUS. / OB: VILLANOVIAE / A.D. 1696. ÆT: 72. R. 22. / D.17. JUN:
A U G U S T II M O C N Y (1697 -1706, 1709 – 1733)
Awers: Popiersie króla z lewego profilu, z gołą głową w peruce spiętej na karku kokardą. Na piersi króla zawieszona wstęga z Orderem Orła Białego. Pod popiersiem nazwisko projektanta: I.I. REICHEL. F. W otoku łacińskie imię króla: AUGUSTUS. II.. ELECTOR SAXONIÆ.
Rewers: W 13 wierszach napis po łacinie: ELECTUS / A.D. 1697. D. 27. JUN: / CORONATUS 15. SEPT: / CAMENECUM PODOLIÆ / A TURCIS CAPTUM PACE / CARLOVICENSI RECEPIT, / A CAROLO XII. SVECO, / REGNO PULSUS, / REDIIT IN SOLIUM, / A.D. 1709. / OBIIT VARSAVIÆ A.D. 1733. ÆTAT: 63. R. 36. D. 1. FEBR:
S T A N I S Ł A W L E S Z C Z Y Ń S K I (1704 – 1709, 1733 – 1736)
Awers: Popiersie króla z lewego profilu, z gołą głową w płaszczu z narzuconym szalem spiętym broszą na piersiach. Pod popiersiem nazwisko projektanta: I.I. REICHEL. F. U góry łukiem łacińskie imię króla: STANISLAUS I. LESZCZYNIUS.
Rewers: W 14 wierszach napis po łacinie: REX A.D. 1705. / SVETICO TUMULTU / DATUS, FORT: RED: / AUG: II. CESSIT. HOC SUB= / LATO, UNA VOCE A.D. 1733. / ELECTUS. VI CEDENS, EX / VINDOB: FOED: A.D. 1736. / LOTHARINGIA POTITUS. / PHILOSOPHUS, EVERGETES / PATRIÆ SEMPER MEMOR / FORTUITIS FLAMMIS / AMBUSTUS. / OB: LUNEVIL. A.D. 1766. / D. 23. FEBR: ÆT: 89.
A U G U S T III S A S (1733 – 1763)
Awers: Popiersie króla z lewego profilu, w płaszczu, z gołą głową, w peruce z falującymi włosami spiętymi kokardą na karku. Na piersi zawieszony Order Złotego Runa. Na lewej piersi przyszyta gwiazda orderowa. Pod popiersiem nazwisko projektanta I.I. REICHEL. F. Łukiem napis: łacińskie imię króla: AUGUSTUS. III. ELECTOR SAXONIÆ.
Rewers: W 12 wierszach napis po łacinie: AUGUSTUS II. / FILIUS, ELECTUS / A.D. 1733. CORONATUS / A.D. 1734. PIUS, MAN- / SVETUS, POLONIÆ, QUÆ / BONA OPTAVIT, RUPTIS / CONTINUO XII. / COMITIIS, IMPERTIRI / NEQUIVIT / OBIIT DRESDÆ A • D • / 1763 ÆTAT: 67. R. 30. / D.5 OCTOB •
S T A N I S Ł A W A U G U S T P O N I A T O W S K I (1764 -1795)
Awers: Ufryzowana głowa króla z lewego profilu. W otoku napis: • STANISLAVS AVGUSTVS D•G•REX POLONIAE M•D•LITH • Pod szyją króla nazwisko projektanta: T. PINGO.
Wybrany w dniu 7 września 1764 r. na króla Polski, koronowany w dniu 25 listopada 1764 r. Po upadku powstania w dniu 25 października 1795 r. i III rozbiorze Polski król w rocznicę swojej koronacji tj. 25 listopada 1795 r. abdykował. Zmarł 12 lutego 1798 r. w Petersburgu.
Rewers: Korona królewska otoczona promieniami, w półotoku napis: HANC IVSSIT FORTVNA MERERI u dołu w odcięciu: EL•VN•VOCE VII SEPT / CORON•XXV NOV•/ MDCCLXI
Medal wybity w 1764 r. Londynie z okazji koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego. Medale wybito z złocie, srebrze i miedzi. W chwili obecnej medale te są dostępne na rynku numizmatycznym. Medal wybity w złocie o wadze 20.227 g i średnicy 32.80 mm, sprzedany został na aukcji Nr 1 lot 0138 w dniu 23 października 2010 r. w Antykwariacie Numizmatycznym Paweł i Michał Niemczyk w Warszawie za kwotę 34 500 PLN.
Nie udało mi się dokładnie opisać wizerunków poszczególnych medali, ponieważ nigdzie nie znalazłem właściwej literatury, na podstawie, której mógłbym tego dokonać. Wiąże się z tym moja główna uwaga, a właściwie zarzut do emitenta, że nie przekazuje emitowanych monet numizmatykom i historykom do dokładnego opisu.
Opisy monet 50 i 500 zł. w załączonym do nich folderze są moim zdaniem bardzo skromne. Emisja monet na podstawie tych medali byłaby dobrym przyczynkiem do przedstawienia naszej historii od początków państwowości aż do jej utraty w XVIII wieku. Obowiązkiem każdego Polaka jest poznanie historii swojego kraju. Moim zdaniem, nikt nie może uchodzić za polskiego patriotę, jeżeli nie będzie znał całej polskiej historii. Jest to podstawowy warunek ku temu. Niestety nasz emitent narodowy uważa to za mało istotne. Jeżeli nie emitent, to dlaczego opracowaniem należytych folderów nie zajmie się fundacja, za pomocą, której rozprowadzane są numizmaty. W Polsce Królewskiej bite monety przekazywano numizmatykom do opisu i dlatego właśnie wiele monet z tego okresu jest bardzo dobrze opisana w naszej literaturze numizmatycznej.
Do emisji każdej z monet 50 i 500 złotowych emitent dołącza ośmiostronicowy folder, gdzie cztery strony są źle wykorzystane. Nie rozumiem, po co w folderze do emisji każdej monety powielana jest strona druga, szósta, siódma i ósma. Opis okresu panowania danego króla, sytuacji społeczno - politycznej opisanej szczątkowo w poszczególnych folderach niczego nas nie nauczy. Jestem pewien, że gdyby przeciętny gimnazjalista tylko tyle wiedział o panowaniu danego króla, to nie mógłby liczyć na wyższą ocenę niż „dwója”.
Opisy takie zresztą nie dotyczą właściwie tylko tej monety, ale w ogóle opisy wszystkich emitowanych monet traktowane są (chyba) jako zło konieczne.
Mam też inne pytanie do emitenta, a mianowicie, dlaczego nie bije monet w kolorze, nie mówiąc już o efekcie 3D. Przecież seria „Zwierzęta świata” powinna być bita w kolorze. Inaczej by zapewne wyglądała ostatnio wybita „Pszczoła miodna”, gdyby była wybita w kolorze w jej kolorowym środowisku. Możliwości techniczne do bicia takich monet Mennica Polska ma (przykład, seria: „Endangered animals” 2014 wybita dla mennicy kanadyjskiej).
Emitent popełnia błąd opisując awers emitowanej monety 50 i 500 złotowej (rewers medalu), w folderze opisany jest de facto medal, a nie moneta. Każdy awers monety opisanej w folderze kończy się dokładną datą śmierci monarchy. Na monecie natomiast dokładna data śmierci nie występuje, bo „zasłonięta” jest orłem. Opis w folderze nie odpowiada więc rzeczywistemu wizerunkowi monety. W numizmatyce opisuje się dokładnie to, co widoczne jest na monecie łącznie z dokładnymi znakami interpunkcyjnymi. W tym wypadku takiej rzetelności zabrakło.
Dla pełnego zrozumienia posłużę się przykładem, awersem monety i medalu „Jadwiga”
Opis monety w folderze wygląda następująco:
„Na awersie monety w nieco skróconym tekście, czytamy w tłumaczeniu: Ludwika córka trzecia, koronowana na królową Polski Roku Pańskiego 1384, dnia 15 października. Zaślubiona Władysławowi Jagielle 17 lutego Roku Pańskiego 1386. Ruś Czerwoną zajętą od Węgrów Polsce przywróciła. Umarła Roku Pańskiego 1399, mając lat 28, dnia 17 lipca.”
Napis „dnia 17 lipca”, jest zasłonięty przez Godło Polski i datę emisji monety. Różnicę tę ilustruje załączony wizerunek medalu i monety.
Autor motta: M.W. 125 rocznica Jego urodzin przypada w 2017 r. Warto może upamiętnić tę rocznicę wydaniem monety.
Autor: Andrzej LITWINIUK - Lipiec 2016 r.
Właściciel zdjęć: Dom aukcyjny Stack’s Bowers & Ponterio (USA)
Prezentowany komplet medali jest unikalnym egzemplarzem pochodzącym z kolekcji Henriego Karolkiewicza. Sprzedany został za kwotę 103 500 USD (224 957 PLN) na aukcji Alicia and Sid Belzberg Collections w dniu 24 kwietnia 2008 r. w Rosemont Illinois.
