Samoloty i śmigłowce jako numizmatyczny motyw

Samolot to statek powietrzny cięższy od powietrza (aerodyna), utrzymujący się w powietrzu dzięki wytwarzanej sile nośnej za pomocą nieruchomych, w danych warunkach względem statku, skrzydeł. Zanim jednak człowiek wzniósł się w przestworza za jego pomocą, podejmował wiele prób by tego dokonać. Marzenie o lataniu w dziejach ludzkości obecne było od najdawniejszych czasów. I tak począwszy od mitu o Dedalu i Ikarze (choć to tylko mit, odzwierciedla jednak ludzkie dążenie do chęci dorównania ptakom), poprzez osiągnięcia Leonarda da Vinci w zakresie (badania lotu ptaków, modele maszyn latających), aż do lotów balonami, sterowcami, by osiągnąć wymarzony cel – samolot.

1 CROWN - Leonardo da Vinci i jego model maszyny latającej / Emitent: Wyspa Man, emisja: 1995 r.,
materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 38,5 mm, bok: ząbkowany

Leonardo da Vinci (1452-1519), włoski malarz, rzeźbiarz, architekt, konstruktor, teoretyk sztuki, filozof, wszechstronny i najdoskonalszy przedstawiciel renesansu. Uczeń A. del Verrocchio we Florencji, od 1472 roku członek cechu malarzy.

Wygląd latającej maszyny ze skrzydłami, strukturą przypominającymi skrzydła nietoperza;
Lot ptaka – szkice Leonarda da Vinci: WIKIPEDIA

W niemowlęctwie nad kołyską Leonarda przeleciał jastrząb. Wspominając to wydarzenie, da Vinci uważał je za prorocze.

Im głębsza była jego wiedza o prawach fizyki, rządzących ciężarem ciała, siłą i ruchem, tym bliższe zdawało się rozwiązanie. Jego późniejsze dzienniki zawierają szczegółowe opisy badań nad lotem ptaków i kilka różnych projektów skrzydeł bazujących na strukturze skrzydeł nietoperzy, które opisał jako lżejsze dzięki niezgłębionej tajemnicy ich błony. W celu sprawdzenia skuteczności działania swoich pomysłów wykonywał modele z papieru i wosku. Nie ma pewności co do tego, czy Leonardo osobiście wykonywał próby lotów.

Jeden z jego projektów ukazuje helikopter podnoszony przez wirnik, wprawiany w ruch przez czterech mężczyzn. Leonardo nie ograniczał się tylko do projektowania latających maszyn z mechanicznymi skrzydłami, zaprojektował także spadochron. Lotnik miał się go trzymać za pomocą rąk. Projekt został pomyślnie przetestowany 26 czerwca 2000 roku przez brytyjskiego skoczka spadochronowego, Adriana Nicholasa.

Wpadł również na pomysł lekkiej lotni. Projekt powstał w latach 1478-1480. Skrzydła były rozpięte na szkielecie siatkowym. Jej ogon był rozpostarty w wachlarz jak u ptaka.

Pierwsze samoloty zdolne do oderwania się od ziemi i lotu to konstrukcje wykonane jako drewniany szkielet obciągnięty nieprzemakalnym materiałem, wyposażone w silnik o niewielkiej mocy. Dziś samolot czy też śmigłowiec to skomplikowana i precyzyjna maszyna o wielu przeróżnych przeznaczeniach. Znajdziemy wśród nich maleńkie jedno- lub dwu miejscowe samolociki, znajdziemy również ogromne pasażerskie kolosy. Przemysł lotniczy to niezwykle ważny element światowej produkcji. Wciąż opracowywane są nowe konstrukcje lotnicze zarówno te dla potrzeb cywilnych, jak i te supernowoczesne i superszybkie wojskowe „maszyny śmierci”.

   

Wizerunek samolotu jest częstym tematem emisji monetarnych wielu państw świata. Pierwszą grupą takich emisji są te, które mają na celu prezentacje danego samolotu. Drugą zaś grupę stanowią numizmaty, na których samolot jest elementem drugiego planu, np. bitwy, pokazów lotniczych lub ilustracją na monecie okolicznościowej wybitej z okazji święta lub rocznicy wydarzenia związanego z lotnictwem.

W dalszej części artykułu zaprezentuję szereg monet z wizerunkami samolotów i śmigłowców, które udało mi się wyszukać. W przeglądzie tym zachowam kolejność alfabetyczną, według państw pochodzenia danych monet. Wierzę, że temat ten jest interesujący. Serdecznie zapraszam do galerii numizmatycznych „maszyn latających”.

- AFGANISTAN / 500 AFGHANIS (؋) - World of Adventure / Charles Lindberck

Emisja: 1996 r., materiał: srebro (Ag.999) + kolorowa emalia, waga: 14,95 g

Lindbergh Charles Augustus (1902-1974) - amerykański pilot sportowy i wojskowy. Między 20 a 21 V 1927 roku dokonał samolotem Ryan NYP Spirit of St. Louis pierwszego samotnego przelotu nad północnym Oceanem Atlantyckim z Nowego Jorku do Paryża (5809 km w czasie 33 godzin i 12 minut).
Uznano go za bohatera narodowego i nazwano Zdobywcą Atlantyku, mimo że Ocean Atlantycki pokonywali wcześniej (od 1919) inni piloci. Jego popularność stała się powodem porwania i morderstwa jego dziecka (1932).
Od 1954 generał lotnictwa Stanów Zjednoczonych. Za autobiografię pt. The Spirit of St. Louis (1955) uzyskał nagrodę Pullitzera.

             

- ANTYLE HOLENDERSKIE / 25 GULDENÓW - First Amsterdam to Curacao Flight in 1934 (Fokker FXVIII)

Emisja: 1994 r., materiał: srebro (Ag.925), waga: 25 g, projekt: Head Left (awers), J.C. Hekman (rewers)

   

- AUSTRALIA / 1 DOLLAR – ANZAC Day

Producent: Perth Mint - Australia, emisja: 2011 r., materiał: aluminium-brąz,
średnica: 30,6 mm, waga: 13,8 g, bok: ząbkowany

Anzac Day – święto państwowe obchodzone w Australii i Nowej Zelandii 25 kwietnia upamiętniające wszystkich którzy stracili życie w czasie operacji wojskowych tych krajów, oryginalnie zostało ustanowione jako dzień upamiętniający żołnierzy którzy zginęli w czasie bitwy o Galiipoli która rozpoczęła się 25 kwietnia 1915 roku.

  

- AUSTRALIA / 5 DOLLARS – 70 YEARS OF SERVICE ROYAL FLYIHG DOCTOR

Producent: Perth Mint - Australia, emisja: 1998 r., materiał: aluminium-brąz, nakład: 18 508 szt., średnica: 38,74 mm, waga: 28 g, bok: ząbkowany, projekt: Wojciech Pietranik (awers),
Raphael Maklouf (rewers)

Australia to kraj gigantycznych odległości, gdzie często do najbliższego miasta jest kilkaset kilometrów. Problemem w takiej sytuacji może być odpowiednia pomoc medyczna, dlatego w 1928 roku zaczęło działać Royal Flying Doctor Service, coś na kształt powietrznego pogotowia ratunkowego.

     

- AUSTRALIA / 1 DOLLAR – Harry Houdini

Producent: Perth Mint - Australia, emisja: 2010 r., materiał: srebro (Ag.999), nakład: 7500 szt.,
średnica: 40,6 mm, waga: 31,135 g, bok: ząbkowany, projekt: RV (awers), Raphael Maklouf (rewers)

Harry Houdini (ur. 24 marca 1874 w Budapeszcie, zm. 31 października 1926 w Detroit) – jeden z najsłynniejszych iluzjonistów, specjalistów od ucieczek i pokazów akrobacji wszech czasów. Był także znanym demaskatorem mediów spirytystycznych.
W 1910 roku, na tournée w Australii Houdini na prymitywnym samolocie dwupłatowym wykonał pierwszy kontrolowany lot w historii Australii, nad Diggers Rest w australijskim stanie Wiktoria.

    

- AUSTRALIA / 1 DOLLAR – 100. rocznica Australijskiego Lotnictwa Wojskowego

Producent: Perth Mint - Australia, emisja: 2014 r., materiał: srebro (Ag.999), nakład: 5000 szt.,
średnica: 40,6 mm, waga: 31,135 g (1 oz) g, bok: ząbkowany, stempel: lustrzany

       

- AUSTRIA / 100 SCHILLING – Mobility

Emisja: 2001 r., producent: Mennica Austriacka, materiał: bimetal, nakład: 50 000 szt.,
średnica: 34 mm, waga: 13,7 g, projekt: Thomas Pesendorfer/Andreas Zanaschka

    

- AUSTRIA / 25 EURO (€) – Austriackie lotnictwo

Emisja: 2007 r., producent: Mennica Austriacka, materiał: bimetal - otok: srebro (Ag.900), rdzeń: niob (Nb.998),
nakład: 7500 szt., średnica: 34 mm, waga: 16,5 g, projekt: Thomas Pesendorfer/Herbert Wähner

   

- AUSTRIA / 25 EURO (€) – BIONIK

Emisja: 2012 r., producent: Mennica Austriacka, materiał: bimetal - otok: srebro (Ag.900),
rdzeń: niob (Nb.998), nakład: 65 000 szt., średnica: 34 mm, waga: 16,5 g

   

- BENIN / 6 x 1000 FRANCS CFA – L’HISTOIRE DE L’AVIATION 1931 - 2001

Emisja: 2002 – 2004 r., materiał: srebro (Ag) + tampondruk, średnica: 36 mm, waga: 20 g

   

- BERMUDY / 1 DOLLAR – 50th Anniversary of Commercial Air Travel

Emisja: 1987 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 38,5 mm, waga: 28,28 g, projekt: Raphael David Maklouf

Boeing 314 Clipper – hydroplan zbudowany przez firmę Boeing Company na zamówienie firmy lotniczej Pan American. Był pierwszym transatlantyckim samolotem pasażerskim i przez 30 lat największym samolotem cywilnym.

    

- BRYTYJSKIE WYSPY DZIEWICZE / 10 DOLLARS – 10th Anniversary -  The last flight of the Concorde

Emisja: 2013 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 38,5 mm, waga: 28,28 g, projekt: Raphael David Maklouf

     

- BURUNDI / 10 x 5000 FRANCS – Historia lotnictwa

Emisja: 2014 r., materiał: srebro (Ag.999) + tampondruk, nakład: po 2014 szt., średnica: 38,61 mm,
waga: 20 g, stempel: lustrzany, bok: ząbkowany

1 – Jak-7 (ros. Як-7) – radziecki samolot myśliwski i szkolno-treningowy z czasów drugiej wojny światowej, powstały w biurze konstrukcyjnym Jakowlewa. Wywodził się z konstrukcji myśliwca Jak-1, z kolei jego rozwinięciem był Jak-9.

2 – Vought F4U Corsair (z ang. korsarz) – samolot myśliwski lotnictwa Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych (US Navy) produkowany przez zakłady Vought-Sikorsky Aircraft (poprzednie Chance Vought) w latach 1942 - 1952. Podczas II wojny światowej samoloty te produkowały również pod oznaczeniem FG zakłady firmy Goodyear, oraz jako F3A zakłady Brewster.

3 – Savoia-Marchetti SM.79

4 – PZL P.11 (zwany potocznie "jedenastką") – polski samolot myśliwski konstrukcji inżyniera Zygmunta Puławskiego z okresu przed II wojną światową.
Podstawowy polski myśliwiec wchodzący w skład Brygady Pościgowej oraz Lotnictwa Armijnego w chwili wybuchu II wojny światowej.
Współcześnie jedyny zachowany egzemplarz P.11c znajduje się w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Samolot ten należał do 121 Eskadry Myśliwskiej zlikwidowanego tuż przed wybuchem wojny 2 Pułku Lotniczego w Krakowie (121 EM została przydzielona do Armii "Kraków"). Fragmenty rozbitego PZL P.11c odnaleziono m.in. w kwietniu 2012 roku na terenie Puszczy Niepołomickiej.

5 – Praga E-51 – czechosłowacki samolot rozpoznawczy z okresu II wojny światowej.

6 – MESSERSCHMITT BF109

7 – Kawasaki Ki-100 – japoński samolot myśliwski z okresu II wojny światowej, Problemy techniczne z silnikami rzędowymi Ha-40 i Ha-140, którymi napędzane były samoloty myśliwskie Kawasaki Ki-61 HIEN, wymusił poszukiwanie nowego rozwiązania. Sztab Główny Lotnictwa Armii zalecił wykorzystanie, do ich napędu, sprawdzonych silników gwiazdowych Mitsubishi Ha-112-II KASEI o mocy 1500 KM. Przydzielił przebudowanemu płatowcowi oznaczenie Ki-100 i zlecił szybkie opracowanie projektu i budowę prototypu. Zabudowa silnika gwiazdowego w miejsce rzędowego, stwarzała poważne problemy. Nowy silnik był prawie dwukrotnie szerszy od istniejącego kadłuba. Aby przezwyciężyć powstałe problemy, przeanalizowano konstrukcję niemieckiego samolotu myśliwskiego Focke-Wulf Fw 190. Wykorzystano też doświadczenia zdobyte w czasie konwersji bombowca nurkującego Yokosuka D4Y. Prototyp przebudowanego myśliwca został oblatany 1 lutego 1945 roku. W lutym i marcu powstały jeszcze dwa prototypy. Produkcja samolotu ruszyła w marcu 1945 roku. Trwała ona do połowy sierpnia.

8 – DE HAVILLAND D.H.98 Mosquito

9 – ANTONOV AN-2

10 – Amiot 143 – francuski samolot bombowy i rozpoznawczy z okresu II wojny światowej.
W 1928 roku dowództwo francuskiego lotnictwa ogłosiło konkurs na uniwersalny bombowiec. Do tego konkursu przystąpiła wytwórnia Societé d'Emboutissage et de Constructions Mécaniques – Amiot w Colombes. Przedstawiła ona projekt oznaczony jako Amiot 140. Samolot ten został zwycięzcą tego konkursu.
Prototyp samolotu Amiot 140 został zbudowany w 1931 roku i po poddaniu go serii badań w locie i naniesieniu pewnych zmian i poprawek w 1934 roku został skierowany do produkcji pod oznaczeniem Amiot 143M-4.
Pierwsze seryjne samoloty Amiot 143M-4 zostały wyprodukowane w kwietniu 1935 roku. Produkcja trwała do 1938 roku i łącznie wyprodukowano 178 samolotów tego typu.

     

- CHINY / 2 x 10 YUAN (¥) – 45th Anniv of Chinese Aviation Industry, J-8 II / CJ-5

Emisja: 1996 r., materiał: srebro (Ag,999), nakład: po 20 000 szt., średnica: 40 mm,
waga: 31,1035 g, bok: ząbkowany

Shenyang J-8 (chin. 歼-8, kod NATO: Finback) – chiński jednomiejscowy samolot myśliwski. Maszyna, produkowana przez Shenyang Aircraft Corporation, powstała na bazie radzieckiego samolotu MiG-21.

Nanchang CJ-5 samolot produkowany w Chinach na licencji radzieckiej na bazie Jaka-18A.

Shenyang J-8 / Nanchang CJ-5 – fotografie: WIKIPEDIA

  

- CHINY / 10 YUAN (¥) – Chengdu J-10 Fighter Aircraft

Emisja: 2007 r., materiał: srebro (Ag.999), nakład: po 20 000 szt., średnica: 40 mm,
waga: 31,105 g, bok: ząbkowany

Chengdu J-10 (Jian-10; chiń. upr.: 歼十; chiń. trad.: 殲十; pinyin: Jiān shí) –  hiński naddźwiękowy myśliwiec wielozadaniowy. Dolnopłat w układzie aerodynamicznym "kaczka".
We wrześniu 1985 roku zapadła decyzja o rozpoczęciu projektu „86-10”, samolot zaplanowany został jako myśliwiec przewagi powietrznej. Koordynatorem projektu został Xue Chishou, a szefem prób w locie Zhou Ziguan. Niektórzy podają, jakoby duży wpływ na projektowanie samolotu miały obserwacje chińskich specjalistów pakistańskich F-16. Według innych kluczowym dla projektu były informacje na temat izraelskiego IAI Lavi. Song Wencong (obecny dyrektor projektu) odrzuca wszelkie spekulacje twierdząc, że konstrukcje opracowano na podstawie wcześniejszych prac nad J-9.

  

- CHINY / 150 YUAN (¥) – Chengdu J-10 Fighter Aircraft

Emisja: 2007 r., materiał: złoto (Au.999), nakład: 10 000 szt., średnica: 23 mm,
waga: 10,05 g, stempel: lustrzany, bok: ząbkowany

  

- CHINY / 100 YUAN (¥) – China 1st aircraft carrier Liaoning

Emisja: 2012 r., materiał: złoto (Au.999), nakład: 20 000 szt., średnica: 18 mm,
waga: 3,11 g, stempel: lustrzany, bok: ząbkowany

  

- CHINY / 2000 YUAN (¥) – China 1st aircraft carrier Liaoning

Emisja: 2012 r., materiał: złoto (Au.999), nakład: 2000 szt., średnica: 60 mm,
waga: 155,515 g, stempel: lustrzany, bok: ząbkowany

    

- CHINY / 10 YUAN (¥) – Lotniskowiec Liaoning

Emisja: 2012 r., materiał: srebro (Ag.999), nakład: 50 000 szt., średnica: 40 mm,
waga: 31,105 g, bok: ząbkowany

  

- CZAD / 4 x 1000 FRANCS CFA – L’HISTOIRE DE L’AVIATION 1931 - 2001

Emisja: 2002 – 2003 r., materiał: srebro (Ag) + tampondruk, stempel: lustrzany

1 – McDonnell Douglas DC-10 – trójsilnikowy samolot średniego i dalekiego zasięgu, produkowany przez firmę McDonnell Douglas. Porównywany do Airbusa A300, Boeinga 747 i Lockheed L-1011 TriStar. DC-10 został wyprodukowany w liczbie 446 egzemplarzy w aktywnej służbie pozostaje 168 szt. (38%). W United States Air Force jako latające cysterny służy 59 KC-10 Extender.

2 – Boening 747 – samolot pasażerski szerokokadłubowy dalekiego zasięgu, produkowany przez Boeing Company, potocznie nazywany Jumbo Jet – ustępując Airbusowi A380 i An-225 jest jednym z największych samolotów odrzutowych na świecie, mogącym zabrać na pokład, w zależności od wersji i konfiguracji, od 366 do 568 pasażerów. Istnieją także wersje towarowe (ang.: cargo), nie zabierające pasażerów, oraz wersje pół-pasażerskie zabierające duży ładunek i 220 pasażerów. Jest to samolot czterosilnikowy (certyfikowany do lotu - w razie awarii - na tylko trzech silnikach), a jego cechą charakterystyczną jest "garb", w którym mieści się górny pokład samolotu.
Pierwszy lot Boeinga 747 odbył się 9 lutego 1969 roku, a wprowadzony został do służby w 1970 na amerykańskich liniach Pan Am. Do marca 2012 roku wyprodukowano 1433 sztuk tego samolotu we wszystkich wersjach.

3 – McDonnell Douglas DC-9 – wąskokadłubowy odrzutowy samolot pasażerski średniego zasięgu. Jest to pierwszy model z dużej rodziny tych samolotów stworzonych przez firmę McDonnell Douglas przejętą później przez Boeing Company. Wyprodukowany w liczbie 976 egzemplarzy.

4 – Fokker FVII – samolot pasażerski, zaprojektowany w 1924 roku w holenderskich zakładach lotniczych Fokker, szeroko używany w transporcie lotniczym na świecie od połowy lat 20. XX wieku, zwłaszcza w najpopularniejszej wersji trzysilnikowej F.VIIb/3m. Używany też w wersjach wojskowych jako bombowiec, m.in. w Polsce.

  

- CZECHY / 200 KORUN (Kč) – 50. rocznica lądowania w Normandii

Emisja: 1994 r., materiał: srebro (Au.900), nakład: 20 929 + 4082 szt., średnica: 31 mm, waga: 13 g

Lądowanie w Normandii (Operacja Neptun) – wstępna faza Operacji Overlord, największa pod względem użytych sił i środków operacja desantowa w historii wojen, mająca na celu otwarcie tzw. drugiego frontu - w zachodniej Europie. Operacja została przeprowadzona we wtorek 6 czerwca 1944 roku pod dowództwem gen. Eisenhowera, a trzon sił inwazyjnych stanowiły wojska amerykańskie, brytyjskie i kanadyjskie.

Operacji Overlord polegała na desancie morskim piechoty na wielką skalę. Jednak przed samym lądowaniem i podczas niego przeprowadzono też wiele operacji z udziałem tysięcy bombowców, szybowców oraz myśliwców.

   

- CZECHY / 200 KORUN (Kč) – 100. rocznica lotu Jana Kašpara na długim dystansie

Emisja: 2011 r., producent: Mennica Czeska – Jablonec nad Nysą, materiał: srebro (Au.925),
nakład: 7800 + 11 600 szt., średnica: 31 mm, waga: 13 g

Jan Kašpar (ur. 20 maja 1883 w Pardubicach, zm. 2 marca 1927 tamże) – czeski inżynier, pionier lotnictwa. Był jednym z pierwszych konstruktorów lotniczych i pilotów na ziemiach czeskich oraz pierwszym pilotem narodowości czeskiej, wsławiając się przede wszystkim dwoma lotami na duże odległości.

Start samolotu Kašpara w Pardubicach w 1911 – fotografia: WIKIPEDIA

W roku 1911 wzleciał samolotem własnej konstrukcji (nazwanym JK) wyposażonym w silnik Daimlera o mocy 70 KM. Z tą maszyną wiązał plany pierwszego lotu dalekobieżnego. 30 kwietnia 1911 roku w ramach przygotowań do niego pokonał trasę Pardubice – Chrudim i z powrotem. Lot na wysokości około 400 m trwał 24 minuty i 23 sekund i był pierwszym lotem z pasażerem.
Lot Pardubice – Velká Chuchle k. Pragi, który rozsławił Kašpara, odbył się 13 maja 1911 roku Odległość 121 km pokonał w ciągu 92 minut utrzymując się na wysokości około 800 m. Wykorzystany do tego lotu samolot konstruktor podarował w 1913 roku Muzeum Techniki Królestwa Czeskiego (obecnie Narodowe Muzeum Techniki), gdzie jest eksponowane po dziś dzień.

    

- DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA / 24 x 10 FRANCS (FC) – SAMOLOTY ŚWIATA

Emisja: 2001 – 2003 r., materiał: srebro (Ag), nakład: po 20 000 szt.,
średnica: 40 mm, waga: 20 g, stempel: lustrzany

1 – VICKERS VIMY – brytyjski ciężki bombowiec z okresu I wojny światowej, skonstruowany w firmie Vickers, znany z rekordowego lotu przez Atlantyk. Po wojnie używany do celów komunikacyjnych.

2 – LOCKHEED VEGA – samolot produkowany w zakładach w Los Angeles od czerwca 1927 roku. 22 kwietnia 1928 roku George Hubert Wilkins wraz z pilotem Carlem B. Eielsonem prototypem tego samolotu przelecieli nad Arktyką z Point Barrow na Alasce na Spitsbergen, z międzylądowaniem na Wyspie Ellesmere'a. W 1932 roku słynna amerykańska pilotka Amelia Earhart samotnie przeleciała tą maszyną nad Atlantykiem z Nowej Fundlandii do Irlandii Północnej.

3 – BOEING 314 CLIPER – hydroplan zbudowany przez firmę Boeing Company na zamówienie firmy lotniczej Pan American. Był pierwszym transatlantyckim samolotem pasażerskim i przez 30 lat największym samolotem cywilnym.

4 – JUNKERS JU-87 STUKA (z niem. Sturzkampfflugzeug) – niemiecki 2-osobowy bombowiec nurkujący z okresu II wojny światowej. Zaprojektowany został przez Hermanna Pohlmanna. Pierwszy lot odbył 17 września 1935 r., a swój chrzest bojowy przeszedł w 1936 r. podczas wojny domowej w Hiszpanii. W niemieckiej propagandzie samolot stał się symbolem wielkości Luftwaffe.

5 – B-29 ENOLA GAY – nieoficjalna nazwa bombowca Boeing B-29 Superfortress, który w dniu 6 sierpnia 1945 roku zrzucił bombę atomową Little Boy na Hiroszimę.

6 – BEEL X-1 – eksperymentalny samolot amerykański, który jako pierwszy przekroczył barierę dźwięku w sposób kontrolowany w locie poziomym. Pierwszy z samolotów serii X przeznaczonych do testowania nowych technologii. Samoloty serii X były projektami tajnymi.

7 – MIKOYAN GUREVICH MIG-21 (ros. МиГ-21, kod NATO: Fishbed) – radziecki samolot myśliwski skonstruowany w latach 50. XX wieku w biurze konstrukcyjnym MiG (OKB, ros. ОКБ МиГ) przez Artioma Mikojana i Michaiła Guriewicza. Ze względu na swoją sylwetkę dorobił się wśród pilotów nazwy „ołówek”. MiG-21 produkowany był na radzieckiej licencji w Czechosłowacji i Indiach. Planowano uruchomienie produkcji licencyjnej w Polsce pod oznaczeniem Lim-7. Jego chińska kopia nosi oznaczenie J-7 (F-7 w wersji eksportowej). Samolot używały 34 państwa na  świecie.

8 – GOTHA URSINUS G – niemiecki samolot bombowy z okresu I wojny światowej. Po raz pierwszy wzięły one udział w bombardowaniu Anglii w lutym 1917 roku. Potem uczestniczyły w wyprawach bombowych na Londyn w maju i czerwcu 1917 roku. W 1918 użyto tych samolotów w nocnych wyprawach bombowych na Londyn i Paryż oraz w dziennych wyprawach bombowych na terytorium Francji.
Jeden samolot Gotha G.IV nr 213/17 został zdobyty przez siły polskie 16. 1. 1919 r. po jego lądowaniu pod Nowym Tomyślem (wbrew niektórym informacjom, nie został zdobyty na lotnisku Ławica). W dniu 30 kwietnia 1920 roku wcielony do polskiej 21. Eskadry Niszczycielskiej. Został on skasowany latem 1920 roku z powodu zużycia.

9 – SAVOIA - MARCHETTI S.55 – włoska duża dwukadłubowa łódź latająca skonstruowana w 1924 roku, znana z długodystansowych przelotów transoceanicznych. Skonstruowana w 1923 roku przez inżyniera Alessandro Marchetti, głównego konstruktora wytwórni lotniczej Savoia-Marchetti. Pierwszy lot prototypu odbył się w 1924 roku. Pomimo wojskowego przeznaczenia, samolot stał się sławny dzięki swym rekordowym lotom. W 1926 roku prototyp wersji pasażerskiej SM.55 P ustanowił 14 światowych rekordów w prędkości, pułapie, udźwigu i zasięgu z ładunkiem.

10 – No. 14 BIS – 23 października 1906 roku samolotem swojej konstrukcji No. 14-bis, Alberto Santos-Dumont przeleciał na oczach publiczności odległość 60 m, zdobywając nagrodę Ernesta Archdeacona, ufundowaną za przelot co najmniej 25 m. 12 listopada przeleciał dystans 220 m w czasie 22 sekund. Wprawdzie były to odległości mniejsze, niż osiągane już przez braci Wright, niemniej jednak stanowiły pierwsze europejskie i oficjalnie zatwierdzone rekordy długości przelotu.

11 – SOPWITH F-1 CAMEL — (ang. wielbłąd) brytyjski jednomiejscowy myśliwiec z okresu I wojny światowej zbudowany przez Sopwith Aviation Company. Maszyna ta zyskała sławę ze względu na skuteczność bojową i zwrotność.

12 – NAVY CURTISS NC-4 – amerykański wodnosamolot w układzie łodzi latającej, firmy Curtiss. Pierwsza maszyna cięższa od powietrza, która przeleciała nad Atlantykiem. W maju 1919 roku NC-4 pokonał w dziewiętnastodniowym locie z międzylądowaniami Ocean Atlantycki. Pomysł przelotu nad oceanem był wynikiem idei jeszcze z czasów I wojny światowej, podczas której alianckie statki były masowo atakowane przez okręty podwodne nieprzyjaciela.

13 – MACCHI - CASTOLDI MC72 – konstruktorem prowadzącym projektu był Mario Castoldi. Samolot powstał specjalnie na wyścig w 1931 roku. MC-72 do dziś jest najszybszym wodnosamolotem z napędem tłokowym, osiągnął prędkość 711,462 km/h. W drugiej połowie lat trzydziestych Mario Castoldi wykorzystał rozwiązania opracowane w MC-72 przy konstruowaniu seryjnych myśliwców MC-200, MC-202, MC-205.

14 – BOEING B-50A SUPERFORTRESS – odmiana samolotu Boeing B-29 Superfortress z nowocześniejszymi silnikami Pratt & Whitney R-4360. USAF używały B-50 w okresie od roku 1948 do 1963, głównie jako samolotu rozpoznawczego dalekiego zasięgu (RB-50B), samolotu-cysterny (KB-50J) i samolotu szkoleniowego (TB-50H). Boeing wyprodukował tylko 371 samolotów, które były w istocie ostatnim wcieleniem B-29 i ostatnim nieodrzutowym bombowcem USAF.

15 – HEINKEL HE-178 – pierwszy na świecie samolot z napędem turboodrzutowym. Pierwszy lot odbył 27 sierpnia 1939 r. Prace rozwojowe przy He 178 były wyłącznie finansowane jako projekt firmy Ernst Heinkel Flugzeugwerke w Warnemünde (Niemcy), który osobiście nadzorował Ernst Heinkel, jego pasją był rozwój nowych technologii w budowie silników samolotowych nowej generacji. Pilotem w pierwszym locie He 178 był Erich Warsitz. Zebrane doświadczenia zostały później wykorzystane przy pracach rozwojowych nad Me 262 i Heinkel He 280.

16 – DE HAVILLAND COMET 1 – pierwszy na świecie komercyjny odrzutowy samolot pasażerski, który wszedł do seryjnej produkcji. Samolot, zaprezentowany w 1949 roku, produkowany był przez brytyjską firmę de Havilland. Wyprodukowano 125 egzemplarzy.

17 – PANAVIA TORNADO – rodzina dwusilnikowych, odrzutowych samolotów myśliwskich o zmiennej geometrii skrzydeł wyprodukowanych przy współpracy Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch. Istnieją trzy główne wersje samolotu Tornado: wersja szturmowa Tornado IDS (ang. Interdictor/Strike), wersja przechwytująca Tornado ADV (ang. Air Defense Variant) oraz wersja przeznaczona do walki elektronicznej Tornado ECR (ang. Electronic Combat/Reconaissance).

18 – DASSAULT MIRAGE 2000 – współczesny francuski samolot myśliwski i myśliwsko-szturmowy. Konstrukcję tego samolotu oparto na budowanych już samolotach Mirage III i Mirage 5. Prototyp samolotu Mirage 2000 został oblatany 10 marca 1978 roku. Wyprodukowano 601 egzemplarzy.

19 – HEINKEL HE-111 – podstawowy średni bombowiec niemieckiej Luftwaffe wykorzystywany w początkowej fazie II wojny światowej i prawdopodobnie najbardziej charakterystyczna niemiecka maszyna bombowa wykorzystywana podczas bitwy o Anglię. He 111 został opracowany jeszcze przed wybuchem wojny w wytwórni Heinkel i znajdował się na wyposażeniu Luftwaffe do końca wojny (a w lotnictwie hiszpańskim aż do 1965 roku).

20 – MITSUBISHI A6M REISEN – podstawowy typ samolotu myśliwskiego Cesarskiej Japońskiej Marynarki Wojennej w okresie II wojny światowej, jeden z najlepszych myśliwców początkowego okresu wojny. Samolot znany jest popularnie jako „Zero”, Amerykanie nadali mu w czasie wojny nazwę kodową Zeke.

21 – SUPERMARINE SPITFIRE (z ang. złośnik, choleryk) – brytyjski, jednomiejscowy myśliwiec zbudowany w wytwórni Supermarine w Southampton w Anglii. Jeden z najsłynniejszych używanych podczas II wojny światowej samolotów bojowych, na którym walczyli również Polacy. Samolot został zaprojektowany w wytwórni Supermarine przez znanego konstruktora głośnych w latach trzydziestych rekordowych wodnosamolotów - inż. Reginalda Josepha Mitchella.

22 – BREGUET - 14 (Breguet XIV, skrót: Bre 14) – francuski lekki bombowiec i samolot rozpoznawczy okresu I wojny światowej; jeden z najlepszych samolotów I wojny światowej, zbudowany w 1916 roku we francuskiej firmie Societe Anonyme des Atelieurs d'Aviation Louis Breguet.

23 – FFA P-16 – szwajcarski samolot, którego konstruktorem jest William P. Lear. Był to całkiem nowy typ samolotu, który posłużył za wzór dla całej serii późniejszych konstrukcji.

24 – FOKKER Dr.1  – niemiecki samolot myśliwski, trójpłatowiec z okresu pierwszej wojny światowej. Powstał w odpowiedzi na pojawienie się w lutym 1917 r. trójpłatowca Sopwith Triplane jednak nie był jego kopią, tylko samodzielnym projektem. Samolot został zaprojektowany przez Anthony'ego Fokkera i szefa warsztatu doświadczalnego zakładów Fokkera Reinholda Platza. Pierwsze dwa egzemplarze maszyny zostały przetestowane przez najlepszych wówczas pilotów myśliwskich Wernera Vossa i Manfreda von Richthofena (czerwony baron). Wyprodukowano 320 egzemplarzy.

    

- DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA / 5 FRANCS (FC) – CONCORDE

Emisja: 2003 r., materiał: srebro (Ag) + tampondruk, stempel: lustrzany

Concorde – naddźwiękowy samolot pasażerski o napędzie turboodrzutowym, realizacja idei transportu naddźwiękowego. Powstał jako produkt międzynarodowego porozumienia między Francją i Wielką Brytanią przy udziale państwowych konsorcjów lotniczych Aérospatiale i British Aircraft Corporation. Jego pierwszy oblot odbył się w 1969 roku, a siedem lat później miało miejsce wprowadzenie do służby trwającej 27 lat. Drugi naddźwiękowy pasażerski seryjny odrzutowiec świata zbudowany na świecie po Tu-144.
Głównymi trasami Concorde'a były loty transatlantyckie z londyńskiego Heathrow (linie British Airways) oraz paryskiego portu Charles'a de Gaulle'a (Air France) na lotniska JFK w Nowym Jorku i Dulles w Waszyngtonie przy rekordowych prędkościach i czasie o połowę krótszym od samolotów poddźwiękowych.
Istotną porażkę ekonomicznej strony projektu stanowi wyprodukowanie jedynie 20 egzemplarzy samolotu. Flota początkowo była własnością rządów Wielkiej Brytanii i Francji, jednak rosnące straty wymusiły na obydwu operatorach odkupienie wszystkich użytkowanych maszyn. W wyniku jedynej w historii projektu katastrofy z 25 lipca 2000 roku, ekonomicznych skutków zamachu terrorystycznego z 11 września 2001 roku oraz innych pomniejszych czynników, 24 października 2003 roku loty rejsowe tych samolotów zostały przerwane. Ostatni lot Concorde'a odbył się 26 listopada 2003 roku.
Nazwa Concorde odzwierciedla zawartą między obydwoma państwami umowę i w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza zgodę. Samolot jest współcześnie uważany przez wiele osób za ikonę lotnictwa.

   

- FALKLANDY / 1 CROWN – 70th anniversary of Royal Air Force Search and Rescue

Emisja: 2011 r., materiał: miedzionikiel (CuNi)), średnica: 38,6 mm, waga: 28,28 g

     

- FRANCJA  / 1 FRANC (₣) – 100. rocznica urodzin Rolanda Garrosa

Emisja: 1988 r., producent: Mennica Francuska, Paryż, Francja, nakład: 30 000 000 szt.,
 materiał: aluminium-brąz (Al-B), średnica: 26 mm, waga: 10 g

Garros Roland (1888-1918), słynny francuski pilot i automobilista. W latach 1911-1913 ustanowił kilka światowych rekordów wysokości lotu i dokonał pierwszego przelotu samolotem przez Morze Śródziemne. Podczas wojny as myśliwski (zestrzelił 5 samolotów wroga) i wynalazca urządzenia synchronizującego karabin maszynowy z obrotami śmigła, co pozwoliło na wzrost celności ognia, dzięki możliwości lokalizacji broni w pobliżu osi kadłuba. Zginął w walce.
Po wybuchu I wojny światowej, w 1914 rokuwstąpił do francuskiego lotnictwa wojskowego. Roland Garros odniósł w walce 3 potwierdzone zwycięstwa powietrzne (niektóre publikacje podają 5).
Jako jeden z pierwszych Garros doszedł do wniosku, że strzelanie w powietrzu i sterowanie samolotem jest zbyt trudne dla jednej osoby i optymalnym rozwiązaniem dla małych samolotów powinno być unieruchomienie karabinu maszynowego w kierunku lotu, tak, aby celować manewrując samolotem.

  

- FRANCJA  / 10 FRANCS (₣) – Icarus in flight above Bleriot monoplane

Emisja: 2000 r., producent: Mennica Francuska, Paryż, Francja, nakład: 10 000 szt.,
 materiał: srebro (Ag.900), waga: 22,23 g

Louis Blériot (ur. 1 lipca 1872, zm. 2 sierpnia 1936 w Paryżu) — francuski producent lamp samochodowych, motocykli i samolotów, wynalazca i pionier lotnictwa.
W dniu 25 lipca 1909 jako pierwszy człowiek na świecie pokonał jednopłatowym samolotem własnej konstrukcji Blériot XI kanał La Manche.

    

- FRANCJA  / 10 EURO (€) –40th Anniversary of Concorde

Emisja: 2009 r., producent: Mennica Francuska, Paryż, Francja, nakład: 30 000 szt.,
 materiał: srebro (Ag), średnica: 37 mm, waga: 22,2 g

  

- FRANCJA  / 20 EURO (€) – Marcel Dassault (Mirage III)

Emisja: 2010 r., producent: Mennica Francuska, Paryż, Francja, nakład: 2000 szt.,
 materiał: srebro (Ag), średnica: 37 mm, waga: 22,2 g

    

- HISZPANIA / 200 EURO (€) – Tribute to the Spanish Aviation / Juan de la Cierva

Emisja: 1997 r., producent: Hiszpańska Mennica Królewska (Fábrica Nacional de Moneda y Timbre,
FNMT-RCM), Madryt, Hiszpania, materiał: złoto (Au.999), nakład: 3000 szt., średnica: 40 mm,
waga: 34,55 g, bok: ząbkowany

Juan de la Cierva y Codorníu (ur. 21 września 1895 w Madrycie, zm. 9 grudnia 1936 w Croydon w wyniku katastrofy lotniczej) – hiszpański inżynier, konstruktor lotniczy i pilot. Cierva już w wieku 15 lat zaczął budować szybowce-lotnie, na których wykonywał loty.

Juan de la Cierva y Codorníu / Wiatrakowiec C.30A – fotografie: WIKIPEDIA

W 1919 roku zaprojektował i zbudował bardzo oryginalny trzysilnikowy dwupłatowiec Cierva C-3 specjalnie na rozpisany przez Aeronáutica Militar (ówczesne wojska lotnicze Hiszpanii) konkurs na wielosilnikowy bombowiec. W 1919 toku po wypadku Ciervy C-3 spowodowanym przez oblatywacza który przeciągnął samolot i rozbił go, Cierva rozpoczął prace nad nowym typem aerodyny która miałaby zapewnić większe bezpieczeństwo użytkownikom w razie utraty mocy przez silnik czy silniki. Cierva doszedł do wniosku, że jedyną konstrukcją dającą tego typu bezpieczeństwo jest samolot z ruchomymi skrzydłami (wirnikiem) zapewniającymi siłę nośną używając do tego zjawiska autorotacji. Nie była to pierwsze próba zbudowania wiropłatu, ale z wyjątkiem zbudowanego około 1918 roku śmigłowca PKZ 2 wszystkie wcześniejsze próby ograniczały się co najwyżej do niewysokich skoków tego typu konstrukcji.
Maszynę tę nazwał autogiro (autożyrem), obecnie podobne konstrukcje zwane są wiatrakowcami.

  

- HISZPANIA / 25 EURO (€) – Tribute to the Spanish Aviation / Plus Ultra

Emisja: 1997 r., producent: Hiszpańska Mennica Królewska (Fábrica Nacional de Moneda y Timbre,
FNMT-RCM), Madryt, Hiszpania, materiał: srebro (Ag.925), nakład: 10 000 szt., średnica: 73 mm,
waga: 168,75 g, bok: ząbkowany

Ramón Franco y Bahamonde (ur.  Ferrol , Galicja 1896 – zm. Baleary w 1938 roku ) był wojskowym i politykiem hiszpańskim, bratem Francisco Franco.

Julio Ruiz de Alda Miqueleiz (ur. Lizarra , Nawarra , zm. 7 października w 1897 - Madryt , 23 sierpnia od 1936 ) był lotnikiem hiszpańskim.

Ramón Franco y Bahamonde, Julio Ruiz de Alda Miqueleiz, Plus Ultra – fotografie: WIKIPEDIA

W dniu 22 stycznia w 1926 roku na pokładzie wodnosamolotu Plus Ultra wystartowali w Palos de la Frontera (Huelva) i osiągnęli w dniu 26 stycznia  Buenos Aires (Argentyna), co uznano za wyczyn lotniczy. Lot odbył się z przystankami: w Gran Canaria, na Wyspach Zielonego Przylądka, w Pernambuco, w Rio de Janeiro i Montevideo. Dystans lotu to 10 270 km w czasie 59 godzin i 39 minut.

    

- HISZPANIA / 5 EURO (€) – Tribute to the Spanish Aviation

Emisja: 1997 r., producent: Hiszpańska Mennica Królewska (Fábrica Nacional de Moneda y Timbre,
FNMT-RCM), Madryt, Hiszpania, materiał: srebro (Ag.925), nakład: 50 000 szt., średnica: 42 mm,
waga: 33,62 g, bok: ząbkowany

    

- INDIE / 2 RUPEES (Rs) – Jubilee of Indian Air Force

Emisja: 2007 r., producent: Indyjska Mennica Narodowa, Mumbai, Indie, materiał: miedzionikiel (CuNi)

   

- INDIE / 100 RUPEES (Rs) – 100-lecie lotnictwa cywilnego

Emisja: 2011 r., producent: Indyjska Mennica Narodowa, Mumbai, Indie, materiał: stop srebra (Ag),
nakład: 50 000 szt., średnica: 44 mm, waga: 35 g, bok: ząbkowany

      

- IRAK / 1 DINAR - 50th Anniversary of the Iraqi Air Force / Saddam Hussein

Emisja: 1982 r., materiał: nikiel (Ni), nakład: 2236 szt., średnica: 32,9 mm, waga: 2,8 g

  

- IZRAEL / 10 LIROT – Lotnictwo Izraela

Emisja: 1972 r., materiał: srebro (Ag.900), nakład: 2236 szt., nakład: 49 870 szt. - stempel zwykły
+ 15 000 szt, - stempel lustrzany, średnica: 37 mm, waga: 26 g

     

- IZRAEL / 10 NEW SHEQALIM (₪) – I WILL GATHER THEM OUT OF ALL COLINTRIES

Emisja: 1991 r., materiał: złoto (Au.900), nakład: 2236 szt., średnica: 30 mm,
waga: 17,28 g, stempel: lustrzany

  

- JAPONIA / 500 YEN – Kansai International Airport

Emisja: 1994 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), nakład: 19 900 szt., średnica: 26,5 mm, waga: 7,2 g

   

- KABINDA / 25 IBINDA ESCUDOS (Emisja fantazyjna)

Emitent: Cabinda National Bank, emisja: 2011 r., materiał: brąz srebrzony + selektywne złocenie,
nakład: 2236 szt., średnica: 38,1 mm, waga: 28 g

      

- KANADA / 20 x 20 DOLLARS  (C$) – Kanadyjskie lotnictwo

Emisja: 1990-1999 r., materiał: srebro (Au.925) + selektywne złocenie, średnica: 38 mm, waga: 31,103 g

Nakłady poszczególnych monet

1 – Lancaster

2 – North American Harvard Mk. IV – jednosilnikowy, dwumiejscowy samolot treningowy używany przez USAAF, US Navy, RAF i siły powietrzne innych krajów Wspólnoty Brytyjskiej w czasie II wojny światowej. Znany był także jako AT-6 (USAAC), SNJ (US Navy) i Harvard w krajach Wspólnoty Brytyjskiej. Samoloty tego typu bardzo często „grają” maszyny japońskie w amerykańskich filmach wojennych.

3 – A.E.A. Silver Dart – samolot zbudowany na początku dwudziestego wieku przez kanadyjsko-amerykańską grupę pionierów lotnictwa, w której skład wchodził m.in. Jan McCurdy. Po wielu udanych lotach w Hammondsport, Nowy Jork, samolot wysłano do Baddeck, Nowa Szkocja. 23 lutego 1909 roku odbył pierwszy kontrolowany lot w Kanadzie. Samolot uległ katastrofie w czasie prób w Baddeck Bay.

4 – de Havilland Beaver

5 – de Havilland Gyspy Moth – brytyjski samolot sportowy, szkolny i turystyczny z okresu międzywojennego, skonstruowany w 1925 roku w wytwórni lotniczej de Havilland, najbardziej znany w odmianie DH.60G Gipsy Moth.

6 – Curtiss JN4  (znany również jako Curtiss Jenny) – dwupłatowy samolot treningowy i bojowy produkowany podczas I wojny światowej przez firmę Curtiss z Hammondsport w Nowym Jorku, później Curtiss Aeroplane and Motor Company. Firma połączyła w nim najlepsze cechy modeli J i N, i w 1915 r. zaczęła produkować nowy samolot o oznaczeniu JN czyli „Jenny”. Samolot ten odznaczał się dobrą zwrotnością i posiadał miejsce dla dwóch pilotów. Wyprodukowano ok. 6813 samolotów tego typu w różnych wersjach i po zakończeniu I wojny światowej setki tych maszyn sprzedano dla lotnictwa cywilnego, gdzie używano ich aż do 1930 roku. Obecnie w Polsce latają dwie repliki tego samolotu.

7 – Lockheed Super Electra – samolot pasażerski i transportowy firmy Lockheed zaprojektowany w późnych latach 30. XX w. Stworzona na bazie wcześniejszego modelu, Super Electra stała się jednym z popularniejszych samolotów pasażerskich okresu poprzedzającego wybuch II wojny światowej. W czasie wojny na jej podstawie stworzono samolot bombowo-patrolowy Lockheed Hudson. Jednym z najlepiej znanych użytkowników samolotu był premier Wielkiej Brytanii Neville Chamberlain.

8 – Fairchild 71C – amerykański samolot pasażerski i transportowy zbudowany przez Fairchild Aircraft, później budowany również w Kanadzie przez Fairchild Aircraft Ltd. (Kanada). Samolot wykorzystywany zarówno dla celów wojskowych i cywilnych.

9 – Canadian Vickers Vedette – pierwszy samolot zaprojektowany i zbudowany w Kanadzie w celu spełnienia specyfikacji dla kanadyjskich warunków. Samolot ten to jednosilnikowa dwupłatowa łódź latająca.

10 – Curtis HS-2L – jednosilnikowa latająca łódź patrolowa zbudowana w United States Navy w czasie I wojny światowej. Duża liczbę tych maszyn zbudowano w latach 1917/19. Pozostał w użytku z US Navy do 1928 roku, a także powszechnie stosowany jako pasażerski samolot w lotnictwie  cywilnym i użytkowym.

11 – DHC1 Chipmunk (pieszczotliwie zwany  jako „Chippie”) – podstawowy jednosilnikowy samolot szkolny w Królewskiej Kanadyjskiej Air Force, Royal Air Force i kilka innych sił powietrznych.  De Havilland Chipmunk był pierwszym powojennym projektem lotnictwa z de Havilland Canada.

12 – Fleet 80 Canuck – kanadyjski lekki samolot wyposażony w dwa miejsca w konfiguracji side-by-side. Został zaprojektowany do szkolenia lotniczego, osobistego użytku i lekkich zadań komercyjnych. Łącznie 225 egzemplarzy samolotu zostało zbudowane przez dwóch producentów, przy czym większość zbudowano w latach 1945 i 1947.

13 – Avro Canada CF105 Arrow – kanadyjski ponaddźwiękowy myśliwiec przechwytujący ze skrzydłami w układzie delta, opracowany w latach 50. XX wieku przez wytwórnię Avro Canada, będący następcą samolotu Avro Canada CF-100 Canuck. Założenia, jakie miał spełniać, to m.in. zdolność do lotu z prędkością Mach 2 na wysokości ok. 15 000 m (50 000 stóp). Samolot nigdy nie wszedł do produkcji seryjnej, o czym zadecydowały m.in. względy polityczne.

14 – Avro Canada CF100 Canuck – kanadyjski myśliwiec dalekiego zasięgu wyprodukowany przez firmę Avro Canada w liczbie 692 egzemplarzy. Samolot służył w Kanadyjskich Siłach Powietrznych (Royal Canadian Air Force) 30 lat. Pomimo tego, iż CF-100 nie był samolotem naddźwiękowym na maszynie w wersji Mk 4, szef pilotów oblatywaczy zakładów Avro Janusz Żurakowski, polski pilot osiadły w Kanadzie, przekroczył barierę dźwięku w locie nurkowym. Wydarzenie to upamiętniono wydaniem srebrnej monety dwudziestodolarowej z wizerunkiem Żurakowskiego i samolotu CF-100.

15 – Canadair CT114 Tutor Jet (model firmy DK-41) – zaprojektowany i zbudowany przez Canadair, został zamówiony we wrześniu 1961 roku jako samolot szturmowy. Obecnie wykorzystywany jest przez zespół akrobacyjny Snowbirds

16 – Canadair F86 Sabre – odrzutowy samolot myśliwski zbudowany przez Canadair na licencji firmy North American Aviation. Wariant północnoamerykańskiego F-86 Sabre, był produkowany do 1958 roku i używany głównie przez Kanadyjskie Królewskie Siły Powietrzne (RCAF).

17 – Canadair CP107 Argus – morski samolot rozpoznawczy zaprojektowany i wyprodukowany przez Canadair dla Królewskich Kanadyjskich Sił Powietrznych (RCAF) i Canadian Forces (CF). W początkowych latach, Argus był najlepszym morskim  bombowcem patrolowym na świecie.

18 – Canadair CL215 Waterbomber (Scooper) – kanadyjski gaśniczy samolot-amfibia produkowany w latach 1969-1990 przez przedsiębiorstwo Canadair (od 1986 roku Bombardier). Samolot przystosowany jest do lotu z niewielką prędkością oraz do lądowania zarówno na lądzie, jak i na powierzchni wody.

19 – de Havilland DHC6 Twin Otter – kanadyjski samolot transportowy krótkiego startu i lądowania, produkowany przez firmę De Havilland Canada. Samolot jest wykorzystywany zarówno do transportu ładunków jak i pasażerów oraz do ewakuacji medycznej.

20 – de Havilland DHC8 Dash, Bombardier Q Series lub Bombardier Dash-8 (wcześniej de Havilland Canada Dash 8 lub DHC-8) – rodzina samolotów pasażerskich o napędzie turbośmigłowym produkowanych przez firmę Bombardier Aerospace. Samoloty serii Q stanowią rozwinięcie popularnej konstrukcji DHC-8 (Dash-8) wytwarzanej przez firmę de Havilland, przejętą ostatecznie w 1992 roku przez Bombardier Aerospace. Samolot DHC-8 Dash 8 zaprojektowany został na przełomie lat 70. i 80. XX w. na zapotrzebowanie rynku lotniczego na nowy typ regionalnego samolotu pasażerskiego o napędzie turbośmigłowym. Początkowo produkowany był przez firmę De Havilland, a po jej przejęciu w 1992 roku przez koncern Bombardier Aerospace. Samolot DHC-8 Dash 8 okazał się udaną maszyną dla rynku który został zasypany przez konkurencyjne maszyny: ATR 42, Saab 340, Embraer 120 „Brasilia”, CASA CN-235 czy Fokker 50. Obecnie pozostały jedynie dwie wytwórnie samolotów ATR oraz Bombardier.

     

- KANADA / 25 CENTS – DHC-2 Beaver

Emisja: 1999 r., materiał: nikiel (Ni), nakład: 27 437 677 szt.,
średnica: 23,88 mm, waga: 5,05 g, projekt: Brian R. Bacon

De Havilland Aircraft of Canada Ltd. – kandyjska wytwórnia lotnicza założona w 1928 roku jako filia brytyjskiej de Havilland Aircraft Company. Obecnie de Havilland Canada jest częścią Bombardier Aerospace. Zakłady produkcyjne od 1929 roku do dnia dzisiejszego mieszczą się w dzielnicy Toronto, Downsview.
Kanadyjska filia została założona w 1928 roku. Początkowo jej siedzibą było lotnisko De Lesseps w Toronto aby w 1929 roku przenieść się na lotnisko Downsview Park mieszczące się w dzielnicy Downsview. Pierwszymi wyprodukwanymi w wytwórni samolotami były brytyjskie, dwupłatowe de Havilland Tiger Moth. Pierwszy wyprodukowany w Kanadzie egzemplarz wzniósł się do swojego dziewiczego lotu w październiki 1931 roku. Do czasu wybuchu II wojny światowej kanadyjski zakład wyprodukował ponad półtora tysiąca samolotów tego typu oraz jego wersji. W produkcji znajdowały się również dwupłatowe de Havilland Dragon Rapide, de Havilland DH.60 Moth i de Havilland Fox Moth. W czasie wojny w de Havilland Canada ulokowano produkcje samolotów de Havilland Mosquito. Łącznie w Kanadzie wybudowano 1134 egzemplarze maszyny.
Po zakończeniu wojny firma bazując na doświadczeniach w produkcji szkolnego Tiger Moth zaprojektowała i zbudowała samolot treningowy de Havilland Canada DHC-1 Chipmunk, który do swojego pierwszego lotu wzbił się w 1946 roku. Jego głównym konstruktorem był Polak, Wsiewołod Jakimiuk. Był to pierwszy całkowicie metalowy samolot wytwórni. Maszyna zyskała sobie dużą popularność zapewniając firmie sukces komercyjny. Łącznie w Kanadzie, Wielkiej Brytanii i Portugalii wyprodukowano 1283 maszyny. Po ponad pół wieku samoloty do dnia dzisiejszego można zobaczyć w locie. Jakimiuk brał również udział w pracach nad kolejnym sukcesem firmy jakim stał się samolot ogólnego przeznaczenia de Havilland Canada DHC-2 Beaver. Była to maszyna o właściwościach krótkiego startu i lądowania (STOL - Short Take-Off and Landing). Samoloty o tego typu możliwościach stały się wizytówką de Havilland Canada.

   

- KANADA / 50 CENTS – DHC-2 Beaver

Emisja: 2008 r., materiał: złoto (Au.999), nakład: 20 000 szt., średnica: 13,92 mm,
waga: 1,27 g, projekt: Peter Mossman

   

- KANADA / 5 DOLLARS (C$) – The Snowbirds

Emisja: 2006 r., materiał: srebro (Ag.999,9), nakład: 25 555 szt., średnica: 36,07 mm, waga: 25,175 g

Snowbirds - zespół akrobacyjny Kanadyjskich Sił Powietrznych, który powstał 25 czerwca 1971 roku w bazie wojskowej Moose Jaw w Kanadzie. Grupa powstała z inicjatywy pilotów. W tym samym roku zatwierdzono istnienie grupy jako zespół akrobacyjny Snowbirds. Od samego początku grupa wykorzystuje samoloty szkolne Canadair CL-41 Tutor produkcji Kanadyjskiej, pomalowanych w narodowe barwy oraz wyposażone w tzw. wytwornicę dymów.

          

- KANADA / 1 DOLLAR (C$) – Double Dollar Silver Proof Set with Aviation Centennial - First Flight 100th Anniversary

Emisja: 2009 r., materiał: srebroo (Au.999) + selektywne złocenie (wyemitowano również monety bez złocenia), nakład: 55 000 szt., projekt: Jason Bouwman

   

- KANADA / 50 CENTS – The Winnipeg Jets

Emisja: 2012 r., materiał: nikiel platerowany stalą, nakład: 15 000 szt., średnica: 27,13 mm,
waga: 6,9 g, projekt: Susanna Blunt (awers), William Woodruff (rewers)

    

-  KOREA PÓŁNOCNA / ½ CHON – F.A.O. TRANSPORT - LOTNICTWO

Emisja: 2002 r., materiał: aluminium (Al.),  średnica: 27,02 mm, waga: 2,16 g

   

- Księstwo Hutt River / 5 DOLLARS – U.S. AH-64 Apache Attack Helicopter (Emisja fantazyjna)

Emisja: 1991 r., materiał: miedź-nikiel-cynk (Cu-Ni-Zn), średnica: 38,95 mm, waga: 26,32 g

  

- KUBA / 1 PESO ($MN) – FOKKER Dr. 1

Emisja: 1994 r., materiał: stal powlekana niklem + kolorowa emalia,
nakład: 25 000 szt., średnica: 32,5 mm, waga: 13 g

    

- KUBA / 1 PESO ($MN) – ALBATROS DII

Emisja: 1994 r., materiał: stal powlekana niklem + kolorowa emalia,
nakład: 25 000 szt., średnica: 32,5 mm, waga: 13 g

Albatros D.II – niemiecki samolot myśliwski z okresu I wojny światowej. Był ulepszoną wersją samolotu Albatros D.I, do którego wprowadzono zmiany mające na celu m.in. poprawienie widoczności z kabiny pilota (w tym celu obniżono górny płat, przysuwając go bliżej kadłuba). Samolot wyposażony był w sześciocylindrowy, chłodzony wodą silnik Mercedes D.III o mocy 160 KM i wyposażony w dwa synchronizowane karabiny maszynowe lMG 08.
W sierpniu 1916 r. zamówiono pierwsze 100 egzemplarzy samolotu. Wkrótce wszedł on do służby bojowej. Z samolotów tych uformowano po raz pierwszy w niemieckim lotnictwie wyspecjalizowane eskadry myśliwskie, zapewniające większą skuteczność podczas walk. Podobne eskadry istniały w lotnictwie alianckim (francuskim i angielskim) już od 1915 r. Dowódcą eskadry Jagdstaffel 2 (w skrócie Jasta 2) został we wrześniu 1916 Oswald Boelcke, jeden z niemieckich asów myśliwskich I wojny światowej. W eskadrze latali m.in.: Manfred von Richthofen (późniejszy czołowy as niemiecki), Erwin Böhme i Hans Reimann. Podczas pierwszego miesiąca działalności w Jasta 2, do końca września Boelcke zestrzelił 11 brytyjskich samolotów, latając przez krótki czas na dwupłatowych myśliwcach Fokker D.III, a od 17 września na Albatros D.II.
Albatros D.II był produkowany na licencji w austro-węgierskich zakładach LVG oraz Oeffag i używany w austro-węgierskich siłach powietrznych. Austro-węgierskie wersje Albatrosa D.II wyposażone były w mocniejszy silnik Austro-Daimler o mocy 185 KM.

  

- KUBA / 1 PESO ($MN) – SIAI MARCHETTI S55

Emisja: 1995 r., materiał: stal powlekana niklem + kolorowa emalia,
nakład: 25 000 szt., średnica: 32,5 mm, waga: 13 g

   

- LIBERIA / 5 DOLLARS ($) – Japonese „ZERO” / Pearl Harbor

Emisja: 2000-2001 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 38 mm, waga: 14,56 g, bok: ząbkowany

Pearl Harbor - bitwa 1941, atak powietrzny Japonii na bazę marynarki wojennej USA na wyspie Oahu na Hawajach, co zapoczątkowało wojnę japońsko-amerykańską.
Plan akcji opracowany został przez sztab admirała I. Yamamoto i polegał na ataku bez wypowiedzenia wojny. Jego realizację przewidziano na dzień 7 XII 1941, a sygnałem było hasło Tora-Tora-Tora (po japońsku - tygrys).
W wyniku ataku straty amerykańskie wyniosły: 7 pancerników, zatopionych lub poważnie uszkodzonych, oraz 11 mniejszych jednostek i 188 samolotów. Zabitych i rannych zostało 3581 żołnierzy. Japończycy stracili 29 samolotów, 6 okrętów podwodnych (w tym 5 miniaturowych) oraz 50 ludzi.
Klęska okazała się dla USA chwilowym, choć dotkliwym niepowodzeniem. Pozwoliła Japończykom zachować inicjatywę strategiczną przez następne pół roku.

    

- LIBERIA / 5 DOLLARS ($) – Pearl Harbor

Emisja: 2001 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), bok: ząbkowany

  

- LIBERIA / 5 DOLLARS ($) – WAR IN THE AIR

Emisja: 2001 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), bok: ząbkowany

   

- LIBERIA / 5 DOLLARS ($) – Operacja Junction City / Bell UH-1 Irokez

Emisja: 2001 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), bok: ząbkowany

Aby zniszczyć komórkę, która wydawała się głównym nerwem Viet Congu w Południowym Wietnamie, COSVN (Central Office of South Vietnam), MACV opracowało operację Junction City. Pomimo braków dowodów na istnienie COSVN, MACV doszło do wniosku, zapewne dzięki własnej skomplikowanej infrastrukturze, że przeciwnik także musi posiadać swój odpowiednik głównego dowództwa. Uważano, że dowództwo takie zlokalizowane jest gdzieś w Strefie Walki C (War Zone C), na północny wschód od Sajgonu. Jeśli zostałoby ono zniszczone, wszelkie operacje Viet Congu w Wietnamie Południowym byłyby poważne utrudnione.
Siły Amerykańskie nie odnalazły podczas operacji Junction City COSVN. Jeżeli rzeczywiście był w tym terenie, wycofał się do Kambodży. Operacja została oficjalnie zakończona o północy 17 marca. Według danych Armii USA straty wroga wyniosły ponad 800 zabitych oraz dodatkowo setki ton zaopatrzenia oraz broni.

Bell UH-1 Iroquois – wielozadaniowy, amerykański śmigłowiec. Popularnie znany jako „Huey”. Skonstruowany przez biuro Bell Helicopter Textron. Prace nad śmigłowcem rozpoczęto w 1955 – rok zaakceptowania przez armię amerykańską nowego modelu – 204. Pierwszego oblotu prototypu dokonano 22 października 1956 roku, był to prototyp o nazwie XH-40. Po udanym locie zbudowano kilka maszyn serii próbnej, nazwanej potem YH-40. Po serii badań i testów został przyjęty na wyposażenie armii USA. Śmigłowce pierwszej serii – wersja UH-1A (model 204) miały silnik o mocy 860 KM i mieściły 6 pasażerów.

   

- MALEZJA / 1 RINGGIT – MALEZYJSKIE SIŁY ZBROJNE

Emisja: 2013 r., materiał: Nordic Gold, średnica: 30 mm, waga: 8,8 g

    

- NIEMCY / 10 EURO (€) – Airbus A380

Emisja: 2009 r., producent: Bavarian State Mint (Bayerishe Hauptmunzamt), Monachium, Niemcy,
materiał: srebro (Ag), nakład: 600 000 szt., średnica: 32,5 mm, waga: 18 g

Airbus A380 (początkowo znany jako Airbus A3XX) – dwupoziomowy, czterosilnikowy samolot pasażerski produkowany przez przedsiębiorstwo Airbus. Dzięki temu, że górny pokład ciągnie się przez całą długość kadłuba, A380-800 mieści 555 osób przy podziale na trzy klasy lub nawet 853 przy konfiguracji całej maszyny do standardu klasy ekonomicznej, wyprzedzając pod względem powierzchni drugiego na liście Boeinga 747-400 (Jumbo Jeta) o 50%. Pierwszy samolot został dostarczony 15 października 2007 liniom Singapore Airlines. Pierwszy komercyjny lot na trasie z Singapuru do Sydney odbył się w czwartek 25 października 2007. Wyprodukowano 123 egzemplarze.

     

- NIEMIECKA REPUBLIKA DEMOKRATYCZNA / 5 MARK – 125th anniversary of the birth of Otto Lilienthal

Emisja: 1973 r., producent: Mennica Berlińska (Staatliche Münzen Berlin), Berlin, Niemcy,
materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 29 mm, waga: 9,7 g

Lilienthal Otto (1848-1896), niemiecki inżynier, teoretyk zagadnień lotu (studiował lot szybowy ptaków), a następnie od 1890 roku konstruktor - wraz z bratem Gustavem (1849-1933) - kilkunastu prymitywnych bezpodwoziowych bambusowych szybowców (dziś klasyfikowanych jako lotnie), na których wykonał ponad 2 tysiące lotów, nieraz o długości kilkuset metrów.
Wedle dostępnych źródeł był on pierwszym człowiekiem, który wzbił się w powietrze za pomocą skonstruowanego przez siebie szybowca. Jego spostrzeżenia oraz efekty badań dotyczących lotnictwa miały ogromny wpływ na sposób konstruowania i wyglądu skrzydeł nośnych samolotu. Jego berlińska firma produkująca tzw. „powszechny aparat szybowcowy” (niem. Normalsegelapparat) była pierwszym zakładem wytwarzającym gotowe maszyny lotnicze.
Zginął w wypadku podczas lotu. Dla uczczenia jego pamięci ustanowiono Medal Lilienthala, najwyższe międzynarodowe wyróżnienie w sporcie szybowcowym.

   

- NIUE / 4 x 2 DOLLARS ($) – Legendy lotnictwa wojskowego USA / F-117A Stealth Fighter; F-16 Fighting Falcon; AH-64D Apache Longbow; B-52 Stratofortress  Bomber

Emisja: 2011 r., materiał: srebro (Ag) + tampondruk, nakład: po 2000 szt.,
średnica: 40 mm, waga: 31,1 g, stempel: lustrzany

1 – F-117 Nighthawk – amerykański odrzutowy samolot bombowy wykonany w technologii stealth, produkowany przez firmę Lockheed wydział Skunk Works. Służył w United States Air Force od 1983 do 2008. Pomimo oznaczenia „F”, stosowanego w lotnictwie USA do klasyfikacji myśliwców, F-117 był taktycznym bombowcem, przeznaczonym do wykonywania precyzyjnych ataków na cele naziemne. Wyprodukowano 59 egzemplarzy.

2 - F-16 Fighting Falcon (ang. Walczący Sokół) – samolot wielozadaniowy zaprojektowany przez amerykańską wytwórnię General Dynamics. Od 1993 roku produkowany przez Lockheed Corporation, obecnie Lockheed Martin. Od drugiej połowy lat 70. do 2007 roku wyprodukowano 4459 egzemplarzy.
F-16 jest użytkowany przez siły powietrzne 25 krajów, w tym Polski (do której pierwsza para trafiła 8 listopada 2006 roku). W Polsce, wbrew dosłownemu tłumaczeniu, przyjęto nazwę „Jastrząb” dla odróżnienia od używanego w polskim lotnictwie śmigłowca wielozadaniowego PZL W-3 Sokół. Wśród amerykańskich pilotów znany pod nazwą Viper (Żmija).
Cena jednego egzemplarza (bez uzbrojenia) w zależności od wersji wynosiła w 1998 od 15 do 18 milionów USD nie uwzględniając wersji F i E przeznaczonej dla Zjednoczonych Emiratów Arabskich, które za samo stworzenie wersji blok 60 zapłaciły 3 mld USD. Cena jednostkowa egzemplarza dla Polski wraz z bogatym pakietem logistycznym i najnowocześniejszym uzbrojeniem wyniosła 73 mln USD.

3 – Boeing AH-64 Apache - podstawowy śmigłowiec szturmowy wojsk lądowych Stanów Zjednoczonych, przeznaczony do zwalczania broni pancernej i innej broni ciężkiej. Został opracowany przez Hughes Helicopters, przejęty następnie przez McDonnell Douglas. Po zakupie zakładów McDonnell Douglas przez koncern Boeinga, producentem śmigłowca jest koncern z Chicago. Jego poprzednikiem był śmigłowiec uderzeniowy AH-1 Cobra.

4 - B-52 Stratofortress  Bomber – amerykański bombowiec strategiczny dalekiego zasięgu używany po II wojnie światowej. Bombowiec B-52 jest w stanie przenieść 31,500 kg różnego rodzaju broni konwencjonalnej (bomby, miny, rakiety) oraz bomby jądrowe (B28, B43, B53, B61, B83). Typowy ładunek konwencjonalny to na przykład 51 bomb 500 funtowych (241 kg). B-52 może też przenosić 20 pocisków cruise do atakowania z większych odległości (stand-off). Wyprodukowano 744 egzemplarze.

   

- NIUE / 1 DOLLAR ($) – Vietnam War 50th Anniversary - Special Forces Bell Huey UH-1 Iroquois Helicopter Gunship

Emisja: 2012 r., materiał: srebro (Ag.999) + tampondruk, nakład: 2500 szt.,
średnica: 36 mm, waga: 15,57 g, stempel: lustrzany

   

- NIUE / 2 x 2 DOLLARS ($) – Concorde & TU-144

Emisja: 2011 r., producent: Mennica Nowej Zelandii, materiał: srebro (Ag) + kolor,
nakład: 15 000 szt., stempel: lustrzany

   

- NOWA ZELANDIA / 5 DOLLARS ($) – 75 Years of the Royal New Zealand Air Force (RNZAF)

Emisja: 2012 r., producent: Królewska Mennica, Bristol, Walia, Wielka Brytania, materiał: srebro (Ag.999) + tampondruk, średnica: 40 mm, waga: 31,1 g (1 oz), stempel: lustrzany

     

- POLSKA / 100000 ZŁOTYCH – ŻOŁNIERZ POLSKI NA FRONTACH II WOJNY ŚWIATOWEJ – BITWA O ANGLIĘ 1940

Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Państwowa – Warszawa,
emisja: 1991 r., materiał: srebro (Ag.750), nakład: 12 000 szt., średnica: 32 mm,
waga: 16,5 g, stempel: lustrzany, bok: gładki

  

- POLSKA / 10 ZŁOTYCH – 150-lecie narodzin przemysłu naftowego i gazowniczego

Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Polska S.A. – Warszawa, emisja: 2003 r.,
materiał: srebro (Ag.925), nakład: 43 000 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany,
bok: gładki, projekt: Roussanka Nowakowska

   

- POLSKA / 10 ZŁOTYCH – Generał brygady Stanisław F. Sosabowski (1892-1967)

Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Polska S.A. – Warszawa, emisja: 2004 r.,
materiał: srebro (Ag.925), nakład: 56 000 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany,
bok: gładki, projekt: Robert Kotowicz

   

- POLSKA / 10 ZŁOTYCH – Wrzesień 1939 r.

Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Polska S.A. – Warszawa, emisja: 2009 r.,
materiał: srebro (Ag.925), nakład: 100 000 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany,
bok: gładki, projekt: Urszula Walerzak (awers), Wojciech Siudmak (rewers)

  

- POLSKA / 10 ZŁOTYCH – Smoleńsk - pamięci ofiar 10.04.2010 r.

Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Polska S.A. – Warszawa, emisja: 2011 r.,
materiał: srebro (Ag.925), nakład: 100 000 szt., średnica: 38,61 mm, waga: 28,28 g,
stempel: lustrzany, bok: gładki, projekt: Anna Wątróbska-Wdowiarska

TU-154 (ros. Ту-154) oznaczenie NATO Careless – pasażerski samolot średniego zasięgu, produkcji radzieckiej, zaprojektowany w biurze konstrukcyjnym Tupolewa.

Samoloty te używane były przez linie lotnicze byłego ZSRR, Bułgarii, Kuby, Polski, Rumunii, Węgier, KRL-D i Syrii. Obecnie (2013 rok) w aktywnej służbie cywilnej i wojskowej pozostaje 118 samolotów Tu-154 na 921 wyprodukowanych; przeciętny wiek maszyn pozostających w aktywnej służbie to 24 lata. Samoloty Tu-154 zostały wycofane z PLL LOT, ale dwie maszyny typu Tu-154M Lux pozostawały na wyposażeniu 36 Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego jako samoloty do przewozu władz państwowych. Pierwszy z nich uległ katastrofie 10 kwietnia 2010 roku pod Smoleńskiem, drugi został sprzedany.

Katastrofa polskiego samolotu TU-154 w Smoleńsku – katastrofa lotnicza, do której doszło w Smoleńsku dnia 10 kwietnia 2010 roku o godz. 8:41:06 czasu środkowoeuropejskiego (CEST) (10:41:06 czasu moskiewskiego). Zginęło w niej 96 osób: prezydent RP Lech Kaczyński z małżonką, ostatni prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, wicemarszałkowie Sejmu i Senatu, grupa parlamentarzystów, dowódcy wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych RP, pracownicy Kancelarii Prezydenta, duchowni, przedstawiciele ministerstw, instytucji państwowych, organizacji kombatanckich i społecznych oraz osoby towarzyszące, stanowiący delegację polską na uroczystości związane z obchodami 70. rocznicy zbrodni katyńskiej, a także załoga samolotu.

Katastrofa polskiego samolotu TU-154 w Smoleńsku - fotografia: WIKIPEDIA

Była to druga pod względem liczby ofiar katastrofa w historii lotnictwa polskiego i największa pod względem liczby ofiar katastrofa w dziejach Sił Powietrznych RP. Katastrofy nie przeżyła żadna z osób obecnych na pokładzie.

   

- REPUBLIKA KONGO / 100-500 FRANCS – JUNKERS Ju 52

Emisja: 1995 r., materiał: miedzionikiel (CuNi) + kolorowa emalia / srebro (Ag) + kolorowa emalia,
CuNi -nakład: 25 000 szt., średnica: 32,5 mm

Junkers Ju 52 – niemiecki średni samolot transportowy produkowany w wytwórni Junkers. Plany konstrukcyjne Ju 52 jako jednosilnikowego samolotu komunikacyjnego zostały opracowane w zakładach Junkersa w 1929 roku. Pierwszy egzemplarz prototypowy został oblatany 13 października 1930 roku. Zbudowano jeszcze sześć maszyn tego typu, nazwanego Ju 52/1m. Ostatnia została przystosowana do zabudowy dwóch dodatkowych silników w skrzydłach. Powstały w ten sposób prototyp Ju 52/3m odbył pierwszy lot w kwietniu 1931 roku.
Początkowo pełnił służbę jako samolot pasażerski i transportowy. Pod koniec 1933 roku zaczęto go przystosowywać również do celów militarnych. Wobec przedłużających się prac nad nowymi typami bombowców dla Luftwaffe, Ju 52 został zaproponowany jako samolot zastępczy, umożliwiający szkolenie załóg do czasu otrzymania seryjnych bombowców Dornier Do 11.

   

- REPUBLIKA KONGO / 6 x 500 FRANCS (FC) – L’HISTOIRE DE L’AVIATION 1931 – 2001

Emisje: 2002-2004 r., materiał: srebro (Ag) + kolorowa emalia

1 – AIRBUS A-300 – szerokokadłubowy samolot pasażerski lub transportowy średniego i dalekiego zasięgu. Powstał w 1972 roku jako pierwszy na świecie dwu-silnikowy samolot szerokokadłubowy, jest pierwszym produktem Airbusa, europejskiego konsorcjum firm prowadzących badania nad aeronautyką, które dziś jest w pełni kontrolowane przez EADS. Airbus A300 może zabrać na pokład 266 pasażerów w układzie dwóch klas z maksymalnym zasięgiem 7500 km przy pełnym obciążeniu (w zależności od modelu).
Zamówienie na skonstruowanie tego samolotu złożyło American Airlines w 1966 r. w celu zastąpienia nim Boeinga 727. Wytyczne, jakie wydał klient, mówiły, że samolot powinien przewozić od 250 do 300 pasażerów i posiadać dwa silniki. Na podstawie tego projektu w 1992 r . skonstruowano samolot transportowy Airbus Beluga. Pierwszym użytkownikiem samolotu został Air France, który wprowadził go do czynnej służby 30 maja 1974 roku.
Ostatni egzemplarz w wersji transportowej został wyprodukowany 12 lipca 2007 na zamówienie firmy FedEx będącej jednym z głównych użytkowników tego typu samolotów - licząc łącznie z Airbusami A310, firma dysponuje flotą liczącą ponad 120 egzemplarzy tych samolotów. Jednocześnie w ofercie Airbusa zastąpiono transportowe wersje A300 dostępną od stycznia 2007 wersją A330-200F. Wyprodukowano 561 w tym aktywnych 312 (stan na 31 grudnia 2012).

2 – DOUGLAS DC-3 (Douglas Commercial 3) – amerykański samolot pasażerski i transportowy w układzie dolnopłata. Jeden z najpopularniejszych samolotów w historii transportu lotniczego. Znacznie przyczynił się do popularyzacji podróży lotniczych w latach 30. i 40. XX wieku, jest uznawany za jeden z najbardziej udanych i znaczących samolotów w historii lotnictwa. Wersja wojskowa znana jest jako Douglas C-47 Skytrain. Wyprodukowano 17 276 egzemplarzy.

3 - McDONNELL DOUGLAS MD-11 – trzysilnikowy szerokokadłubowiec średniego i dalekiego zasiegu. Był produkowany przez amerykańską firmę McDonnell-Douglas, a później przez Boeinga po wchłonięciu przez niego pierwszego producenta. Posiada dwa silniki zamontowane pod skrzydłami oraz jeden pod statecznikiem pionowym. Był to pierwszy samolot pasażerski dalekiego zasięgu o pojemności do 400 miejsc, w którego konstrukcji szeroko zastosowano materiały kompozytowe. Samolot do dnia dzisiejszego jest wykorzystywany głównie jako doskonała maszyna towarowa. Wyprodukowano 200 egzemplarzy.

4 – BAC-111 (BAC One-Eleven) – brytyjski odrzutowy samolot pasażerski wyprodukowany przez British Aircraft Corporation. Wywodzi się z modelu Hunting H.107, którego projekt był gotowy do realizacji w 1956 roku. Jednak w związku z dokonywanymi modernizacjami silnika, a także przez to, że Hunting został przejęty przez British Aircraft Corporation nastąpiła czteroletnia zwłoka w rozpoczęciu produkcji. BAC 1-11 (One-Eleven) został wyposażony w dwa silniki turbowentylatorowe Rolls-Royce Spey Mk.506 i mógł pomieścić do 119 pasażerów. Dwa miesiące po pierwszym locie prototyp uległ katastrofie, w której wyniku zginęła siedmioosobowa załoga. To spowodowało opóźnienie w wydaniu zezwolenia na produkcje samolotu. Owo zezwolenie dostał w kwietniu 1965 roku. Bac 1-11 nie osiągnął spodziewanego sukcesu w sprzedaży. W 1982 roku sprzedano licencję na budowę tego samolotu w Rumunii. Początkowo dostarczono trzy gotowe samoloty a następnie z dostarczonych części zmontowano pierwszy One Eleven pod nazwą Rombac 1-11 Series 560 (YR-BRA), pierwszy lot samolot wykonał 18 września 1982. Obecnie samolot w wersji rumuńskiej znany jest pod nazwą Romaero 1-11.

5 - DOUGLAS DC-2  (Douglas Commercial 2) – amerykański samolot pasażerski i transportowy. Na bazie DC-2 zbudowano w 1935 roku jego następcę DC-3, który został jednym z najsłynniejszych samolotów w historii lotnictwa. Wyprodukowano 156 egzemplarzy.

6 - DOUGLAS DC-7 – amerykański samolot pasażerski i transportowy, produkowany przez firmę Douglas Aircraft Company w latach 1953-1958. Wyprodukowano  337 egzemplarzy tego samolotu, około 40 nadal jest eksploatowanych. To jeden z ostatnich wielosilnikowych pasażerskich samolotów komunikacyjnych wyposażony w silniki gwiazdowe i cechujący się dużym zasięgiem oraz bardzo długim czasem lotu.
Douglas DC-7 był bezpośrednim rozwinięciem samolotu Douglas DC-6 wyposażonym w mocniejsze silniki tłokowe, z dodatkowymi układami turbin odzyskujących energię gazów spalinowych do napędu śmigieł. Stanowił odpowiedź na konkurencyjny samolot firmy Lockheed – L-1049 Super Constellation.
Samolot powstawał w okresie wchodzenia na linie komunikacyjne samolotów o napędzie odrzutowym (De Havilland Comet, Boeing 707) i z tego powodu jego rola w przewozach lotniczych była mniejsza niż zakładali to konstruktorzy.

    

- ROSJA / 10 x 1 RUBEL  – Historia rosyjskiego lotnictwa

Emisje: 2010-2014 r., producent: Mennica Goznak, Saint Petersburg, Rosja, materiał: srebro (Ag.925),
nakład: po 5000 szt., średnica: 25 mm, waga: 8,33 g, bok: ząbkowany

1 – Russian Vityaz – czterosilnikowy bombowiec Carskich Sił Powietrznych zbudowany w 1913 roku przez Igora Sikorskiego.

2 – Sukhoi Superjet 100 (Sukhoi Superjet, SSJ, wcześniej RRJ, Russian Regional Jet) – regionalny rosyjski samolot pasażerski nowej generacji, stworzony przez rosyjską firmę Suchoj, Biuro Konstrukcyjne Jakowlewa i Kompleks Lotniczy Iljuszyna, z udziałem marketingowym firmy Boeing. Awionika samolotu pochodzi z firmy Thales, układy sterujące z firmy Liebherr, a silniki z firmy PowerJet. Montaż maszyn jest wykonywany w zakładzie w Komsomolsku nad Amurem w Federacji Rosyjskiej. Koszt zaprojektowania samolotu jest oceniany na 700 mln USD. 9 maja 2012 roku w Indonezji, podczas lotu pokazowego rozbiła się jedna z należących do producenta maszyn o numerze 97004. Przed wypadkiem producent planował produkcję w wysokości 60 szt. rocznie począwszy od 2014 roku. Wyprodukowano 23 egzemplarze.

3 – Tu-144 (ros. Ту-144) – radziecki naddźwiękowy samolot pasażerski skonstruowany przez biuro konstrukcyjne Andrieja Nikołajewicza Tupolewa. Na Zachodzie samolot nazwano Konkordskij z powodu podobieństwa tego samolotu do Concorda. Rosyjska telewizja TV6 sugerowała, że nazwa ta pochodzi od Concorde'a i nazwiska „radzieckiego konstruktora helikopterów”, Igora Sikorskiego. Tu-144 uległ dwóm katastrofom. Pierwszy prototyp wystartował 31 grudnia 1968 pod Moskwą, dwa miesiące przed Concordem. Tu-144 pierwszy też przełamał barierę dźwięku 5 czerwca 1969, a 15 lipca 1969 został pierwszym komercyjnym transportowcem, który przekroczył prędkość Mach 2. Wyprodukowano 16 egzemplarzy + jeden nieukończony.

4 – U-2 / Po-2 (ros. По-2) — radziecki dwupłatowy samolot szkolny i wielozadaniowy, zaprojektowany w 1928 w biurze konstrukcyjnym Nikołaja Polikarpowa. Do roku 1944 maszyna była oznaczona jako U-2, a jej popularna nazwa to Kukuruźnik. W kodzie aliantów oznaczony jako Mule od ang. muł, a przez Polaków nazywany „pociak”.
Po-2 był wykorzystywany głównie do szkolenia pilotów, a także do zadań agrolotniczych, czyli opryskiwania pól. Podczas II wojny światowej wsławił się jako nocny bombowiec. Należące do Korei Północnej maszyny Po-2 były wykorzystywane na początku lat 50. podczas wojny koreańskiej. Po-2 zasłynął z tego, że był nieprzerwanie eksploatowany przez 35 lat i wyprodukowano go w liczbie ponad 33 000 egzemplarzy, a wraz z maszynami licencyjnymi przeszło 40 tysięcy.

5 – Polikarpow I-16 – jednomiejscowy samolot myśliwski i myśliwsko-bombowy produkcji ZSRR z czasów II wojny światowej.
Choć I-16 opracowano mniej więcej w tym samym czasie co I-15, to jednak podstawowa koncepcja jego konstrukcji była znacznie nowocześniejsza. Samolot był pierwszym na świecie myśliwcem dolnopłatowym z chowanym podwoziem (chociaż w celu jego schowania należało wykonać 44 obroty korbką umieszczoną na prawej burcie samolotu). Prototyp oblatał Walery Czkałow w roku 1933, który stwierdził po oblocie, że „dobra to maszyna, może tylko trochę trudna, ale będzie z niej pożytek”. Natychmiast wyszły na jaw kłopoty z własnościami pilotażowymi wynikające ze zbyt krótkiego kadłuba. Mimo to samolot wszedł do masowej produkcji (ogółem wyprodukowano 7005 samolotów bojowych oraz około 1640 dwumiejscowych maszyn szkolnych). Myśliwce te służyły do roku 1942, ponosząc na początku wojny bardzo duże straty. Do strat tych przyczyniły się właściwości lotne samolotu i niedostateczne wyszkolenie młodych pilotów kierowanych na front.

6 – Iljuszyn Ił-76 (ros. Ил-76) – 4-silnikowy odrzutowy rosyjski samolot transportowy zaprojektowany przez biuro konstrukcyjne im. Iljuszyna. Prototyp oblatany w 1971 roku, seryjna produkcja od 1974 roku w zakładach TAPO znajdujących się w Taszkencie w Uzbekistanie. Dotychczas wyprodukowano 938 egzemplarze tego samolotu. Jest jednym z najpowszechniejszych samolotów transportowych. Istnieją samoloty o nazwie MF jako przedłużonej wersji wojskowej i TF wersji cywilnej.
Samolot został skonstruowany w celu przeniesienia ładunku o wadze 40 ton na odległość 5000 km w ciągu mniejszym niż 6 godzin i być zdolnym do startu na krótkich pasach startowych oraz móc pracować w niesprzyjających warunkach pogodowych. Wyprodukowano ok. 960 egzemplarzy.

7 – ANT-25 (Tupolew ANT-25) - radziecki samolot rekordowy, konstrukcji biura konstrukcyjnego Andrieja Tupolewa, przeznaczony do lotów o dalekim zasięgu.
Oblatany 22 czerwca 1933, zbudowano dwa egzemplarze samolotu. Odznaczał się on skrzydłami o bardzo dużej rozpiętości. W 1937 roku na samolocie ANT-25 załoga pilota W. Czkałowa dokonała rekordowego przelotu nad Biegunem Północnym do USA, o długości 8811 km bez lądowania.
Wersją seryjną był bombowiec ANT-36, wyprodukowany w liczbie 18 sztuk, który wszedł do służby w lotnictwie ZSRR w liczbie 10 sztuk pod cywilnym oznaczeniem DB-1. Rozwinięciem ANT-25 były też eksperymentalne samoloty wysokościowe BOK-1, BOK-7, BOK-11, BOK-15 oraz dwusilnikowy bombowiec i samolot rekordowy ANT-37 (DB-2).

8 – Tu-160 (ros. Ту-160) – radziecki i rosyjski turboodrzutowy ponaddźwiękowy bombowiec strategiczny o zmiennej geometrii skrzydeł, zbudowany w biurze konstrukcyjnym Tupolewa, w kodzie NATO oznaczany jako „Blackjack”, używany od 1987 roku. Jest to najcięższy samolot bojowy świata. Obok Tu-95 stanowi podstawowe uzbrojenie rosyjskiego lotnictwa strategicznego.

9 – Jak-3 (ros. Як-3) – radziecki samolot myśliwski produkowany od 1944, należący do rodziny samolotów myśliwskich powstałych w biurze konstrukcyjnym Jakowlewa, rozwinięcie konstrukcji samolotu Jak-1. Stanowił jeden z najlepszych myśliwców II wojny światowej.

10 – Be-200 (ros. Бе-200) – rosyjska łódź latająca opracowana przez biuro konstrukcyjne Berijewa (Таганрогский авиационный научно-технический комплекс имени Г. М. Бериева), przeznaczona do pełnienia zadań patrolowych, transportowych i przeciwpożarowych. Od 2003 roku obowiązuje nazwa Be-200 Altair.

    

- Rosja (Obwód Kaliningradzki) / 1 MAPKA (FFF) – Sława rosyjskiego oręża (Emisje fantazyjne)

Emisja: 2002-2004 r., producent: Mennica Goznak, St.Petersburg, Rosja,
 materiał: brąz,  średnica: 28 mm, waga: 7,6 g

1 – Ka-50 (ros. Ка-50) – jednomiejscowy śmigłowiec wojskowy produkcji rosyjskiej, zaprojektowany jako helikopter szturmowy. Ka-50 został stworzony w biurze konstrukcyjnym Kamowa we wczesnych latach 80., a wprowadzony do służby w armii Federacji Rosyjskiej w roku 1995. Jego nazwa w terminologii NATO to Hokum, a w Rosji „Czarny Rekin (Чёрная акула)”. Stworzono dwie wersje śmigłowca, Ka-50 Hokum-A jest jednomiejscowym śmigłowcem bliskiego wsparcia, a Ka-52 Hokum-B jest dwumiejscowym helikopterem dowodzenia i organizowania pola walki oraz bojowym i pierwszym w historii helikopterem wyposażonym w fotel wyrzucany. Do tej pory wyprodukowano 15 sztuk Hokum-A oraz 10 sztuk Hokum-B na potrzeby Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.

2 – SU-37 (ros. Cy-37) - myśliwiec wielozadaniowy produkcji rosyjskiej. Rozwinięcie myśliwca Su-27 generacji 4+. Projekt wstrzymano. Głównym konstruktorem jest Władymir Konochow. Na początku nosił oznaczenie T-10M-11. Pierwszy prototyp ma boczny numer „711”. Pierwszy oblot tego samolotu miał miejsce 2 kwietnia 1996 roku, natomiast pierwsza publiczna prezentacja odbyła się na lotnisku Tuszyno w Moskwie podczas święta lotnictwa w sierpniu tego samego roku. W tym samym roku został zaprezentowany na targach Farnborough 1996 przez pilota Eugieniusza Frołowa (Rosja).

3 – MiG-29 (ros. МиГ-29) (oznaczenie NATO Fulcrum) – rosyjski współczesny myśliwiec frontowy. Samolot odrzutowy MiG-29 zaprojektowano w 1972 r., w celu wymiany samolotów typu MiG-21 i MiG-23 na nowocześniejsze. Samolot miał być tzw. lekkim myśliwcem frontowym, uzupełniającym ciężki myśliwiec przewagi powietrznej Su-27. W konstrukcji skoncentrowano się na osiągnięciu dobrych parametrów lotnych i manewrowych

 

- Rosja (Spitsbergen) / 10 ROUBLES – Flooding South Russia (Emisja fantazyjna)

Emisja: 2002 r., producent: Mennica Goznak, St.Petersburg, Rosja,
 materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 30 mm, waga: 12,1 g

    

- RUMUNIA / 50 LEI – Pionierzy lotnictwa – Henri Coandă

Emisja: 2001 r., producent: Mennica Rumuńska (Monetaria Statului), Bukareszt, Rumunia,
 materiał: srebro (Ag.999), średnica: 14,5 mm (sześciokąt), waga: 15,551 g, bok: gładki

Henri Marie Coandă (ur. 7 czerwca 1886 w Bukareszcie, zm. 25 listopada 1972 tamże) – rumuński inżynier i konstruktor lotniczy. Coandă był jednym z pionierów lotnictwa oraz konstruktorem pierwszego samolotu odrzutowego.

   

- RUMUNIA / 50 LEI – Pionierzy lotnictwa – Traian Vuia

Emisja: 2001 r., producent: Mennica Rumuńska (Monetaria Statului), Bukareszt, Rumunia,
 materiał: srebro (Ag.999), średnica: 14,5 mm (sześciokąt), waga: 15,551 g, bok: gładki

Traian Vuia (ur. 18 sierpniaa 1872, zm. 3 września 1950) – rumuński inżynier, konstruktor i pionier lotniczy.

   

- RUMUNIA / 50 LEI – Pionierzy lotnictwa – Elie Carafoli

Emisja: 2001 r., producent: Mennica Rumuńska (Monetaria Statului), Bukareszt, Rumunia,
 materiał: srebro (Ag.999), średnica: 14,5 mm (sześciokąt), waga: 15,551 g, bok: gładki

Elie Carafoli (ur. 15 września 1901, Veria, Grecja - zmarł w 1983 roku, Bukareszt) był inżynierem rumuńskim , budowniczym samolotów, członek Akademii Rumuńskiej, uważany za jednego z pionierów w dziedzinie aerodynamiki.

Henri Marie Coandă, Traian Vuia, Elie Carafoli – fotografie: WIKIPEDIA

    

- RUMUNIA / 50 BANI – Pionierzy lotnictwa – Aurel Vlaicu

Emisja: 2010 r., producent: Mennica Rumuńska (Monetaria Statului), Bukareszt, Rumunia,
  makład: 5000 szt., materiał: brąz, średnica: 23,75 mm, waga: 6,1 g

Aurel Vlaicu(ur. 19 listopada 1882 roku w Binținți, zm. trag. 13 września 1913 w okolicy Bănești) -rumuński konstruktor i wynalazca, pionier lotnictwa.

Urodzony w wiejskiej rodzinie w Transylwani. Od dziecka zainteresowany lotnictwem (konstruował modele latające). Ukończył studia w Monachium. Pierwsza praca w fabryce Opla, gdzie zaproponował dyrekcji budowę aeroplanów (nie zgodził się jednak na przejęcie patentu przez firmę, a więc sprawa zakończyła się niepowodzeniem). Opatentował w tym czasie m.in. nowy typ gaźnika. Po zakończeniu pracy powrócił do rodzinnej wsi, gdzie oddał się pracom konstrukcyjnym nad aeroplanem. W 1909 roku zbudował pierwszy próbny model bez silnika. Był on całkowicie zdolny do lotu. Odbył m.in. lot ze swoją siostrą Walerią. Była ona prawdopodobnie pierwszą na świecie kobietą, która weszła na pokład samolotu i uczestniczyła w locie. Następny model samolotu o nazwie Vlaicu I, zbudował w pracowni Arsenału Armii w Bukareszcie. Projekt był bardzo udany. Również silnik (Gnom) był jednym z ówcześnie technicznie najlepszych. Próbne loty na polach Cotroceni pod Bukaresztem odbyły się w 1910 roku i były całkowitym sukcesem. We wrześniu 1910 roku wykorzystano aeroplan podczas manewrów wojskowych (Rumunia była w tym zakresie drugim krajem na świecie). Vlaicu I odbył wtedy lot na trasie Slatina - Piatra Olt. W 1911 roku Vlaicu zademonstrował maszynę Vlaicu II podczas międzynarodowego konkursu lotniczego Aspern - Wiedeń. Zdobył pierwsze miejsce (wraz z Rolandem Garrosem) w kategorii ostrych zwrotów, pierwsze w locie do celu nieruchomego i drugie w próbie lądowania w określonym miejscu. W 1913 roku przygotował pionierski projekt samolotu Vlaicu III o konstrukcji prawie całkowicie metalowej, co było wybiegnięciem daleko w technologiczną przyszłość. Projektami inżyniera zainteresowała się firma Marconi Company (seryjna produkcja Vlaicu II). Pomysł ten jednak nie wyszedł z fazy wstępnej. Aurel Vlaicu zginął w swojej maszynie podczas pionierskiej próby przelotu nad Karpatami we Vlaicu II.

   

- Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna / 100 PESETAS – Spitfire Mk-II

Emisja: 1995 r., materiał: miedzionikiel (CuNi) + kolorowa emalia, średnica: 32,7 mm, waga: 13,1 g

   

- Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna / 500 PESETAS – Spitfire Mk-II

Emisja: 1995 r., materiał: srebro (Ag.999) + kolorowa emalia, średnica: 37,5 mm, waga: 20 g

     

- SAMOA I SISIFO / 1 TALA – 50th Anniversary of the first Transpacific flight, by the Australian Charles Kingsford-Smith

Emisja: 1978 r., materiał: srebro (Ag.925), nakład: 5000 szt., średnica: 38 mm, waga: 30,4 g

    

- SIERRA LEONE / 1 DOLLAR ($) – Bitwa o Atlantyk

Emisja: 2005 r., producent: Mennica Pobjoy, Surrey, Wielka Brytania, materiał: miedzionikiel (CuNi),
nakład: 30 000 szt., średnica: 38,61 mm, waga: 28,28 g, bok: ząbkowany

   

- SIERRA LEONE / 1 DOLLAR ($) – Bitwa o El Alamein

Emisja: 2005 r., producent: Mennica Pobjoy, Surrey, Wielka Brytania, materiał: miedzionikiel (CuNi),
nakład: 30 000 szt., średnica: 38,61 mm, waga: 28,28 g, bok: ząbkowany

   

- SIERRA LEONE / 1 DOLLAR ($) – Bitwa o Berlin

Emisja: 2005 r., producent: Mennica Pobjoy, Surrey, Wielka Brytania, materiał: miedzionikiel (CuNi),
nakład: 30 000 szt., średnica: 38,61 mm, waga: 28,28 g, bok: ząbkowany

   

- SIERRA LEONE / 1 DOLLAR ($) – Bitwa o Anglię

Emisja: 2005 r., producent: Mennica Pobjoy, Surrey, Wielka Brytania, materiał: miedzionikiel (CuNi),
nakład: 30 000 szt., średnica: 38,61 mm, waga: 28,28 g, bok: ząbkowany

  

- SINGAPUR / 5 DOLLARS ($) – Lotnisko Changi

Emisja: 1981 r., producent: Mennica Singapuru, materiał: miedzionikiel (CuNi),
nakład: 220 000 szt., średnica: 33,5 mm

    

- SINGAPUR / 5 DOLLARS ($) – 50-lecie singapurskiego lotnictwa

Emisja: 1997 r., producent: Mennica Singapuru, materiał: srebro (Ag.925),
nakład: 18 000 szt., waga: 20 g, bok: ząbkowany

     

- SRI LANKA / 2 RUPEES (ரூ) – Air Force Platinum Jubilee

Emisja: 2011 r., producent: Królewska Mennica, Bristol, Walia, Wielka Brytania,
materiał: stal platerowana niklem, nakład: 3 000 000 szt., średnica: 28,5 mm, waga: 7 g

   

- STANY ZJEDNOCZONE / 25 CENTS (QUARTER DOLLAR) – Stany USA – North Carolina

Emisja: 2001 r., producent: Mennica Stanów Zjednoczonych, materiał: miedź platerowana miedzioniklem,
średnica: 24,3 mm, waga: 5,67 g, bok: ząbkowany

   

- STANY ZJEDNOCZONE / 25 CENTS (QUARTER DOLLAR) – Stany USA – Ohio

Emisja: 2002 r., producent: Mennica Stanów Zjednoczonych, materiał: miedź platerowana miedzioniklem,
średnica: 24,3 mm, waga: 5,67 g, bok: ząbkowany

    

- STANY ZJEDNOCZONE / 25 CENTS (QUARTER DOLLAR) – Stany USA – Florida

Emisja: 2004 r., producent: Mennica Stanów Zjednoczonych, materiał: miedź platerowana miedzioniklem,
średnica: 24,3 mm, waga: 5,67 g, bok: ząbkowany

Discovery (oznaczenie NASA dla orbitera – OV-103) – skonstruowany przez NASA amerykański wahadłowiec kosmiczny, przystosowany do odbywania wielokrotnych podróży na orbitę. Był trzecim promem NASA, który odbył lot w przestrzeń kosmiczną (wcześniej taką podróż odbyły Columbia i Challenger). Jego pierwsza podróż kosmiczna miała miejsce 30 sierpnia 1984 roku, a ostatnia zakończyła się 9 marca 2011 roku. Jego zadaniem w ostatnich latach był transport załogi i wymiana zaopatrzenia Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS).
Discovery wyniósł na orbitę teleskop Hubble’a, a także uczestniczył w dwóch misjach serwisowych tego satelity. To właśnie Discovery wznowił amerykańskie podróże kosmiczne po katastrofie Challengera w 1986 i Columbii w 2003 roku.

  

- STANY ZJEDNOCZONE / 10 DOLLARS ($) – First Flight Centennial

Emisja: 2003 r., producent: Mennica Stanów Zjednoczonych, materiał: złoto (Au.900),
nakład: 10 129 szt. (stempel zwykły) i 21 846 szt. (stempel lustrzany),
średnica: 27 mm, waga: 16,718 g

Bracia Orville Wright (ur. 19 sierpnia 1871, zm. 30 stycznia 1948) i Wilbur Wright (ur. 16 kwietnia 1867, zm. 30 maja 1912), amerykańscy pionierzy lotnictwa. Uważani są powszechnie za konstruktorów pierwszego udanego samolotu.

Bracia Wright w 1910 roku / Samolot braci Wright, 17 grudnia 1903 – fotografie: WIKIPEDIA

Bracia Wright dorastali w Dayton w stanie Ohio w USA, gdzie od 1892 prowadzili wytwórnię i warsztaty rowerów Wright Cycle Company. Przejawiali przy tym zainteresowanie problematyką zbudowania maszyny latającej cięższej od powietrza, bazując na doświadczeniach wczesnych pionierów lotnictwa, jak Otto Lilienthal.
Podobnie jak Lilienthal, bracia Wright początkowo budowali szybowce, sterowane za pomocą skręcania części skrzydeł (wing warping). W 1900 r. w celu kontynuowania eksperymentów lotniczych przenieśli się do Kitty Hawk w Karolinie Północnej, w której okolicy panowały dobre warunki do testów w postaci silnych wiatrów. 23 marca 1903 złożyli wniosek o patent (przyznany 22 maja 1906, U.S. patent number 821,393) na swój sposób sterowania maszynami latającymi, stworzony przy pomocy i finansowym udziale Alexandra G. Bella.
Również w 1903 roku zbudowali swój pierwszy samolot - Wright Flyer, napędzany silnikiem spalinowym zbudowanym przez ich pracownika Charlie Taylora.
14 grudnia 1903 Wilbur Wright dokonał pierwszej próby lotu ze wzniesienia, na odległość 36 metrów, nie do końca udanej i zakończonej lekkim uszkodzeniem samolotu. Następne próby miały miejsce 17 grudnia 1903. Tego dnia, ok. godziny 10.35, Orville Wright wzbił się w powietrze na samolocie i dokonał lotu na odległość około 37 metrów (120 stóp), trwającego 12 sekund. W czwartym locie tego dnia, Wilbur Wright przeleciał 279 metrów w 59 sekund. Za pierwszy lot samolotu uznawany jest zazwyczaj pierwszy lot Orville'a 17 grudnia, lecz są również argumenty, aby uznać pierwszeństwo lotu Wilbura z 14 grudnia, a zwłaszcza pierwszego w pełni udanego sterowanego lotu na odległość 279 m.

   

- STANY ZJEDNOCZONE / 50 CENTS (HALF DOLLAR) – 50. rocznica zakończenia II wojny światowej

Emisja: 1995 r., producent: Mennica Stanów Zjednoczonych, materiał: miedź platerowana miedzioniklem,
nakład: 483 311 szt., średnica: 30,61 mm, waga: 11,34 g, bok: ząbkowany

    

- SZWAJCARIA / 20 FRANC (Fr) – Rega, Swiss Air Rescue Service

Emisja: 2002 r., producent: Mennica Szwajcarska, materiał: srebro (Ag), nakład: 7000 szt.,
średnica: 33 mm, waga: 20 g

Szwajcarska Służba Ratownictwa Lotniczego, obecnie REGA (niem. Schweizerische Rettungsflugwacht (SRFW), to samodzielna szwajcarska prywatna fundacja pożytku publicznego, z siedzibą na terenie portu lotniczego Zürich-Kloten, zajmuje się lotniczym ratownictwem medycznym na terenie Szwajcarii. Założona w wyniku decyzji podjętej 27 kwietnia 1952 roku przez zgromadzenie członków Szwajcarskiego Towarzystwa Ratownictwa Medycznego (niem. Schweizerische Lebensrettungs-Gesellschaft). Pomoc można wezwać pod alarmowym numerem telefonu „1414” (na terenie Szwajcarii) lub poprzez radio. REGA stanowi ogniwo tzw. łańcucha służb ratowniczych (niem. Rettungskette Schweiz) tego kraju (Swiss Rescue). Na podstawie umowy stowarzyszeniowej, zawartej 13 lipca 1981 roku, jest członkiem korporacyjnym (o osobowości prawnej) Szwajcarskiego Czerwonego Krzyża i jako taki - fundacja jest uprawniona do stosowania znaku Czerwonego Krzyża.

Helikopter ratowniczy Agusta A109 K2 in Grindelwald – fotografia: WIKIPEDIA

   

- SZWAJCARIA / 20 FRANC (Fr) – Szwajcarskie Muzeum Transportu

Emisja: 2009 r., producent: Mennica Szwajcarska, materiał: srebro (Ag), średnica: 33 mm, waga: 20 g

   

- SZWAJCARIA / 20 FRANC (Fr) – First transalpine flight 1913

Emisja: 2013 r., producent: Mennica Szwajcarska, materiał: srebro (Ag), nakład: 57 000 szt.,
średnica: 33 mm, waga: 20 g

Oskar Bider (ur. 12 lipca 1891 do Langenbruck, zm. 7 lipca 1919 w Dübendorf) - pionier szwajcarskiego lotnictwa. Do historii lotnictwa wszedł dzięki pionierskim lotom ponad Alpami i Pirenejami. Zginął w wypadku lotniczym na skutek nietrzeźwości.

    

- SZWAJCARIA / 20 FRANC (Fr) – 50. lat zaspołu akrobacyjnego Patrouille Suisse

Emisja: 2014 r., producent: Mennica Szwajcarska, materiał: srebro (Ag.835), nakład: 57 000 szt.
(w tym 7000 szt. - stempel lustrzany), średnica: 33 mm, waga: 20 g

Patrouille Suisse - zespół akrobacyjny Sił Powietrznych Szwajcarii powstały 8 sierpnia 1964 roku. Nazwa zespołu wywodzi się od nazwy wcześniej powstałego zespołu akrobacyjnego Patrouille de France. Początkowo grupa używała samolotów Hawker Hunter jednak w roku 1994 zespół zamienił wysłużone Huntery na nowoczesne lekkie samoloty myśliwskie Northrop F-5E Tiger II pomalowane w narodowe barwy z białym krzyżem na spodzie samolotu i wyposażone w tzw. wytwornicę dymów.

  

- TOGO / 6 x 1000 FRANCS CFA – L’HISTOIRE DE L’AVIATION 1931 - 2001

Emisja: 2002 – 2004 r., materiał: srebro (Ag) + tampondruk, stempel: lustrzany

1 – AIRBUS A-319 – samolot pasażerski produkowany od 1995 przez europejskie konsorcjum Airbus. Samolot może zabrać na pokład 156 pasażerów. Osiąga prędkość do 871km/h i bez lądowania może pokonać dystans 7500 km. Pomysł zaprojektowania Airbusa A319 zrodził się na pokazie lotniczym w Paryżu w 1993 roku. Po dwóch latach, 25 sierpnia, pierwszy model tego Airbusa wzniósł się w powietrze. Było to w Niemczech, w Hamburgu. Samolot napędzają dwa silniki o łącznym ciągu około 220 kN. Maksymalna masa startowa wynosi 75,5 tony, natomiast sam samolot waży niecałe 41. Rozpiętość skrzydeł wynosi 34,10 m, a ich powierzchnia ma 122,6 metra kwadratowego. Wysokość to 11,76 m, a długość całego samolotu wynosi 33,84 m, czyli niewiele mniej od rozpiętości skrzydeł. Obecnie produkuje się trzy konfiguracje maszyny, od 112 do 142 miejsc. Obecnie Airbusy A319 latają w większości linii lotniczych i są porównywalne do amerykańskich Boeingów 737-300 i 737-700. Wyprodukowano 1395 egzemplarzy.

2 - DOUGLAS DC-3 – czterosilnikowy samolot pasażerski produkowany przez amerykańską firmę Douglas Aircraft Company. DC-4 jako następca Douglasa DC-3 jest liniowcem dalekiego zasięgu posiadającym 42 miejsca pasażerskie. Problemem DC-4 była, jak na owe czasy, skomplikowana konstrukcja oraz wysokie koszty utrzymania. Los samolotu stanął pod znakiem zapytania do momentu wybuchu wojny.
W momencie przystąpienia Stanów Zjednoczonych do II wojnie światowej samoloty DC-4 zostały przydzielone do United States Army Air Forces, gdzie służyły jako samoloty transportowe C-54 Skymaster. Po wojnie powstało 79 egzemplarzy samolotu, produkcję zawieszono w 1947 roku na rzecz udanego modelu Douglas DC-6. Wyprodukowano 1242 egzemplarze.

3 – CARAVELE SE-210 – pasażerski samolot średniego zasięgu produkowany przez firmę Sud Aviation. Pierwszy francuski odrzutowy samolot pasażerski, który był używany przez 35 towarzystw lotniczych. Był też pierwszym samolotem komunikacyjnym z silnikami umieszczonymi w tyle kadłuba. Wyprodukowano 281 egzemplarzy.

4 – CONVAIR CV-440 – amerykański samolot pasażerski produkowany przez firmę Consolidated Vultee Aircraft Corporation (Convair) w latach 1947-1956. Stał się on początkiem udanej serii samolotów, wykorzystywanych przez wielu operatorów na świecie. 28 lutego 1948 roku, pierwszy seryjny egzemplarz dostarczono liniom lotniczym American Airlines. Wyprodukowano 1181 egzemplarzy.

5 – McDonnell Douglas MD-81 – MD-80 to rodzina dwusilnikowych, wąskokadłubowych samolotów pasażerskich o średnim zasięgu, produkowanych przez amerykańską wytwórnię lotniczą McDonnell Douglas. MD-80 to przedłużona i ulepszona wersja DC-9, mogąca pomieścić na swoim pokładzie od 130 do 172 pasażerów, zależnie od wariantu i konfiguracji siedzeń. Maszyny serii MD-80 weszły do użytku 5 października 1980 roku w liniach Swissair, a w Stanach Zjednoczonych 17 grudnia 1980 roku w barwach amerykańskich Southwest Airlines. W skład rodziny MD-80 wchodzą MD-81, MD-82, MD-83, MD-87 i MD-88, a ich następcami są MD-90 (1995) i MD-91/Boeing 717 (1999).

6 – DeHavilland DH-89 Dragon Rapide — brytyjski dwupłatowy samolot pasażerski z 1934 roku, będący pomniejszoną wersją czterosilnikowego DH.86 Express o stałym podwoziu. Zabierał na pokład 8 pasażerów i dwóch członków załogi. Oficjalna nazwa Dragon Rapide pochodząca z języka angielskiego (szybka ważka) była bardzo często skracana do Rapide.

   

- Tristan da Cunha / 5 POUNDS (£) – CONCORDE

Emisja: 2009 r. - z okazji dwudziestej rocznicy wyprodukowania Concorde, Tristan da Cunha
wybiło monetę z kawałkiem poszycia tego samolotu

   

- Tristan da Cunha / 3 x 1 CROWN – Bohaterowie Wielkiej Brytanii (Winston Churchill oraz piloci Douglas Bader i Keith Park)

Emisja: 2010 r., materiał: miedzionikiel (CuNi) + tampondruk, średnica: 38,6 mm

    

- TUVALU / 5 x 1 DOLLAR – Samoloty drugiej wojny światowej (North American P-51 Mustang, Messerschmitt BF109, Hawker Hurricane, Mitsubishi A6M ZERO-SEN, Yakovlev YAK-3

Emisja: 2008 r., materiał: srebro (Ag.999) + kolor, nakład: 1500 szt., średnica: 40,6 mm,
waga: 31,1 g, stempel: lustrzany

   

- UKRAINA / 2 HRYWNY – 75-lecie Narodowego Uniwersytetu Lotniczego w Charkowie

Emisja: 2005 r., materiał: miedzionikiel (CuNi)r, nakład: 30 000 szt., średnica: 31 mm, waga: 12,8 g

    

- UKRAINA / 2 HRYWNY – Олег Антонов (AN-2, AN-124 Rouslan)

Emisja: 2006 r., materiał: miedzionikiel (CuNi)r, nakład: 45 000 szt., średnica: 31 mm, waga: 12,8 g

      

- UKRAINA / 10 HRYWIEN~20 HRYWIEN – Samoloty Antonow (An-2, An-140, An-225)

Emisje: 2002-2004 r,
– 10  HRYWIEN / materiał: srebro (Ag.925), nakład: po 10 000 szt., średnica: 38,61 mm, waga: 31,1 g
– 20  HRYWIEN / materiał: srebro (Ag.925), nakład: 2000 szt., średnica: 50 mm, waga: 62,2 g

An-140 (ros. Ан-140) - ukraiński dwusilnikowy turbośmigłowy samolot pasażerski krótkiego zasięgu, skonstruowany w biurze konstrukcyjnym Olega Antonowa. Jego pierwszy lot odbył się 17 września 1997 roku.
Maszyna ta sprawdza się wyjątkowo dobrze na bardzo gorących (+45 °C) lub wysoko położonych (1700 m n.p.m.) lotniskach. Możliwe jest także lądowanie i start na nieutwardzonych pasach startowych. Mimo wielu podobieństw do An-24, samolot ten został skonstruowany od nowa i w efekcie powinien zastąpić swego wysłużonego poprzednika.
Pierwszy egzemplarz seryjny wystartował 11 października 1999. Irańskie zakłady HESA w Isfahanie otrzymały licencję na wyprodukowanie 80 maszyn IR.AN-140 (pierwsza wzbiła się w niebo 7 lutego 2001 roku, a została zbudowana z gotowych części). Poza główną linią produkcyjną w Charkowie An-140 jest również budowany w Rosji.
Jako pierwsze w swoich połączeniach liniowych wykorzystały go w marcu 2002 roku linie lotnicze Odessa Airlines. An-140-100 jest modelem o powiększonej rozpiętości skrzydeł.

   

- WĘGRY / 1000 FORINT (Ft) – Libelle the First Hung. Airplane – J. Adorján

Emisja: 2007 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), nakład: 10 000 szt., średnica: 28,42 mm (klipa),
waga: 31,46 g, stempel: lustrzany

János Adorján (Sorkitótfalu, 01 stycznia 1882 - Budapeszt, 02 lipca 1964) - mechanik, wegierski pionier lotnictwa.

   

- WIELKA BRYTANIA / 50 PENCE – D-Day Landing

Emisja: 2007 r., producent: Królewska Mennica, Bristol, Walia, Wielka Brytania,
materiał: miedzionikiel (CuNi), nakład: 6 750 218 szt., średnica: 30 mm, waga: 13,5 g

     

- WYSPA ALDERNEY / 5 POUNDS (£) – 60th Anniversary of the Battle of Britain

Emisja: 2000 r., producent: British Royal Mint, materiał: srebro (Ag.925), nakład: 15 000 szt.,
średnica: 38,61 g, waga: 28,28 g

     

- WYSPA ALDERNEY / 2 x 5 POUNDS (£) – Victoria Cross

Emisja: 2006 r., materiał: srebro (Ag.925), nakład: po 10 000 szt., średnica: 38,61 mm, waga: 28,28 g

Krzyż Wiktorii (ang. Victoria Cross, w skrócie: VC) to najwyższe odznaczenie wojenne Imperium Brytyjskiego. Wręczane jest wojskowym Wielkiej Brytanii lub Wspólnoty Brytyjskiej wszystkich rang lub osobom cywilnym pozostającym pod władzą wojskową. Nazwa pochodzi od królowej Wiktorii.

     

- WYSPA GUERSNEY / 5 POUNDS (£) – 80th Anniversart of the Royal Force

Emisja: 1998 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 38,61 mm, waga: 28,28 g

   

- WYSPA GUERSNEY / 5 PENCE – 60th Anniversart of the Battle of Britain

Emisja: 2000 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 27,3 mm, waga: 8 g

      

- WYSPA GUERSNEY / 5 POUNDS (£) – Bitwa o Anglię 1940

Emisja: 2008 r., producent: Królewska Mennica, Bristol, Walia, Wielka Brytania,
 materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 38,61 mm, waga: 28,28 g

Bitwa o Anglię z angielskiego Battle of Britain (VIII.-X.1940), niemiecka ofensywa lotnicza, skierowana przeciwko Wielkiej Brytanii, mająca na celu zdominowanie przestrzenie powietrznej Anglii oraz przecięcie brytyjskich szlaków komunikacyjnych. Działania te w konsekwencji miały przygotować grunt pod operację desantową (d-ca feldmarszałek G. von Rundstedt) na Anglię pod kryptonimem „Seelöwe”. Na siły Luftwaffe skierowane do tej kampanii składały się 2-ga Flota Powietrzna feldmarszałka A. Kesselringa, 3-cia Flota Powietrzna feldmarszałka H. Sperrlego i 5-ta Flota Powietrzna gen. H. Stumpffa, które operowały z baz we Francji, Belgii, Holandii i Norwegii. Lotnictwo niemieckie dysponowało 990 myśliwcami typu: Me-109, Me-110 i FW-200 oraz 1640 bombowcami typu: Do-17, Do 215, He-111, Ju-87, Ju-88.
Brytyjczycy mogli im przeciwstawić w ramach RAF 42-67 dywizjonów myśliwskich tj. 672-960 samolotów typu „Spitfire” i „Hurricane” pod dowództwem marszałka lotnictwa H. Dowding’a oraz 400 bombowców. Obronę wyspy wspierało ponadto 80 stacji radiolokacyjnych i 1500 balonów zaporowych. Bitwa toczyła się w 4 fazach:
A) 8-18 VIII. niemieckie naloty na lotniska, porty i stacje radiolokacyjne oraz próba zniszczenia w walce lotnictwa brytyjskiego.
B) 19.VIII-5.IX. atakowanie lotnisk i zakładów przemysłu zbrojeniowego oraz uderzenia na lotnictwo angielskie w głębi wyspy.
C) 6-30.IX. bombardowanie dużych miast a zwłaszcza Londynu.
D) 1-31.X. nocne działania niemieckiego lotnictwa bombowego skierowane na miasta brytyjskie i starcia lotnictwa myśliwskiego.
Kulminacyjnym momentem bitwy był dzień 15.IX.1940 kiedy doszło do masowego nalotu Luftwaffe (500) maszyn, z których zestrzelono 80 a drugie tyle uszkodzono, przy własnych stratach 26 samolotów. W wyniku ogromnych strat lotnictwa niemieckiego 1733 zniszczonych i 643 uszkodzonych A. Hitler przerwał działania. Strona brytyjska straciła 915 samolotów, dalsze 450 zostało uszkodzonych. Zginęło 515 pilotów i 44 tys. cywilów.

Piloci Dywizjonu 303 – fotografia: WIKIPEDIA

W bitwie uczestniczyły także polskie dywizjony 302 i 303 myśliwski oraz 300, 301 bombowy. W sumie Polacy zanotowali 203,5 pewne zestrzelenia, 35 prawdopodobnych oraz 36 uszkodzeń maszyn przeciwnika. Najwięcej strąceń w bitwie uzyskał Brytyjczyk A. Malan (32), z polskich pilotów natomiast sierż. J. František 17. W walkach poległo 32 polskich pilotów.

      

- WYSPA GUERSNEY / 5 POUNDS (£) – 70. rocznica Bitwy o Anglię 1940

Emisja: 2010 r., producent: Królewska Mennica, Bristol, Walia, Wielka Brytania,
 materiał: miedzionikiel (CuNi) + tampondruk, średnica: 38,6 mm, waga: 28,28 g, bok: ząbkowany

    

- WYSPA MAN / 3 x 1 CROWN – Bicentenary of Manned Flight (1903 – Wright Brothers Flyer; 1941 – Gloster Whittle Jet; 1983 – Orbiter Space Shuttle)

Emisja: 1983 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), nakład: po 50 000 szt., średnica: 38,61 mm, waga: 28,47 g

Gloster Meteor – pierwszy myśliwiec z napędem odrzutowym w służbie Royal Air Force, który wszedł na wyposażenie jednostek bojowych w sierpniu 1944, tylko kilka tygodni po niemieckim Messerschmitt Me 262. Był to drugi myśliwiec odrzutowy na świecie i pierwszy samolot odrzutowy używany przez aliantów. Różne wersje Meteora pozostały na służbie poprzez wiele lat – najdłużej w wersji myśliwca nocnego.

   

- WYSPA MAN / 24 x 1 CROWN – Samoloty świata / Samoloty II wojny światowej

Emisja: 1995 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 38,5 mm

1 – Bracia Wright

2 – Abe & Kawachi

3 – Boeing 747

4 – MESSERSCHMITT Me 262 Schwalbe (niem. jaskółka) – pierwszy użyty bojowo samolot myśliwski o napędzie odrzutowym. Produkowany masowo podczas II wojny światowej przez Niemcy. Wszedł do służby w 1944 roku jako samolot bombowy (A-2a) i rozpoznawczy (A-1a/U3 oraz A-4a), a także jako myśliwiec przechwytujący (A-1a) i nocny (B-1a/U1). Przez pilotów niemieckich został nazwany Sturmvogel (niem. burzyk), a wśród aliantów zachodnich znany jako Turbo. Ze względu na późne wprowadzenie tego samolotu do uzbrojenia, jego wpływ na działania wojenne był nieznaczny. Messerschmitty Me 262 uzyskały aż 900 zestrzeleń przy stratach własnych zaledwie 100 maszyn.

5 – Focke-Wulf Fw 190 Würger (z niem. "dzierzba") – jednomiejscowy, jednosilnikowy niemiecki myśliwiec z czasów drugiej wojny światowej. Wyprodukowany w ponad 20 tysiącach egzemplarzy, w tym około 6 tysięcy w wersji myśliwsko-bombowej.

6 – Hawker Hurricane (ang. huragan) – brytyjski samolot myśliwski, jednomiejscowy, jednosilnikowy dolnopłat o konstrukcji metalowej z częściowo płóciennym pokryciem, zaprojektowany i produkowany przez firmę Hawker Siddeley. Używany na wielu frontach II wojny światowej, odegrał znaczącą rolę podczas bitwy o Anglię. Produkowany w wielu wersjach uzbrojenia i z różnymi jednostkami napędowymi. Do zakończenia produkcji w 1944 roku wyprodukowano ponad 14 tysięcy egzemplarzy wszystkich wersji lądowych Hurricane i morskich Sea Hurricane, przystosowanych do działania z pokładów lotniskowców.

7 – North American P-51 Mustang – amerykański jednosilnikowy myśliwiec okresu drugiej wojny światowej zaprojektowany na zlecenie RAF-u, produkowany w zakładach North American Aviation (NAA) w Stanach Zjednoczonych (zakłady w Kalifornii i Teksasie) oraz w znacznie mniejszej liczbie przez Commonwealth Aircraft Corporation w Australii. Używany był przez USA i ich sojuszników zarówno podczas drugiej wojny światowej, jak i wojny koreańskiej (jako samolot szturmowy). Udana konstrukcja z 1940 roku sprawiła, że ostatni projekt samolotu bojowego opartego na P-51 zamknięto dopiero w 1986 roku kończąc tym samym 46 lat rozwoju jednej konstrukcji. Obecnie wiele z tych maszyn znajduje się w rękach prywatnych. Latają one podczas pokazów i zawodów sportowych. Ogółem wyprodukowano 15-16 tys. mustangów.

8 – Letov Š-328 (S-328) – czechosłowacki samolot rozpoznawczy z okresu międzywojennego. Zaprojektowany przez inż. Aloisa Šmolika; od jego nazwiska pochodziło oznaczenie Š. Konstrukcję samolotu oparto na produkowanym wcześniej modelu Letov Š-28. Letov Š-328 okazał się samolotem bardzo wszechstronnym i używany był również jako lekki bombowiec, niewielka liczba powstała w wariantach nocnego myśliwca i wodnosamolotu pływakowego.

9 – Messerschmitt ME262

10 – JU87 Stuka

11 – MIG 3 / MiG-1 i MiG-3 (МиГ-1 / МиГ-3) — jednomiejscowe jednosilnikowe samoloty myśliwskie produkcji radzieckiej, okresu II wojny światowej, konstrukcji biura Polikarpowa, ukończonej przez Mikojana i Guriewicza. Były najliczniejszymi spośród nowoczesnych myśliwców radzieckich w chwili ataku niemieckiego na ZSRR, produkowane masowo od końca 1940 do jesieni 1941 roku. Używano ich głównie w początkowym okresie wojny niemiecko-radzieckiej. Ogółem wyprodukowano 100 myśliwców MiG-1 i 3172 ulepszonej wersji rozwojowej MiG-3. Były to pierwsze samoloty noszące sygnaturę MiG – biura Mikojana i Guriewicza.

12 – Nakajima Ki-49 Donryu (jap. 中島 キ-49 呑龍 „Burzliwy Smok”) – japoński bombowiec z czasów II wojny światowej przeznaczony dla lotnictwa Cesarskiej Armii Japonii. Samolot powstał jako następca maszyn Mitsubishi Ki-21. Znany pod kodowym amerykańskim oznaczaniem jako „Helen”.

13 – Vickers Wellington – brytyjski dwusilnikowy średni bombowiec okresu II wojny światowej, budowany w zakładach Vickers-Armstrong. Był podstawowym brytyjskim nocnym bombowcem dalekiego zasięgu pierwszych lat wojny i podstawowym bombowcem używanym w lotnictwie polskim w Wielkiej Brytanii.

14 – Supermarine Spitfire

15 – Fokker G.1a  – holenderski dwusilnikowy ciężki samolot myśliwski. G.I został zaprojektowany w 1936 roku w wytwórni Fokker przez inżynierów Beeling oraz Schatzki. Prace projektowe i budowa prototypu trwała 7 miesięcy. Pierwszy lot miał miejsce w Eindhoven 16 marca 1937 roku.
Hiszpania złożyła zamówienie na 36 tych maszyn, jednak po mobilizacji w 1939 roku, zostały one wcielone do jednostek holenderskich.
10 maja 1940 roku 23 samoloty G.I były gotowe do walki. Z dwóch holenderskich dywizjonów wyposażonych w G.I jeden został zniszczony na ziemi, natomiast pilotom drugiego udało się zestrzelić 13 samolotów niemieckich. Po całym dniu walk tylko jeden G.I nadawał się do lotu. Kilka maszyn zdobytych przez Niemców było później używanych do szkolenia załóg Bf 110.

16 – Commonwealth Boomerang CA-13  (ang. "bumerang") – australijski samolot myśliwski z okresu II wojny światowej produkowany w latach 1942-1945.

17 – Bristol Blenheim 142 – brytyjski dwusilnikowy lekki bombowiec okresu II wojny światowej, używany także w wersji ciężkiego myśliwca, zaprojektowany i budowany w zakładach Bristol Aeroplane Company.

18 – Mitsubishi Zero

19 – Heinkel HE 111

20 – Boulton Paul P.82 Defiant – brytyjski samolot myśliwski (przeznaczony również do działań nocnych) opracowany w 1937 roku przez wytwórnię Boulton Paul Aircraft Ltd. w Norwich i produkowany w zakładach w Wolverhampton.

21 – Boeing B-29 Enola Gay

22 – Dakota Douglas DC-3 C-47 Skytrain (z ang. "powietrzny pociąg") znany także jako Dakota – amerykański samolot transportowy bazujący na konstrukcji cywilnego samolotu pasażerskiego Douglas DC-3. Był powszechnie używany przez aliantów podczas II wojny światowej, i pozostał w eksploatacji do końca lat 50. XX wieku. Brytyjskie wersje wojskowe nazywane były Dakota. Nazwa ta pochodziła od akronimu DACoTA, oznaczającego Douglas Aircraft Company Transport Aircraft – samolot transportowy firmy Douglas Aircraft Company. Do dnia dzisiejszego pozostają w użyciu nieliczne samoloty C-47 Dakota.

23 – Fairey Swordfish – brytyjski pokładowy samolot torpedowo-bombowy i rozpoznawczy okresu II wojny światowej, zbudowany w 1935 roku w wytwórni Fairey Aviation Co. Ltd

24 – Curtiss P-40 Tomahawk – amerykański samolot myśliwski z okresu drugiej wojny światowej.

    

- WYSPY COOKA / 5 x 1 DOLLAR (Ag) – Samoloty Antonow

Emisja: 2009 r., producent: Perth Mint, materiał: srebro (Ag.999), nakład: 1500 zestawów,
średnica: 40,6 mm, waga: 5 x 31,1 g, stempel: lustrzany

1 – An-2 (ros. Ан-2) (oznaczenie NATO Colt) – samolot wielozadaniowy zaprojektowany w biurze konstrukcyjnym Olega Antonowa.
An-2 (przez polskich pilotów nazywany często Antek) jest największym produkowanym seryjnie jednosilnikowym dwupłatowcem na świecie. Przez długi czas dzierżył także tytuł najdłużej produkowanego samolotu świata (obecnie rekord ten należy do samolotu Lockheed C-130 Hercules). Ze względu na niezawodność, prostą konstrukcję i obsługę, łatwość pilotażu i konstrukcję dwupłatowca nazywany był czasem Kukuruźnik – po słynnym samolocie Po-2 z okresu II wojny światowej. Należy jednak podkreślić, iż konstrukcyjnie An-2 jest zupełnie odmiennym samolotem niż Po-2, również w sensie wielkości samolotu, masy startowej i mocy zastosowanego silnika różnice są zasadnicze. Załogę An-2 stanowią dwie osoby.

2 – An-124 Rusłan (kod NATO: Condor) – czterosilnikowy, odrzutowy, strategiczny samolot transportowy produkcji radzieckiej, zaprojektowany w biurze konstrukcyjnym Antonowa. Wielkością ustępuje obecnie jedynie maszynie opartej na jego konstrukcji - An-225 Mrija oraz Airbusowi A380. W chwili oblotu 26 grudnia 1982 i późniejszej oficjalnej prezentacji podczas paryskiego salonu lotniczego (Paris Air Show) 28 maja 1985 był największym produkowanym samolotem transportowym świata, odbierając palmę pierwszeństwa amerykańskiemu Lockheed C-5 Galaxy. Wyprodukowano 56 egzemplarzy.

3 – An-74 (ros. Ан-74) – dwusilnikowy, odrzutowy samolot transportowy krótkiego startu i lądowania (STOL). Zaprojektowany w biurze konstrukcyjnym Olega Antonowa.
Samolot stanowi wersję rozwojową samolotu An-72. Prototyp nowego samolotu oblatano latem 1985 roku. Pierwsza publiczna prezentacja nowego samolotu odbyła się na Salonie Lotniczym w Paryżu w 1987 roku. Wkrótce potem rozpoczęto produkcję seryjną, początkowe egzemplarze były oznaczone jako An-72A lub An-72P. Samoloty An-74 eksploatuje głównie lotnictwo Rosji i Ukrainy. Samolot ma cechy STOL, poprzez nadmuch powietrza na górną cześć płata (wykorzystujac Efekt Coandy).

4 – An-225 Mriya (ukr. Мрiя – „marzenie”, kod NATO – Cossack) – sześciosilnikowy samolot transportowy produkcji radzieckiej, pochodzący z biura konstrukcyjnego Antonowa. Jest to największy obecnie używany i najcięższy w historii samolot. Zbudowano tylko 1 egzemplarz (budowy drugiego nigdy nie zakończono).
Samolot zaprojektowano w celu przenoszenia orbitera Buran oraz części rakiety Energia, jednak z uwagi na zaniechanie programu Buran, nie używano go dłużej w tym celu. W chwili obecnej jedyny istniejący An-225 Mrija jest używany komercyjnie od 2001 przez ukraińskie linie Antonov Airlines do przenoszenia bardzo ciężkich ładunków. Mimo że jest to największy obecnie używany samolot, nie jest to największy pod względem wymiarów samolot w historii – którym był amerykański Hughes H-4 Spruce Goose (Świerkowa Gęś). H-4 miał większą rozpiętość skrzydeł, ale był zdecydowanie krótszy oraz miał mniejszą masę. H-4 wykonał tylko jeden lot i jako samolot okazał się całkowicie bezużyteczny.
Mriję można było w Polsce podziwiać co najmniej dwukrotnie: 14 sierpnia 2003 na lotnisku Ławica w Poznaniu, gdy dostarczała elementy linii produkcyjnej (bęben korujący) o masie 128 ton dla fabryki zajmującej się produkcją płyt wiórowych w Szczecinku oraz 3 marca 2005 na lotnisku w Pyrzowicach pod Katowicami, skąd zabrała 3 helikoptery (na pokładzie miała ich już 5, zabranych wcześniej z Kiszyniowa) do Algierii.

5 – An-148 (ukr. Ан-148) – ukraiński dwusilnikowy odrzutowy samolot pasażerski regionalnego zasięgu, skonstruowany w biurze konstrukcyjnym Olega Antonowa. Jego pierwszy lot odbył się 17 grudnia 2004 roku. Samolot wyposażony jest w dwa silniki odrzutowe turbowentylatorowe Progress D-436. An-148 jest obecnie produkowany w dwóch fabrykach, pierwszą z nich jest kijowska fabryka Awiant, zaś druga fabryka, gdzie są wytwarzane An-148 mieści się w rosyjskim mieście – Woroneż. Produkcja odbywa się w obu fabrykach, gdyż kijowski Awiant, oprócz produkcji An-148 zajmuje się m.in. budową skrzydeł do An-148, które są wysyłane do Woroneża, ponadto zakład podjął się dokończenia kilku sztuk samolotów An-70. 2 czerwca 2009 roku An-148 wykonał swój pierwszy krajowy komercyjny lot w barwach Aeroswitu, zaś pierwszy komercyjny lot międzynarodowy 13 grudnia 2009 roku z Odessy do Moskwy. 24 grudnia 2009 roku odbyła się oficjalna prezentacja samolotu w Rosji, który będzie wykonywał rejsy na trasie z Petersburga do Moskwy w barwach linii Rossiya. Wyprodukowano 24 egzemplarze.

   

- WYSPY COOKA / 5 x 1 DOLLAR – Samoloty Antonow

Emisja: 2009 r., producent: Perth Mint, materiał: miedzionikiel platerowany srebrem + selektywne złocenie,
nakład: po 5000 szt., średnica: 40,6 mm, waga: 5 x 31,1 g, stempel: lustrzany

    

- WYSPY COOKA / 4 x 2 DOLLARS – Samoloty świata

Emisja: 2006 r., producent: Mennica Nowej Zelandii, Auckland, materiał: srebro (Ag) + tampondruk,
nakład: po 6000 szt., średnica: 40 mm, waga: 4 x 31,1 g, stempel: lustrzany

1 – Supermarine S-6 – brytyjski wodnosamolot wyścigowy opracowany pod koniec lat 20. XX wieku przez przedsiębiorstwo Supermarine. Zbudowano dwa egzemplarze samolotu, które w 1929 roku w barwach RAF High Speed Flight wzięły udział w wyścigu Schneider Trophy. Podczas zawodów maszyna pilotowana przez H. G. W. Waghorna pobiła światowy rekord prędkości (529 km/h), jednocześnie wygrywając wyścig.
Na bazie samolotu S.6 opracowano model S.6B, który w 1931 roku odniósł zwycięstwo w kolejnej edycji wyścigu Schneider Trophy. Kilkanaście dni później pilotowany przez George'a Stainfortha samolot pobił kolejny rekord prędkości – 656 km/h.

2 – Granville Brothers Aircraft (Gee Bee) - amerykańska wytwórnia lotnicza, działająca od 1929 do bankructwa w 1934 roku. Działała na lotnisku Springfield Airport w Springfield, stan Massachusetts. Jest najbardziej znana z organizacji wyścigów lotniczych Gee Bee Super Sportster. Na samolocie tym wiele rekordów prędkości uzyskał znany pilot doświadczalny i kaskader Howard Hughes.
Samolot był bardzo trudny pilotażowo, miał bardzo małe zapasy stateczności, znikome siły na sterach, zaś montowanie coraz mocniejszych zespołów napędowych jeszcze pogarszało skalę tych groźnych właściwości lotno-pilotażowych. W czasie jednej z prób bicia rekordu prędkości została sfilmowana katastrofa Gee Bee, gdzie maszyna podczas lotu na dużej prędkości utraciła jedno skrzydło i runęła na ziemię zabijając pilota.

3 – Hughes H-1 Racer – samolot zbudowany w 1935 roku specjalnie do bicia rekordu prędkości.

4 – Polikarpov I-16

  

- WYSPY COOKA / 1 DOLLAR – Orbital Outer Space Rotating (Columbia)

Emisja: 2010 r., producent: Perth Mint, materiał: srebro (Ag.999) + tampondruk, średnica: 38,79 mm,
waga: 31,14 g, stempel: lustrzany, projekt: Darryl (awers), Ian Rank-Broadley (rewers)

  

- WYSPY COOKA / 1 DOLLAR – Bitwa o Midway 1942

Emisja: 2011 r., producent: Perth Mint, materiał: srebro (Ag) + tampondruk, nakład: 5000 szt.,
średnica: 40,6 mm, waga: 31,135 g, stempel: lustrzany

Bitwa o Midway – bitwa lotniczo-morska w czasie II wojny światowej, stoczona w dniach 4–7 czerwca 1942 pomiędzy okrętami japońskimi a amerykańskimi, w pobliżu atolu Midway na Oceanie Spokojnym, zakończona taktycznym i strategicznym zwycięstwem amerykańskim. Uznawana jest umownie za punkt zwrotny w wojnie na Pacyfiku, ponieważ inicjatywa działań militarnych przeszła na stronę amerykańską.

Bitwa o Midway - II wojna światowa, wojna na Pacyfiku
Według wskazówek zegara od góry po lewej: japońskie myśliwce A6M „Zero”, płonący po ataku
amerykańskich bombowców lotniskowiec „Hiryū”, amerykańskie myśliwce F4F Wildcat
na pokładzie USS „Hornet”, USS "Yorktown" płonie po ataku japońskiego lotnictwa - fotografia: WIKIPEDIA

   

- WYSPY MARSHALLA / 5 DOLLARS ($) – Bohaterzy walk o Anglię 1940

Emisja: 1990 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 39 mm, waga: 28 g

    

- WYSPY MARSHALLA / 5 DOLLARS ($) – Prom kosmiczny Columbia

Emisja: 1991 r., materiał: miedzionikiel (CuNi), średnica: 39 mm, waga: 28 g

Columbia – pierwszy wahadłowiec NASA, który odbył lot kosmiczny. Uległ zniszczeniu 1 lutego 2003, podczas powrotu z misji STS-107.
Columbia została nazwana za stacjonującym w Bostonie żaglowcem Columbia, dowodzonym przez Roberta Graya, pierwszym amerykańskim okrętem, który opłynął świat pod koniec XVIII wieku. Nazwa upamiętnia także Columbię, moduł dowodzenia Apollo 11.
Columbia była najcięższym promem NASA i z tego względu nie mogła być wyposażona w sprzęt umożliwiający udział w budowie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i efektywną realizację misji na orbicie o tak dużej inklinacji. Prace w ramach OMDP-2 wykonano więc z myślą o przyszłym wykorzystaniu orbitera do misji charakteryzujących się mniejszymi wymaganiami odnośnie masy orbitera, np. serwisowanie teleskopu Hubble'a czy wynoszenie na orbitę ciężkich ładunków.
Prom kosmiczny Columbia wykonał 28 lotów, spędził w przestrzeni kosmicznej 300,74 dni, zaliczył 4808 orbit, łącznie przeleciał 201 497 772 km (wliczając również jego ostatnią misję). Na pokładzie Columbii przebywało 160 astronautów.

    

- WYSPY MARSHALLA /  50 DOLLARS ($) – Seria: Samoloty świata

Emisja: 1991 i 1995 r., nakład: po 25 000 szt., materiał: srebro (Ag), średnica: 38,61 mm, waga: 31,1  g
Monety bito również w miedzioniklu
– nominał 10 DOLLARS / nakład: po 50 000 szt., średnica: 34,5 mm, waga: 20,8 g oraz nominał 5 DOLLARS

1 – U.S. P-51 Mustang

2 – U.S. B-29 Superfortress

3 – German BF-109 Messerschmitt (pot. Me 109) – niemiecki samolot myśliwski, podstawowy myśliwiec Luftwaffe podczas drugiej wojny światowej.

4 – British Spitfire

5 – U.S. Consolidated PBY Catalina – amerykańska patrolowa łódź latająca i samolot-amfibia zbudowany w 1935 roku w amerykańskiej wytwórni lotniczej Consolidated Aircraft Corporation.

6 – U.S. P-40 Warhawk

7 – British Hurricane

8 – British DE HAVILLAND Mosquito – brytyjski dwusilnikowy, dwumiejscowy samolot wojskowy okresu II wojny światowej, produkowany w różnych wersjach jako samolot myśliwski, myśliwsko-bombowy, nocny myśliwiec, bombowiec i samolot rozpoznania fotograficznego. Zaprojektowany w firmie de Havilland był nowatorską konstrukcją, mimo że zbudowany był głównie z drewna. Uznawany za jeden z najbardziej udanych samolotów używanych podczas II wojny światowej. Został przez pilotów okrzyknięty jako drewniane cudo.

9 – U.S. B24 Liberator (z ang. wyzwoliciel) – amerykański ciężki samolot bombowy i patrolowy dalekiego zasięgu. Zaprojektowany i budowany przez amerykański koncern Consolidated Aircraft Corporation. Wyprodukowany w liczbie około osiemnastu tysięcy sztuk, stał się głównym bombowcem strategicznym aliantów w czasie drugiej wojny światowej. Samolot produkowany był w licznych odmianach i wersjach, między innymi jako Consolidated C-87 Liberator do celów transportowych (powstało 287 sztuk, 34 z nich służyły do przewożenia osobistości).

10 – U.S. B25 Mitchell – średni bombowiec amerykański z okresu II wojny światowej. Zaprojektowany w 1939 roku. Używany jako bombowiec horyzontalny, ale istniały też zmodyfikowane wersje, uzbrojone w rakiety 127 mm i 14 karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm, a nawet działo 75 mm, wykorzystywane do nalotów z lotu koszącego, w szczególności przeciw żegludze. Eskadra tych samolotów dokonała pierwszego nalotu na Tokio w 1942 roku, startując z lotniskowca. Pierwszy samolot typowo bombowy startujący z lotniskowca. Dostarczany również dla Związku Radzieckiego w ramach umowy Lend-Lease i używany tam również po wojnie (kod NATO Bank); po raz pierwszy użyty przez ZSRR pod Stalingradem.

11 – U.S. C47 Skytrain

12 – U.S. Boeing B-17 Flying Fortress (pol. Latająca Forteca) – amerykański ciężki samolot bombowy dalekiego zasięgu. Zaprojektowany i zbudowany w amerykańskim koncernie lotniczym Boeing Airplane Company.

13 – U.S. Vought F4U Corsair (z ang. korsarz) – samolot myśliwski lotnictwa Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych (US Navy) produkowany przez zakłady Vought-Sikorsky Aircraft (poprzednie Chance Vought) w latach 1942 - 1952. Podczas II wojny światowej samoloty te produkowały również pod oznaczeniem FG zakłady firmy Goodyear, oraz jako F3A zakłady Brewster.

15 – U.S. Grumman F6F Hellcat (z ang. jędza) – amerykański pokładowy samolot myśliwski z okresu II wojny światowej. Jednosilnikowy, jednomiejscowy dolnopłat. Jeden z najbardziej znanych samolotów biorących udział w walkach na Dalekim Wschodzie. Produkowany w latach 1942-1945 w liczbie blisko 14 000 sztuk (głównie wersje F6F-3 i F6F-5). Zasłynął rekordową liczbą 5216 zestrzeleń uzyskanych przez pilotów na jednym typie maszyny, z czego 5156 stanowią samoloty japońskie.

16 – Japanese Mitsubishi G4M Hamaki (jap. 一式陸上攻撃機 Isshiki rikujō-kōgeki-ki; zw. "Cygaro"?) – japoński ciężki samolot bombowy i torpedowy marynarki, bazujący na lądzie. Zaprojektowany i zbudowany w 1939 roku w Japonii w wytwórni lotniczej Mitsubishi Jukogyo K.K. w Okayama, przez zespół konstrukcyjny inż. Kiro Honju.

17 – Soviet Jak-9 (ros. Як-9) – radziecki samolot myśliwski z czasów drugiej wojny światowej, powstały w biurze konstrukcyjnym Jakowlewa jako rozwinięcie myśliwca Jak-7, wywodzącego się z kolei z konstrukcji Jak-1. Był najliczniejszym modelem rodziny myśliwców Jak, produkowanym w licznych różniących się wersjach w latach 1942–1948, w łącznej liczbie 16 769 szt.

18 – Japanese Kawasaki Ki-61 Hien (jap. 飛燕 Hien, "Lecąca Jaskółka"; oznaczenie amerykańskie "Tony"?) – japoński samolot myśliwski z okresu II wojny światowej.

19 – France Dewoitine D.520 – francuski samolot myśliwski zaprojektowany i zbudowany w 1938 roku w wytwórni lotniczej SNCA w Midi.20 – German FW 190

21 – British Avro Lancaster – ciężki czterosilnikowy brytyjski samolot bombowy z okresu II wojny światowej, powstały w zakładach A. V. Roe (Avro), używany od 1942 roku.
Obok samolotu Handley Page Halifax, Lancaster był podstawowym ciężkim bombowcem brytyjskich Królewskich Sił Powietrznych (Royal Air Force) okresu II wojny światowej. Lancaster uważany jest przy tym za najbardziej udany brytyjski ciężki bombowiec. Wyprodukowano łącznie 7377 samolotów typu Avro Lancaster.

22 – Italy Savoia-Marchetti SM.79 Sparviero (pol. – Krogulec) – włoski samolot bombowy i torpedowy z okresu II wojny światowej.

23 – German HEINKEL HE-111

24 – Soviet Ił-2 (ros. Ил-2) – radziecki samolot szturmowy (ros. Штурмовик) z czasów II wojny światowej, zaprojektowany przez Siergieja Iljuszyna. Samolot brał udział we wszystkich kampaniach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej oraz w wojnie z Japonią. Maszyna powstała w liczbie 36 183 egzemplarzy, co czyni go najliczniej produkowanym samolotem wojskowym, a także trzecim najliczniej produkowanym płatowcem w historii lotnictwa. Przez wielu Ił-2 uważany jest za najlepszy samolot szturmowy II wojny światowej. W powojennym kodzie NATO maszyna otrzymała oznaczenie „Bark”.

25 – McDonnell Douglas F-4 Phantom II – dwumiejscowy, naddźwiękowy samolot myśliwsko-bombowy dalekiego zasięgu zdolny do działania w każdych warunkach pogodowych. Został opracowany na zamówienie Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych przez wytwórnię McDonnell Aircraft Corporation. Phantomy były wykorzystywane przez amerykańskie siły zbrojne od 1960 do 1996 roku służąc jako podstawowy myśliwiec przewagi powietrznej i główny samolot myśliwsko-bombowy dla USAF, US Navy i korpusu Marines podczas wojny wietnamskiej. W 2001 roku nadal pozostawało w służbie 11 państw ponad 1000 maszyn tego typu, w 2012 roku około 462 sztuki w barwach siedmiu państw.

26 – North American F-100 Super Sabre – samolot myśliwsko-bombowy. Bezpośredni następca North American F-86 Sabre. Zaprojektowany jako pierwszy seryjnie produkowany samolot zdolny do przekroczenia prędkości dźwięku w locie poziomym.

27 – Mirage 2000C

28 – Grumman F-14 Tomcat (ang. Kocur) – amerykański naddźwiękowy myśliwiec pokładowy Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych o zmiennej geometrii skrzydeł zaprojektowany przez wytwórnię Grumman. F-14 Tomcat był samolotem obrony floty, przewagi powietrznej i rozpoznania taktycznego, później poprzez dodanie możliwości przenoszenia bomb przystosowany do zadań bliskiego wsparcia. Samolot ten został zaprojektowany po zakończeniu programu myśliwca obrony floty F-111B i był pierwszym myśliwcem czwartej generacji opracowanym w oparciu o doświadczenia bojowe w walce z MiG-ami wyniesione z wojny w Wietnamie. F-14 wszedł do służby w 1972 zastępując samoloty F-4 Phantom II.

29 – North American F-86 Sabre (ang. – szabla) – amerykański odrzutowy samolot wojskowy zaprojektowany dla Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych w latach 40. XX wieku i budowany po zakończeniu II wojny światowej w ponad osiemnastu wersjach. Pierwszy amerykański samolot wyposażony w fotel pilota wyrzucany energią znajdującego się pod nim ładunku wybuchowego.

30 – Saab J 35 Draken ( pol. latawiec) lub Saab 35 – szwedzki samolot myśliwski produkowany przez wytwórnię Saab w latach 1955–1974. Myśliwiec Draken powstał jako następca samolotu Saab Tunnan i myśliwskiej wersji Saab Lansen. J 35 był pierwszym europejskim naddźwiękowym samolotem myśliwskim. Łącznie wyprodukowano 644 egzemplarze wszystkich odmian Drakena.

31 – Gloster Meteor

32 – F-105 Thunderchief – amerykański samolot myśliwsko-bombowy zaprojektowany pierwotnie do misji „przenikania” obrony nieprzyjaciela z ładunkiem nuklearnym (bombą termojądrową B61) na małej wysokości i przy dużej prędkości. Nie wymagał przy tym osłony myśliwskiej. W tej roli miał stanowić następcę samolotu Republic F-84F Thunderstreak. Był największym kiedykolwiek produkowanym jednomiejscowym i jednosilnikowym samolotem myśliwsko-bombowym. Przez żołnierzy był zwany „Thud”.

33 – MiG-15 (ros. МиГ-15) - radziecki samolot myśliwski, skonstruowany w końcu lat czterdziestych. Ten typ maszyn brał udział w wojnie koreańskiej. Oznaczenie NATO: „Fagot”. W 1947 biuro Mikojana i Guriewicza zaprojektowało nowoczesny płatowiec myśliwca oznaczony jako I-310 („I”  od istriebitiel – myśliwiec), brakowało jednak w Związku Radzieckim silnika odpowiedniego dla tej nowoczesnej maszyny. Problem ten rozwiązał się, gdy rząd brytyjski udostępnił ZSRR swój nowy silnik turboodrzutowy Rolls-Royce Nene Mk. I, który w dość krótkim czasie skopiowano i oznaczono Klimow RD-45.

34 – Panavia Tornado F.MK 3

35 – F16 Fighting Falcon

36 – Me 262A 1a Schwalbe

37 – Hawker Siddeley (BAe) Harrier – brytyjski samolot rozpoznawczy i bliskiego wsparcia, posiadający zdolność krótkiego i pionowego startu i lądowania (V/STOL), należący do pierwszej generacji serii Harrier. Początkowo produkowany przez Hawker Siddeley, następnie BAe. W USA oznaczony jako AV-8A Harrier. Rodzina Harrier obejmuje eksperymentalne i produkowane seryjnie wersje samolotów, włączając najbardziej zmodernizowaną wersję drugiej generacji AV-8B Harrier II.

38 – F-117 Nighthawk

39 – MiG-21 (ros. МиГ-21, kod NATO: Fishbed) – radziecki samolot myśliwski skonstruowany w latach 50. XX wieku w biurze konstrukcyjnym MiG (OKB, ros. ОКБ МиГ) przez Artioma Mikojana i Michaiła Guriewicza. Ze względu na swoją sylwetkę dorobił się wśród pilotów nazwy „ołówek”. MiG-21 produkowany był na radzieckiej licencji w Czechosłowacji i Indiach. Planowano uruchomienie produkcji licencyjnej w Polsce pod oznaczeniem Lim-7. Jego chińska kopia nosi oznaczenie J-7 (F-7 w wersji eksportowej). Używały go 34 państwa: kraje Układu Warszawskiego.

40 – Lockheed F-104 Starfighter (ang. gwiezdny wojownik) — amerykański naddźwiękowy samolot myśliwski zdolny do osiągania wysokich prędkości w locie poziomym i podczas wznoszenia. Używany w wariantach myśliwca przechwytującego, myśliwsko-bombowego, oraz dwumiejscowego samolotu szkolno-bojowego.

41 – Su-27 (kod NATO – Flanker) – współczesny radziecki/rosyjski jednomiejscowy samolot myśliwski przechwytujący, przeznaczony także do wywalczania przewagi w powietrzu.

42 – Lockheed F-80 Shooting Star (do 1948 roku - Lockheed P-80 Shooting Star) – amerykański samolot myśliwski, pierwszy odrzutowiec użyty operacyjnie przez USAAF (pierwszym odrzutowym myśliwcem USAAF był samolot P-59A Airacomet).

43 – Saab JA 37 Viggen (pol. kaczka czernica) – szwedzki samolot myśliwsko-szturmowy zaprojektowany w 1964 roku przez wytwórnię lotniczą SAAB i produkowany w latach 1970–1990 jako następca myśliwca J 35 Draken.

44 – Chance Vought F-8 Crusader (ang. Krzyżowiec) – pokładowy samolot myśliwski skonstruowany przez firmę Chance Vought z Dallas w Teksasie. Wprowadzony do produkcji w marcu 1957 roku, był ostatnim myśliwcem amerykańskim wyposażonym w uzbrojenie strzeleckie jako uzbrojenie główne. Wersja RF-8 Crusader jako samolot rozpoznawczy była używana przez Stany Zjednoczone dłużej, niż jakakolwiek wersja myśliwska tego samolotu.

45 – Fiat G.91, znany także jako Aeritalia G.91 i nieoficjalnie jako „Gina” – włoski samolot myśliwsko-szturmowy, zaprojektowany w latach 50., w odpowiedzi na konkurs rozpisany przez NATO. Pomimo znakomitych osiągów, był używany tylko przez siły powietrzne Włoch, Niemiec i Portugalii, pozostając w służbie przez ponad 35 lat.

46 – Mirage FIC

47 – McDonnell Douglas F-15 Eagle - amerykański ciężki myśliwiec przewagi powietrznej przeznaczony do działań w każdych warunkach atmosferycznych.

48 – Grumman F9F Panther – pierwszy odrzutowy samolot myśliwski wyprodukowany w zakładach Grummana, a drugi myśliwiec odrzutowy na służbie US Navy, swój pierwszy lot odbył w 1947 roku. Napęd samolotu stanowił silnik turboodrzutowy J42 (budowany na licencji Rolls-Royce Nene). Charakterystyczną cechą wyglądu „Pantery” są zbiorniki paliwa zamontowane na stałe na końcu skrzydeł.

49 – Convair F-102 Delta Dagger - jednomiejscowy myśliwiec przechwytujący, średniopłat w układzie delta o konstrukcji metalowej, zdolny do działania w każdych warunkach atmosferycznych. Samolot wszedł do służby w 1956 roku i został wyprodukowany w liczbie ponad 1000 szt. Jego głównym zadaniem było przechwytywanie radzieckich bombowców strategicznych. F-102 zastąpił myśliwce poddźwiękowe, takie, jak Northrop F-89 Scorpion. W latach '60 był w ograniczonym zakresie wykorzystywany podczas Wojny Wietnamskiej do eskortowania bombowców i atakowania celów naziemnych. Pod koniec lat '60 liczne F-102 zostały przeniesione do lotnictwa Gwardii Narodowej USA. Do 1976 roku samolot został wycofany ze służby. Wersją rozwojową F-102 był Convair F-106 Delta Dart.

    

- WYSPY SALOMONA / 1 DOLLAR (SI$) – 50. rocznica ataku na Pearl Harbor

Emisja: 1991 r., materiał: miedzionikiel (CuNi) / srebro (Ag.999) - waga: 28,28 g

   

- WYSPY SALOMONA / 25 DOLLARS (SI$) – 50. rocznica ataku na Pearl Harbor

Emisja: 1991 r., producent: Królewska Mennica Australii, Canbera,  nakład: 3000 szt.,
materiał: złoto (Au), średnica: 22 mm, waga: 7,8 g, stempel: lustrzany

    

- WYSPY SALOMONA / 1 DOLLAR (SI$) – Battle of the Coral Sea

Emisja: 1992 r., materiał: miedzionikiel (CuNi)

    

- WYSPY SALOMONA / 10 DOLLARS (SI$) – Battle of the Coral Sea

Emisja: 1992 r., producent: Królewska Mennica Australii, Canbera,  nakład: 3000 szt.,
materiał: złoto (Au), średnica: 16 mm, waga: 3,13 g, stempel: lustrzany

   

- WYSPY SALOMONA / 25 DOLLARS (SI$) – Battle of the Coral Sea

Emisja: 1992 r., producent: Królewska Mennica Australii, Canbera,  nakład: 3000 szt.,
materiał: złoto (Au), średnica: 22 mm, waga: 7,8 g, stempel: lustrzany

    

- WYSPY SALOMONA / 50 DOLLARS (SI$) – Battle of the Coral Sea

Emisja: 1992 r., producent: Królewska Mennica Australii, Canbera,  nakład: 3000 szt.,
materiał: złoto (Au), średnica: 27 mm, waga: 15,6 g, stempel: lustrzany

  

- WYSPY SALOMONA / 100 DOLLARS (SI$) – Iwo Jima Flag Raising

Emisja: 1992 r., nakład: 3000 szt., materiał: złoto (Au), średnica: 32,69 mm,
waga: 31,21 g, stempel: lustrzany

   

- WYSPY SALOMONA / 6 x 25 DOLLARS (SI$) – Samoloty świata (Wright 1903 Flyer, Spitfire, AV-8B Harrier II, BELL X1, Sikorsky VS-300, An-225 Mriya)

Emisja: 2005 r., nakład: 3000 szt., materiał: srebro (Ag.999) pozłacane
(wyemitowano również wersję w srebrze), średnica: 38,61 mm, waga: 31,1 g

Sikorsky VS-300 – śmigłowiec zaprojektowany przez Igora Sikorskiego. Pierwsze próby lotu śmigłowiec wykonał 14 września 1939 roku. Posiadał pojedynczy trzyłopatowy wirnik nośny napędzany silnikiem o mocy 56 kW (75 KM). Pierwszy swobodny lot nastąpił 13 maja 1940 roku.

Sikorsky VS-300 – fotografia: WIKIPEDIA

     

Wizerunek samolotu obecny jest również na szeregu żetonów lokalnych i innych żetonów pamiątkowych.
Są to następujące emisje:

- JASTRZĘBIE / Łask 2009

4 JASTRZĘBIE / emitent: UM w Łasku, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 01.06.2009 - 28.08.2009, nakład: 20 000 szt., materiał: mosiądz,
średnica 27 mm, waga: 8,4 g, stempel: zwykły, bok: gładki,
projekt - Leszek Buda, model gipsowy - Piotr Gorol

40 JASTRZĘBI / emitent: UM w Łasku, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 01.06.2009 - 28.08.2009, materiał: srebro (Ag.500), nakład: 500 szt.,
średnica 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany, bok: gładki,
projekt - Leszek Buda, model gipsowy - Piotr Gorol

  

- JASTRZĘBIE / Air Show Radom 2009

7 JASTRZĘBI / emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 29.08.2009 – 31.10.2009, materiał: bimetal - otok: mosiądz; rdzeń: miedzionikiel,
nakład: 25 000 szt., średnica 27 mm, waga: 9,1 g, stempel: zwykły, bok: gładki,
projekt: Andrzej i Roussanka Nowakowscy

48 JASTRZĘBI / emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 28.08.2009 – 31.10.2009, materiał: srebro (Ag.500), nakład: 500 szt.,
średnica 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany, bok: gładki,
projekt: Andrzej i Roussanka Nowakowscy

   

- ORLIKI / Air Show Radom 2009

7 ORLIKÓW / emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 29.08.2009 – 31.10.2009, materiał: bimetal - otok: mosiądz; rdzeń: miedzionikiel,
nakład: 25 000 szt., średnica 27 mm, waga: 9,1 g, stempel: zwykły, bok: gładki,
projekt: Andrzej i Roussanka Nowakowscy

28 ORLIKÓW / emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 28.08.2009 – 31.10.2009, materiał: srebro (Ag.500), nakład: 500 szt.,
średnica 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany, bok: gładki,
projekt: Andrzej i Roussanka Nowakowscy

PZL-130 Orlik – szkolno-treningowy samolot śmigłowy przeznaczony do szkolenia podstawowego i zaawansowanego pilotów zawodowych, budowany w PZL „Warszawa-Okęcie”.
Samolot szkolno-treningowy konstrukcji całkowicie metalowej w układzie dolnopłata. Kadłub konstrukcji półskorupowej o przekroju prostokątnym owalnie sklepiony. Skrzydło wolnonośne o obrysie trapezowym i wzniosie 5 stopni, konstrukcji jednoczęściowej i jednodźwigarowej. Wewnątrz skrzydeł integralne zbiorniki paliwa o pojemności 640 litrów i komory na koła podwozia głównego. Ponadto na dolnej powierzchni skrzydeł znajduje się 4 (TC-1) lub 6 (TC) węzłów do mocowania uzbrojenia.
Lotki szczelinowe wychylane za pomocą układu popychaczowego oraz napędzane elektrycznie dwuszczelinowe klapy Fowlera o różnym wychyleniu.
Zespół napędowy stanowi czeski silnik turbośmigłowy, Walter M-601E o mocy 490 kW z pięciołopatowym śmigłem Avia V510/7 o średnicy 2,3 m. Podwozie trójkołowe (wszystkie koła tej samej średnicy) chowane hydraulicznie. Koło przednie na widelcu koła główne wahaczowe. Podwozie wyposażono w amortyzatory olejowo-gazowe i hamulce hydrauliczne.
Kabina wyposażona w fotele wyrzucane Martin-Baker Mk PL11B. Fotele umieszczone są jeden za drugim (tandem) z lekkim podwyższeniem fotela tylnego w celu poprawienia widoczności instruktora do przodu.

   

- ISKRY / Air Show Radom 2011

7 ISKIER /  emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 27.08.2011 – 31.10.2011, materiał: bimetal - otok: mosiądz; rdzeń: miedzionikiel,
nakład: 15 000 szt., średnica 27 mm, waga: 9,1 g, stempel: zwykły, bok: gładki,
projekt: Andrzej i Roussanka Nowakowscy

70 ISKIER / emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 27.08.2011 – 31.10.2011, materiał: srebro (Ag.500), nakład: 500 szt.,
średnica 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany, bok: gładki,
projekt: Andrzej i Roussanka Nowakowscy

PZL TS-11 Iskra – samolot szkolno-treningowy, produkowany przez WSK „PZL Mielec” (obecnie Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. w Mielcu), zaprojektowany przez zespół pod kierunkiem Tadeusza Sołtyka (stąd oznaczenie TS). Pierwsza polska konstrukcja lotnicza napędzana silnikiem odrzutowym.

PZL TS-11 Iskra - fotografia: WIKIPEDIA

    

- MIGI / Air Show Radom 2011

7 MIGÓW /  emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 28.08.2011 – 31.10.2011, materiał: bimetal - otok: mosiądz; rdzeń: miedzionikiel,
nakład: 15 000 szt., średnica 27 mm, waga: 9,1 g, stempel: zwykły, bok: gładki,
projekt: Andrzej i Roussanka Nowakowscy

70 MIGÓW / emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 28.08.2011 – 31.10.2011, materiał: srebro (Ag.500), nakład: 500 szt.,
średnica 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany, bok: gładki,
projekt: Andrzej i Roussanka Nowakowscy

MiG (ros. МиГ, skrót od Mikojan i Guriewicz, a jednocześnie słowo oznaczające coś bardzo szybkiego, mgnienie, błysk) - rosyjska (niegdyś radziecka) firma produkująca samoloty. Firma specjalizuje się w produkowaniu samolotów myśliwskich.
Lotnicze biuro konstrukcyjne pod kierunkiem Artioma Mikojana oraz Michaiła Guriewicza powstało w grudniu 1939 roku. W jego skład weszli m.in. pracownicy biura konstrukcyjnego Nikołaja Polikarpowa.
Biuro rozpoczęło pracę nad pierwszą własną konstrukcją, oznaczoną symbolem I-200 (I od istriebitiel - myśliwiec), której produkcję seryjną uruchomiono pod koniec 1940 roku. Wkrótce wobec tego samolotu zaczęto używać nazwy MiG-1. W styczniu 1941 roku wprowadzona została zasada, iż samoloty myśliwskie powstałe w biurze konstrukcyjnym, oznaczane będą numerami nieparzystymi, wszystkie zaś pozostałe - parzystymi.

  

- DUKATY (F-16) / Air Show Radom 2013

7 DUKATÓW (F-16) /  emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 24.08.2013 – 25.08.2013, materiał: bimetal - otok: mosiądz; rdzeń: miedzionikiel,
nakład: 5000 szt., średnica 27 mm, waga: 9,1 g, stempel: zwykły, bok: gładki, projekt: Paweł Pietras

70 DUKATÓW (F-16) / emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 24.08.2013 – 25.08.2013, materiał: srebro (Ag.500), nakład: 200 szt.,
średnica 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany, bok: gładki, projekt: Paweł Pietras

     

- DUKATY (Su-22) / Air Show Radom 2013

7 DUKATÓW (Su-22) /  emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. -  Warszawa,
czas obowiązywania: 24.08.2013 – 25.08.2013, materiał: bimetal - otok: mosiądz; rdzeń: miedzionikiel,
nakład: 5000 szt., średnica 27 mm, waga: 9,1 g, stempel: zwykły, bok: gładki, projekt: Paweł Pietras

70 DUKATÓW (Su-22) / emitent: UM w Radomiu, producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa,
czas obowiązywania: 24.08.2013 – 25.08.2013, materiał: srebro (Ag.500), nakład: 200 szt.,
średnica 32 mm, waga: 14,14 g, stempel: lustrzany, bok: gładki, projekt: Paweł Pietras

Su-22 - eksportowa wersja jednomiejscowego samolotu myśliwsko-bojowego Su-17, zaprojektowana i zbudowana w radzieckim biurze konstruktorskim Pawła Suchoja.
Początki samolotu Su-22 sięgają lat 60-tych XX wieku, kiedy to pod kierunkiem P. Suchoja rozpoczęto prace modernizacyjne maszyny o symbolu Su-7. Na przestrzeni kolejnych lat powstało kilkanaście wersji tego samolotu, różniących się m.in. rodzajem uzbrojenia, wyposażenia nawigacyjnego czy parametrami technicznymi.
Seryjna produkcja samolotu Su-17 rozpoczęła się w roku 1970. Pięć lat później rozpoczęto produkcję wersji oznaczonej symbolem Su-17M2, która na potrzeby eksportowe została oznaczona jako Su-22. Pierwsze egzemplarze trafiły m.in. do Iraku, Peru, Libii, Jemenu i Angoli.
Do Polski pierwsze egzemplarze Su-22 (wersji bojowej i szkoleniowej) trafiły na początku lat 80-tych XX wieku. Od tego czasu w polskim wojsku służyło ponad 100 maszyn tego typu. Początkowo samoloty stacjonowały w czterech jednostkach wojskowych w Polsce; w Pile, Powidzu, Świdwinie i Mirosławcu. Obecnie wszystkie pozostające w czynnej służbie Su-22 (w roku 2012 były to 32 maszyny) stacjonują w 21. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Świdwinie.
Od kilkudziesięciu lat samolot Su-22 jest nieodłączonym elementem wyposażenia polskiej armii. Maszyna ta jest bardzo lubiana przez wielu latających na niej pilotów i obsługujących ją mechaników – czasem nazywana niezawodną.
Podstawowe parametry techniczne: Długość całkowita: 19 m; Wysokość – 5,20 m; Rozpiętość skrzydeł – 13,28 m; Pułap – 15 200 m; Osiągi - do 1850 km/h; Prędkość wznoszenia – 230 m/s; Maksymalny zasięg – do 2500 km.

  

- ASY / FRIEDRICHSHAFEN FF 49 B

10 ASÓW /  emitent: ANTYKWARIAT KOLEKCJONERSKI Puck - Ireneusz Makowski,
producent: Mennica Litewska, czas obowiązywania: 24.12.2010 – 15.02.2011,
materiał: mosiądz,nakład: 3000 szt., średnica 27 mm, waga: 9,7 g, stempel: zwykły,
bok: gładki,projekt: Dobrochna Surajewska

20 ASÓW /  emitent: ANTYKWARIAT KOLEKCJONERSKI Puck - Ireneusz Makowski,
producent: Mennica Litewska, czas obowiązywania: 24.12.2010 – 15.02.2011,
materiał: miedzionikiel (CuNi), nakład: 3000 szt., średnica 27 mm, waga: 10,7 g,
stempel: lustrzany, bok: gładki, projekt: Dobrochna Surajewska

150 ASÓW /  emitent: ANTYKWARIAT KOLEKCJONERSKI Puck - Ireneusz Makowski,
producent: Mennica Litewska, czas obowiązywania: 24.12.2010 – 15.02.2011,
materiał: srebro (Ag.925), nakład: 200 szt., średnica 37 mm, waga: 22,5 g,
stempel: lustrzany, bok: gładki, projekt: Dobrochna Surajewska

 

Friedrichshafen FF.49 – niemiecki wodnosamolot bombowy i patrolowy. Zaprojektowany i zbudowany w 1917 roku w niemieckiej wytwórni lotniczej Flugzeugbau Friedrichshafen GmbH.
Wodnosamolot Friedrichshafen FF.49 powstał w specjalizującej się w budowie tego typu samolotów wytwórni Flugzeugbau Friedrichshafen GmbH. Jego konstrukcje oparto na konstrukcji wcześniejszego typu Friedrichshafen FF.33 produkowanego już w tej wytwórni.
Wodnosamolot FF.49 miał podobny układ dwupłata, napęd i podwozie, różnił się przede wszystkim wytrzymalszą konstrukcją i kształtem kadłuba – jego tylna część za kabinami załogi była bardziej odchylona do góry w celu ochrony przed uderzeniami fal podczas wodowania i startu z powierzchni wody. Prototyp samolotu oblatano na początku 1917 roku.
Ponieważ wodnosamolot miał dobre osiągi dowództwo niemieckiego lotnictwa zamówiło dwie jego odmiany: bombową oznaczoną Friedrichshafen FF.49B i patrolową – Friedrichshafen FF.49C. Produkcję seryjną odmiany patrolowej FF.49C uruchomiono w maju 1917 roku, a odmiany bombowej FF.49B w połowie 1917 roku.
Wodnosamolot Friedrichshafen FF.49 miał płaty dwudźwigarowe o konstrukcji drewnianej, pokryte płótnem. Lotki znajdowały się na obu płatach. Płaty były usztywnione trzema parami słupków stalowych oraz cięgnami stalowymi. W kadłubie z przodu mieścił się silnik rzędowy chłodzony cieczą. Za silnikiem rozmieszczono jedną za drugą dwie kabiny odkryte, osłonięte małym wiatrochronem. W wersji patrolowej FF.49C kabina przednia była kabiną pilota, tylna obserwatora, w wersji bombowej FF.49B zaś w przedniej kabinie siedział bombardier lub podczas szkolenia uczeń, tylna stanowiła kabinę pilota z urządzeniami sterowniczymi i podstawowymi przyrządami pokładowymi. W kadłubie znajdowały się również zbiorniki paliwa o pojemności maksymalnej 6600 litrów. W tylnej części kadłuba zamontowane było usterzenie klasyczne o konstrukcji drewnianej i pokryciu płóciennym. Kadłub miał konstrukcję kratownicową drewnianą, krytą płótnem. Podwozie stanowiły dwa pływaki drewniane o dwóch redanach, przytwierdzone do dolnego płata i bocznej ściany kadłuba rurami stalowymi.
Obie odmiany wodnosamolotu kierowano sukcesywnie do jednostek lotniczych niemieckiej marynarki wojennej. Do końca I wojny światowej wyprodukowano łącznie 261 wodnosamolotów Friedrichshafen FF.49, obu odmian, z tej liczby w lotnictwie niemieckim znalazło się 37 wodnosamolotów FF.49B i 215 wodnosamolotów FF.49C.

Użycie samolotu w lotnictwie polskim - jeden wodnosamolot Friedrichshafen FF.49B został w 1920 roku zakupiony w niemieckiej prywatnej firmie inż. Utgoffa. Skierowano go na wyposażenie Bazy Lotnictwa Morskiego w Pucku. Gdzie używany był do szkolenia w Szkole Lotnictwa Morskiego w Pucku. Eksploatowano do 1924 roku.

Friedrichshafen FF.49 - fotografia: WIKIPEDIA

Wodnosamolot Friedrichshafen FF.49B był ciężkim dwumiejscowym wodnosamolotem bombowym, dwupłatem o konstrukcji mieszanej. Podwozie pływakowe – stałe. Napęd silnik rzędowy. Śmigło dwułopatowe, drewniane.

   

- 5 PIKNIKÓW (2011) / V PŁOCKI PIKNIK LOTNICZY (Moneta okolicznościowa)

Emitent: e-SZTABKI, emitent honorowy: Aeroklub Ziemi Mazowieckiej, materiał: mosiądz / mosiądz oksydowany, nakład: po 3500 szt., czas emisji: 18-06-2011 – 19-06-2011,
średnica: 32 mm, stempel: zwykły, bok: gładki, producent: Srebrna Mennica

Płocki Piknik Lotniczy to jedna z największych tego typu imprez w kraju. Miłośnicy latających maszyn mogą podziwiać niesamowite akrobacje w wykonaniu najlepszych pilotów.

Piknik w Płocku odbywa się w niezwykłej scenerii malowniczego Wzgórza Tumskiego. Organizatorzy Pikniku, przygotowują dla widzów niepowtarzalne atrakcje w celu spopularyzowania lotnictwa i przybliżenia historii polskiej awiacji jak najszerszemu kręgowi odbiorców.

   

- PŁOCKI PIKNIK LOTNICZY 2013 (Pamiątkowy żeton w formie monety)

Producent: Srebrna Mennica, emitent: e-SZTABKI, materiał:  mosiądz / mosiądz oksydowany /
stal szlachetna, nakład: po 1200 szt., emisja: maj 2013 r., średnica: 32 mm, stempel: zwykły, bok: gładki

   

- 2 POLSKIE SKRZYDŁA

Emitent: e-SZTABKI, producent: Srebrna Mennica, materiał:  mosiądz / mosiądz oksydowany /
stal szlachetna, nakład: mosiądz - po 5000 szt. / mosiądz oksydowany - po 3000 szt.
(SU 20 i SU 22 po 5000 szt.) / stal szlachetna – 150 kompletów, emisja: 2011 r., średnica: 32 mm,
stempel: zwykły, bok: gładki

Wyemitowano:

– 2 POLSKIE SKRZYDŁA / F 16

– 2 POLSKIE SKRZYDŁA / MIG 29

– 2 POLSKIE SKRZYDŁA / MIG 21

– 2 POLSKIE SKRZYDŁA / MIG 23 (ros. МиГ-23 oznaczenie NATO: Flogger – biczownik) – radziecki samolot odrzutowy o zmiennej geometrii skrzydeł, zaprojektowany jako myśliwiec, lecz później powstały także wersje przeznaczone do innych celów. Przez pilotów nazywany niekiedy żartobliwie „pterodaktyl”. Używany był w ZSRR. Wersja MiG-23MF znalazła się na wyposażeniu armii krajów Układu Warszawskiego oraz Algierii, Iraku, Kuby i Libii. Wersji MiG-23BN używały Algieria, Czechosłowacja, Egipt, Etiopia, Indie, Irak, Kuba, Liban oraz Syria i Wietnam. Polskie maszyny wycofano ze służby ze względu na ich małą liczebność.
Pracę nad maszyną rozpoczęto w 1964 roku, a pierwszy prototyp wzbił się w powietrze 10 czerwca 1967 roku. Pierwsza wersja seryjna MiG-23S (1970 r.) była napędzana silnikiem R-27. Jej odmiana miała oznaczenie MiG-23SM. Zmodyfikowana wersja MiG-23M (oblot prototypu w 1972 r.) otrzymała silnik R-29 i bogatsze wyposażenie. Najbardziej rozpowszechniona jest jej odmiana MiG-23MF. Późniejsze jej odmiany (wersje Mig-23ML/MLD/P/PD), mają zmniejszoną płetwę przed statecznikiem pionowym. Wersja myśliwsko-szturmowa MiG-23BN (1977 r.) ma smukły, skośnie ścięty w dół nos. Wersja treningowa dwumiejscowa MiG-23U. Dalszym rozwinięciem jest MiG-27. Produkowany seryjnie.

– 2 POLSKIE SKRZYDŁA / SU 20 (Su-17 oraz jego wersje eksportowe Su-20 i Su-22), oznaczenie NATO Fitter – samolot szturmowo-bombowy produkcji ZSRR o zmiennej geometrii skrzydeł, używany także przez Polskę, kraje Bliskiego Wschodu oraz Libię, Wietnam, Peru i Angolę. Maszyna zyskała pieszczotliwy przydomek wśród pilotów którzy nazywają ją „Suczką”.
Pierwszą i jedyną jednostką Wojska Polskiego, która została wyposażona w Su 20 była 7 Brygada Lotnictwa Bombowo Rozpoznawczego w Powidzu. Wskutek zmian struktury wojsk lotniczych, brygada później była przeformowana w pułk, następnie w eskadrę, jednak macierzystą bazą Su-20 był zawsze Powidz. Pierwsze 6 egzemplarzy Su-20 trafiło do Polski w 1974 roku. 22 lipca tegoż roku zostały zaprezentowane na defiladzie w Warszawie z okazji XXX lecia PRL. Reszta dotarła w 1976 roku. Polsce dostarczono ogółem 27 egzemplarzy, w tym kilka w wersji rozpoznawczej. 27 samolot otrzymano jako rekompensatę za samolot utracony. Używane były do lutego 1997 roku. Polskie lotnictwo było jedynym, poza krajem producenta, użytkownikiem samolotu w Układzie Warszawskim. Obecnie 13 samolotów pełni rolę eksponatów ustawionych na terenie jednostek wojskowych, w miejscach publicznych i krajowych muzeach.
Jednosilnikowy samolot o konstrukcji półskorupowej, z duraluminium. Skrzydła o zmiennym skosie - kąt można regulować skokowo w zakresie od +28° do +68°. Wlot powietrza w nosie. W stożku znajdują się urządzenia radiolokacyjne. Podwozie chowane z kółkiem przednim, kabina hermetyzowana z fotelem katapultowym.

– 2 POLSKIE SKRZYDŁA  / SU 22

    

- 14 HUSARZY (Dzieje Oręża Polskiego)

14 HUSARZY (PZL „Karaś”) / emitent: Mirage Hobby, producent: Mennica Kresowa - Białystok,
materiał:  mosiądz, emisja: 2011 r., nakład: 1300 szt., średnica: 32 mm, waga: 13 g,
stempel: zwykły, bok: gładki

14 HUSARZY  Halberstadt CL.II) / emitent: Mirage Hobby, producent: Mennica Kresowa - Białystok,
materiał:  mosiądz, emisja: 2012 r., nakład: 1600 szt. (w tym 300 szt. rant ząbkowany),
średnica: 32 mm, waga: 13 g, stempel: zwykły

Prototyp PZL.23 Karaś został oblatany w sierpniu 1934 roku przez kpt. pil. Bolesława Orlińskiego. W 1936 roku wyprodukowano 40 Karasi A (oznaczanych też Karaś I), a w latach 1937-1938 210 Karasi B (oznaczanych też Karaś II).
Samoloty Karaś B służyły w kadrach liniowych pułków lotniczych w:
1. Warszawie,
2. Krakowie,
3. Poznaniu,
4. Toruniu,
5. Lidzie,
6. Lwowie.
We wrześniu 1939 roku 50 Karasi służyło w Brygadzie Bombowej, a 44 w eskadrach rozpoznawczych. Wykonały one 130 lotów bojowych, zrzucając 52 tony bomb.

Po raz pierwszy samoloty Halberstadt CL.II wzięły udział w walkach na froncie zachodnim w grudniu 1917 roku, gdy zaatakowały one angielskie zgrupowanie wojsk lądowych pod Cambrai we Francji. W czasie wojny znalazły się na wyposażeniu lotnictwa niemieckiego i austriackiego. Najbardziej sprawdziły się jako samoloty wywiadowcze i wsparcia wojsk lądowych. W lipcu 1919 roku Komisja Zakupu Sprzętu Ministerstwa Spraw Wojskowych zakupiła w Gdańsku 6 samolotów Halberstadt CL.II. W sierpniu 1919 roku weszły one w skład 8 eskadry wywiadowczej. Użyto ich w wojnie polsko-bolszewickiej. Samolot Halberstadt CL.II był dwupłatowym, dwumiejscowym samolotem myśliwskim oraz bliskiego rozpoznania i wsparcia, o konstrukcji mieszanej, kabiny odkryte, podwozie stałe – klasyczne, silnik rzędowy, śmigło dwułopatowe, drewniane.

    

- 75-LECIE PRZEMYSŁU LOTNICZEGO W MIELCU (Żeton okolicznościowy)

Producent: Mennica Jurajska - Częstochowa, materiał:  bimetal (otok - mosiądz, rdzeń - alpaka),
emisja: 2013 r., nakład: 1000 szt., średnica: 32 mm, waga: 17,5 g, stempel: zwykły, bok: gładki

PZL.37 Łoś – polskiej konstrukcji i produkcji średni, dwusilnikowy bombowiec zbudowany w układzie dolnopłata o konstrukcji całkowicie metalowej z podwoziem chowanym w locie.
Projekt wstępny został złożony w Departamencie Lotnictwa MSWojsk. w lipcu 1934 roku. Konstruktorami samolotu byli: inż. Jerzy Dąbrowski (główny konstruktor), Piotr Kubicki (zastępca), Franciszek Misztal (konstrukcja płata). W październiku tegoż roku uzyskano zamówienie na prototyp, w kwietniu 1935 roku zaakceptowano makietę samolotu. Oblotu pierwszego prototypu dokonał 13 grudnia 1936 roku pilot doświadczalny Wytwórni PZL Jerzy Widawski.
PZL.37 Łoś to całkowicie metalowy, dwusilnikowy dolnopłat. Podwozie klasyczne, jednogoleniowe, dwukołowe, chowane w locie. Załoga czteroosobowa: pilot, dowódca-obserwator, strzelec dolny – radiotelegrafista i tylny strzelec. Stanowisko obserwatora znajdowało się w przeszklonym nosie samolotu, wyposażonym w karabin maszynowy strzelający do przodu. Radiotelegrafista siedział wewnątrz kadłuba, za komorą bombową, a do jego obowiązków należała także obsługa tylno-dolnego karabinu maszynowego.
Najnowocześniejszy polski samolot z tego okresu. Pierwszy polski samolot seryjny wyposażony w chowane podwozie. Wyprodukowany przez PZL w liczbie około 120 maszyn. Wszedł do linii sześć miesięcy przed wybuchem wojny. Najnowocześniejszy samolot użyty przez lotnictwo polskie w czasie kampanii wrześniowej. W późniejszym okresie używany bojowo także przez Rumunię w działaniach przeciwko ZSRR. Ostatni lot bojowy odbyto na nim 3 maja 1944.

    

Na koniec chciałbym przedstawić medal - Kobiety Pilotki Służb Sił Powietrznych – USA, wybity w 2014 roku przez Mennicę Stanów Zjednoczonych. Medal wykonano z brązu, dostępny jest w dwóch średnicach 1,5 cala (38,1 mm) i 3 cale (76,2 mm).

Women Airforce Service Pilots (Kobiety Pilotki Służb Sił Powietrznych) latały głównie w zaopatrzeniu, łączności, przeprowadzały samoloty, transportowały rannych i zaopatrzenie również na polu walki. Organizacja powstała w Armii Stanów Zjednoczonych.

  

Autor: Józef Smurawa

Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/
- http://portalwiedzy.onet.pl/
- http://colnect.com/pl/
- http://www.emonety.pl/
- swissmint.ch
- cbr.ru
- Mennica Polska S.A.
- http://www.nbp.pl/
- usmint.gov
- Mennica Kresowa
- Srebrna Mennica
- http://www.supermonety.pl/
- http://www.talismancoins.com/
- http://cis-coins.com/coins-catalog/ukraine/
- http://www.warplane.com/
- http://www.citadelcoins.ca/