Suwalszczyzna – kraina jak baśń

Suwalszczyzna  (łac. Sudovia, lit. Suvalkija) zachwyca bogactwem przyrody i jej różnorodnością. Jest wymarzonym regionem na wakacje nie tylko dla globtrotera. Na uwagę zasługuje również bogata historia tego regionu, powstałego na terenach Jaćwingów, których eliminowano w wyniku wojen i najazdów czy to krzyżackich, polskich czy litewskich. Potomkowie Jaćwingów, którzy przetrwali zawiłości historii wymieszali się z napływającą tu ludnością. Dzisiejsza Suwalszczyzna jest krainą wyłącznie historyczną, do której należą administracyjne powiaty: augustowski, sejneński oraz suwalski.

Granice Suwalszczyzny odpowiadają granicom utworzonej w 1867 roku guberni suwalskiej, bowiem wtedy zaczęto tę współczesną nazwę powszechnie stosować. Tak rozumiana Suwalszczyzna obejmuje swym zasięgiem tereny północno-wschodniej Polski (część województwa podlaskiego położona na północ od Biebrzy), znacznie większą część należącą do Republiki Litewskiej (na zachód i południe od Niemna) i najmniejszą część położoną na zachód od Niemna (do ujścia Łosośny i na odcinku około 6 km na zachód od tej rzeczki) znajdującą się na Białorusi (ponad 450 km² w rejonie Sopoćkiń, zob. Suwalszczyzna Sopoćkińska). Łącznie ta kraina historyczna obejmuje nieco ponad 12 000 km². W dużej mierze tak określony zasięg Suwalszczyzny pokrywa się z granicami dawnej Jaćwieży.

Suwalszczyzna jest krainą historyczną, nie jednostką podziału terytorialnego, można jednak wyznaczyć jej granice dość precyzyjnie, ponieważ pokrywają się z obecnymi lub dawnymi podziałami administracyjnymi, głównie z granicami państwowymi. Do Suwalszczyzny zaliczane są leżące w województwie podlaskim powiaty suwalski, sejneński i augustowski oraz miasto Suwałki. Na obszarze polskiej Suwalszczyzny, w granicach wymienionych jednostek administracyjnych, obejmującym 3886,86 km² (co stanowi 32% powierzchni całej historycznej Suwalszczyzny) zamieszkuje ok. 184,5 tys. mieszkańców (dane z 2010 r.).

Głównym miastem polskiej Suwalszczyzny są Suwałki (jednocześnie największe miasto całej Suwalszczyzny i największe miasto we współczesnej Polsce na ziemiach, które w okresie od 1569 do 1795 roku w ramach Rzeczypospolitej Obojga Narodów wchodziły w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego), litewskiej – Mariampol, a białoruskiej miejscowość Sopoćkinie (zamieszkane w blisko 100% przez Polaków).

Pomimo że współczesna polska Suwalszczyzna w całości objęta jest granicami administracyjnymi województwa podlaskiego, to nie jest częścią historycznego Podlasia (z wyjątkiem południowo-zachodniej części pow. augustowskiego, która do 1795 r. znajdowała się w przedrozbiorowym woj. podlaskim). Suwalszczyzna bywa też błędnie zaliczana do Mazur. Mazury jednak od średniowiecza do 1945 r. leżały w Prusach i Suwalszczyzna nie miała z nimi ani związków politycznych, ani etnicznych. Również pod względem geograficznym Suwalszczyzna nie należy do Pojezierza Mazurskiego, lecz w większości do Pojezierza Litewskiego. W skład Pojezierza Litewskiego na terenie Polski wchodzi też Puszcza Romincka, w związku z czym bywa łączona z Suwalszczyzną. Jednak, podobnie jak całe Mazury, region ten przed 1945 r. należał do Prus i nie miał związków z polską Suwalszczyzną.

Dolina Rospudy – fot. http://www.basniowasuwalszczyzna.pl/

Na Suwalszczyźnie Polskiej występują trzy zwarte skupiska mniejszości narodowych: litewskie w rejonie Puńska i Sejn, białoruskie w okolicach Lipska oraz kilka starowierskich wsi potomków dawnych rosyjskich imigrantów (powiat augustowski). Jednak łączny udział mniejszości narodowych w granicach polskiej Suwalszczyzny w 2002 roku wynosił tylko 3,04%. W języku polskim występuje gwara suwalska.

    

Historia Suwalszczyzny

Dzieje osadnictwa na Suwalszczyźnie po rozbiciu Jaćwingów opierały się na kilku zasadniczych elementach. Pierwszy z nich stanowiły wielkie dobra kościelne, zwłaszcza kamedułów znad Wigier, drugim był ważny dla Rzeczypospolitej szlak Warszawa – Wilno, trzecim powstałe od XVI w. miasta (Augustów, Bakałarzewo, Berżniki, Przerośl, Filipów, Sejny, Suwałki itd.), w których rozwijała się gospodarka oraz handel w dużej mierze dzięki osadnikom żydowskim.

W okresie I Rzeczypospolitej w latach 1569-1795 przez obszar dzisiejszej Suwalszczyzny przebiegała granica między Koroną Królestwa Polskiego a Wielkim Księstwem Litewskim. Większość Suwalszczyzny należała do województwa trockiego wchodzącego w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego, zaś tereny na południe od rzeczki Kamienny Bród i jeziora Necko oraz na zachód od rzeki Netty (południo-zachodnia część dzisiejszego pow. augustowskiego) – do woj. podlaskiego w Koronie. W latach 1795-1807 Suwalszczyzna znalazła się w zaborze pruskim w prowincji Prusy Nowowschodnie (departament białostocki). W 1807 roku weszła w skład Księstwa Warszawskiego (departament łomżyński). W trakcie kampanii 1812 r. przechodziły przez nią wojska napoleońskie.

Od 1815 roku Suwalszczyzna stała się częścią Królestwa Polskiego – wraz z okolicami Łomży tworzyła województwo augustowskie ze stolicą w Suwałkach, przemianowane w 1837 r. na gubernię augustowską. W 1867 roku gubernię podzielono na dwie części – nowo utworzona gubernia suwalska, istniejąca do 1915 r., objęła tereny współczesnej Suwalszczyzny polskiej i litewskiej. W latach 1799-1818 obszar Suwalszczyzny należał do diecezji wigierskiej, zaś w latach 1818-1925 do diecezji augustowskiej (sejneńskiej) z siedzibą w Sejnach, pokrywającej się z obszarem woj. augustowskiego.

W pierwszym roku I wojny światowej na Suwalszczyźnie toczyły się ciężkie walki niemiecko-rosyjskie, w tym operacje w ramach II bitwy nad jeziorami mazurskimi. W wyniku odwrotu armii rosyjskiej latem 1915 r. cała Suwalszczyzna znalazła się w rękach Niemców pod zarządem Ober-Ost i pozostała pod nim do połowy 1919 r., nie wchodząc w skład Królestwa Polskiego, powołanego przez Niemcy i Austrię w 1916 r. Jeszcze przed wycofaniem się Niemców wybuchł spór polsko-litewski o przynależność Suwalszczyzny, prowadzący do walk (m.in. powstanie sejneńskie). W lipcu 1919 r. Ententa wytyczyła linię demarkacyjną pomiędzy Polską i Litwą, tzw. linię Focha, która po stronie polskiej zostawiała powiat augustowski i suwalski oraz zachodnią część powiatu sejneńskiego. Od tego czasu datuje się podział na polską i litewską część Suwalszczyzny, zaś linia ta jest obecnie granicą państwową między Litwą a Polską. Po I wojnie światowej Suwalszczyzna odgrywała też rolę marchii w odzyskaniu dla Polski Wileńszczyzny.

W czasie II wojny światowej była z początku wcielona do Rzeszy. W okolicach Suwałk Niemcy założyli kilka obozów pracy i jenieckich, w których zginęło ponad 45 000 osób – Stalag I/F i Oflag 68 (głównie jeńców sowieckich).

    

Parki narodowe i krajobrazowe Suwalszczyzny

– Biebrzański Park Narodowy obejmuje dolinę rzeki Biebrzy, stanowi południową granicę Suwalszczyzny, za którą znajdują się tereny Podlasia i Białostocczyzny. Jest to unikatowy kompleks bagien i torfowisk, w dużej części niedostępnych człowiekowi, zamieszkany przez wiele zagrożonych rodzajów ptactwa i zwierzyny.
– Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej, obejmujący zarówno Puszczę Romincką, jak i jej niewielką otulinę, znajduje się w północno-zachodniej części Suwalszczyzny. Duży kompleks leśny, o urozmaiconej rzeźbie terenu.
– Suwalski Park Krajobrazowy (6,3 tys. ha), zespół jezior (np. Hańcza), lasów, gór oraz rzadkich zjawisk geomorfologicznych (np. Głazowisko Bachanowo). Jest to również teren ciekawy pod względem etnologicznym – zamieszkany do niedawna przez zwarte osadnictwo staroobrzędowców (patrz Wodziłki).
– Wigierski Park Narodowy (15,1 tys. ha) składa się z jeziora Wigry, przepływającej przez nie rzeki Czarnej Hańczy na odcinkach stanowiących wielkie ostoje bobrów oraz okolicznych lasów należących do Puszczy Augustowskiej.

Na Suwalszczyźnie znajduje się również 21 rezerwatów przyrody.

Fot. WIKIPEDIA

      

Numizmatyczna część wędrówki po Suwalszczyźnie to krótkie wizyty w trzech głównych miastach regionu. Numizmaty je prezentujące to niestety tylko kilka emisji, głównie dukatów lokalnych powstałych w czasie boomu tego typu numizmatów. I choć mają one tak wielu przeciwników, jak i zwolenników, nie zmieni to faktu, że miały swój czas w numizmatyce. Zapraszam do prezentacji.

    

– SUWAŁKI

Suwałki (ros. Сувалки, niem. Suwalken, hebr. סובאלק, lit. Suvalkai, biał. Сувалкі) – miasto  na prawach powiatu w północno-wschodniej Polsce w województwie podlaskim, nad Czarną Hańczą, na Równinie Augustowskiej. 69 404 mieszkańców (dane z 2012 r.). W latach (1975-1998) siedziba władz województwa suwalskiego. Drugi co do wielkości ośrodek województwa podlaskiego oraz centrum kulturalne polskiej Suwalszczyzny. Jednocześnie największe miasto całej historycznej Suwalszczyzny i największe miasto we współczesnej Polsce na ziemiach, które w okresie od 1569 do 1795 roku w ramach Rzeczypospolitej Obojga Narodów wchodziły w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego. Przemysł drzewny, materiałów budowlanych, odzieżowy, spożywczy.

Śródmieście Suwałk – fot. WIKIPEDIA

Suwałki założone zostały w latach 1682-1690 przez kamedułów wigierskich, którzy osadzili tu kolonistów z Mazowsza i Podlasia. W 1715 roku otrzymały prawa miejskie. Od 1795 r. pod zaborem pruskim, w latach 1807-1815 w Księstwie Warszawskim, następnie w Królestwie Polskim.
Od 1800 roku siedziba powiatu wigierskiego, od 1816 r. stolica województwa augustowskiego, od 1837 r. guberni augustowskiej, przemianowanej w 1866 roku na suwalską. Miasto o charakterze handlowo-usługowym, rozwijało się przy trakcie z Warszawy do Petersburga. Na przełomie XIX i XX w. rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego. W 1918 r. powróciło do Polski.
W czasie II wojny światowej funkcjonowały w Suwałkach 2 obozy pracy i obóz jeńców radzieckich, w którym zginęło 46 tys. osób. Rejon aktywnej działalności partyzanckiej. Do 1975 r. miasto powiatowe, następnie w latach 1975-1998 stolica województwa. Miejsce urodzenia M. Konopnickiej.

Zabytki Suwałk: kościół św. Aleksandra (1820-1825, P. Aigner, H. Marconi) z kaplicami (1881 i 1883), cerkiew (1840-1845), ratusz (1842-1844), budynek gimnazjum (XIX w., A. Corazzi), szpital (1841-1842), dworzec kolejowy (1899), domy (XIX w.).

Konkatedra św. Aleksandra w Suwałkach – klasycystyczna katedra św. Aleksandra zbudowana w 1825 według projektu Piotra Aignera, przebudowana około 1845 roku przez Henryka Marconiego.
Wewnątrz obrazy Franciszka Smuglewicza i tablice upamiętniające walkę i martyrologię mieszkańców Suwalszczyzny. Ogromną białą bryłę kościoła zdobią dwie wysokie wieże oraz monumentalny portyk. Od 1992 roku konkatedra powstałej wówczas diecezji ełckiej. Mieści się przy placu Józefa Piłsudskiego.

Suwałki: Konkatedra św. Aleksandra; Cerkiew pod wezwaniem Wszystkich Świętych – fot. WIKIPEDIA

Cerkiew pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Suwałkach – prawosławna cerkiew parafialna. Należy do dekanatu Białystok diecezji białostocko-gdańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
Świątynia została wybudowana w latach 1891–1892. Wyświęcono ją 8 września 1892 r. Cerkiew mieści się na cmentarzu prawosławnym, przy ulicy Zarzecze. Dawniej pełniła funkcję kaplicy cmentarnej, w której odprawiano nabożeństwa żałobne. Od 1940 r. jest świątynią parafialną.
Budowla drewniana, w stylu rosyjskim, konstrukcji zrębowej, oszalowana, na planie krzyża greckiego z dostawionym przedsionkiem. Na przecięciu ramion krzyża wysoka, czworoboczna wieżyczka kryta blaszanym ostrosłupowym dachem namiotowym, zwieńczona cebulastą kopułką i krzyżem. Nad wejściem niewielka słupowa dzwonnica w formie dwóch belek nakrytych dwuspadowym daszkiem. Wnętrze kryte płaskim stropem, który na przecięciu ramion krzyża uniesiony jest do góry tworząc pozorną kopułę. W kopule jednobarwna olejna polichromia przedstawiająca Chrystusa Pantokratora i czterech Ewangelistów. Wewnątrz świątyni skromny, jednorzędowy ikonostas ozdobiony ikonami w stylu akademickim.

  

Muzeum Okręgowe w Suwałkach

Budynek Muzeum Okręgowego w Suwałkach (Suwałki, ul. Kościuszki 81), często nazywany Resursą, został zbudowany w latach 1912–1913. Muzeum obejmuje swą działalnością ziemie, na których od wczesnej epoki żelaza po wczesne średniowiecze zamieszkiwali Bałtowie Zachodni. Rzutuje to w sposób oczywisty na profil zbiorów. Dział archeologiczny specjalizuje się w dwóch dziedzinach: badaniu epoki kamienia w północno-wschodniej Europie oraz archeologii Bałtów Zachodnich. Dział Etnografii gromadzi, opracowuje i przechowuje eksponaty z zakresu tradycyjnej kultury materialnej wsi, sztuki ludowej oraz plastyki obrzędowej z terenu Suwalszczyzny i Mazur. Aktualny stan zbiorów wynosi blisko 2200 eksponatów. Dział Sztuki kolekcjonuje eksponaty i prowadzi badania naukowe w zakresie polskiego malarstwa i sztuki użytkowej XIX i XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem artystów związanych z Suwalszczyną. Dział Historii gromadzi i przechowuje eksponaty, dokumentujące historię i dziedzictwo kulturowe Suwałk oraz Suwalszczyzny. Zbiory działu obejmują ponad 3000 muzealiów.

Wyodrębnioną część zbiorów stanowi inwentarz numizmatów (ponad 600 eksponatów), obejmujący dość przypadkowe znaleziska monet polskich i obcych z okresu od drugiej połowy XVII do pierwszej połowy wieku XX oraz współczesne medale o charakterze pamiątkowym i okolicznościowym.

Eksponaty z kolekcji muzeum - fot. Muzeum Okręgowe w Suwałkach

Ważną część zbiorów stanowią militaria i przedmioty związane z dziejami garnizonu Suwałki, obejmujące broń białą i palną, elementy ubioru i wyposażenia wojskowego, odznaczenia, oznaki i odznaki pamiątkowe.

     

Suwalskie numizmaty:

– Monety zastępcze wojskowych spółdzielni w okresie poprzedzającym wybuch II wojny światowej / 3 pułk szwoleżerów, Suwałki

20 groszy Spółdzielni 3 pułku szwoleżerów, Suwałki – materiał: cynk (Zn), średnica: 21,1 mm - fot. WCN

1 złoty Spółdzielni 3 pułku szwoleżerów, Suwałki – materiał: aluminium (Al), średnica: 23,5 mm

   

– 1 SUWAL 2007 / Muzeum w Suwałkach (Lokalna moneta pamiątkowa)

1 SUWAL / Emitent: Muzeum Okręgowe w Suwałkach, producent: Mennica Mazowiecka,
emisja: 2007, średnica: 25 mm, materiał: biały metal (bity ręcznie)

Budynek Muzeum Okręgowego w Suwałkach, często nazywany Resursą, został zbudowany w latach 1912–1913. Muzeum obejmuje swą działalnością ziemie, na których od wczesnej epoki żelaza po wczesne średniowiecze zamieszkiwali Bałtowie Zachodni. Rzutuje to w sposób oczywisty na profil zbiorów. Dział archeologiczny specjalizuje się w dwóch dziedzinach: badaniu epoki kamienia w północno-wschodniej Europie oraz archeologii Bałtów Zachodnich. Dział Etnografii gromadzi, opracowuje i przechowuje eksponaty z zakresu tradycyjnej kultury materialnej wsi, sztuki ludowej oraz plastyki obrzędowej z terenu Suwalszczyzny i Mazur. Aktualny stan zbiorów wynosi blisko 2200 eksponatów. Dział Sztuki kolekcjonuje eksponaty i prowadzi badania naukowe w zakresie polskiego malarstwa i sztuki użytkowej XIX i XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem artystów związanych z Suwalszczyną.

Wystawy stałe: Malarstwo polskie XIX iXX wieku, Alfred Wierusz-Kowalski - życie i twórczość, Pradzieje Suwalszczyzny i wschodnich Mazur, Z przeszłości geologicznej Suwalszczyzny.

    

– 4 SUWALE / 40 SUWALI 2008 / BÓBR (Dukaty lokalne)

4 SUWALE / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2008-07-05 - 2008-09-15, nakład: 25 000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał:mosiądz (CuZn),
stempel: zwykły, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)
40 SUWALI / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2008-07-05 - 2008-09-15, nakład: 700 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.500),
stempel: lustrzany, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)

Bóbr europejski (Castor fiber) – gatunek ziemnowodnego gryzonia z rodziny bobrowatych (Castoridae). Dawniej występował w całej strefie umiarkowanej Europy i Azji, obecnie wyginął w wielu regionach Europy. W Polsce jest gatunkiem chronionym. Aktywny jest nocą i o zmierzchu. Trudno więc go w czasie dnia zauważyć. Bobry najlepiej podpatrywać wcześnie rano o świcie. Występuje głównie w lasach łęgowych nad strumieniami, rzekami, jeziorami. Latem bobry żywią się głównie roślinami wodnymi i przybrzeżnymi, zimą odżywiają się łykiem drzew liściastych (najczęściej topoli, wierzby), które zgromadziły w lecie. Drzewa stanowią jeden z budulców żeremi. Bobry bez problemu ścinają drzewa w okolicach rzek. Starają się ścinać drzewo w ten sposób, aby przewróciło się ono w kierunku rzeki. Kopią nory w brzegach rzek oraz wałach przeciwpowodziowych lub w brzegach jezior. W przypadku braku dogodnych miejsc budują kopce z gałęzi i mułu, otoczone wodą, zwane żeremiami. Wejście do nory znajduje się pod wodą. Nora zaopatrzona jest także w otwór wentylacyjny. Czasami w żeremiu bobrów zamieszkują także piżmaki.

     

– 4 SUWALE / 40 SUWALI 2009 / Sieja wigierska (Dukaty lokalne)

4 SUWALE / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2009-06-15 - 2009-09-15, nakład: 25 000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał: mosiądz (CuZn),
stempel: zwykły, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Piotr Gorol (rewers)
40 SUWALI / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2009-06-15 - 2009-09-15, nakład: 1000 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.500),
stempel: lustrzany, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Piotr Gorol (rewers)

Kilkanaście kilometrów od Suwałk, w samym centrum Wigierskiego Parku Narodowego, znajduje się jezioro Wigry, w którego wodach żyje sieja, obecnie bardzo rzadki gatunek ryby o wyjątkowym smaku.
Z wigierską sieją związana jest piękna legenda suwalska. Według niej, poczciwy Barnaba, kucharz w klasztorze kamedułów, gotów był nawet sprzedać duszę diabłu za sieję. Kiedy diabeł pojawił się z upragnioną rybą, przeor zakonu wezwał pozostałych zakonników biciem dzwonów na jutrznię, aby odpędzić kusiciela. Diabeł - widząc, że go przechytrzono, cisnął ze złości sieję w wody jeziora. Od tej pory sieja zamieszkuje głębokie tonie wigierskiego jeziora. Jedynie czerwone pręgi w okolicy skrzeli świadczą o jej diabelskim pochodzeniu.
Do dziś sieja jest rybnym rarytasem. Jej znakomity smak znają nie tylko mieszkańcy Suwałk i Suwalszczyzny, ale także przyjeżdżający tu turyści.

     

– 4 SUWALE / 40 SUWALI 2010 / Nocek łydkowłosy (Dukaty lokalne)

4 SUWALE / Emitent: Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A.,
czas obowiązywania: 2010-05-10 - 2010-09-15, nakład: 20 000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał:
mosiądz (CuZn),stempel: zwykły, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)
40 SUWALI / Emitent: Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A.,
czas obowiązywania: 2010-05-10 - 2010-09-15, nakład: 500 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał:
srebro (Ag.500), stempel: lustrzany, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)

Nocek łydkowłosy, nocek kosmaty (Myotis dasycneme) – gatunek ssaka z rzędu nietoperzy. Jeden z większych gatunków z rodzaju Myotis (długość głowy i tułowia 43–60 mm, długość ogona 3 mm, długość przedramienia 44–49 mm). Koziołek sięgający połowy długości ucha. Grzbiet wyraźnie ciemniejszy od jasnego brzucha. Żywi się owadami, głównie muchówkami z rodziny ochotkowatych, wodnymi chrząszczami i chruścikami. Jest związany z dużymi zbiornikami wody, zarówno stojącej jak i płynącej, nad którymi poluje, chwytając ofiary znad samej tafli. W okresie letnim spotykany jest na strychach budynków, rzadko w skrzynkach lęgowych, dziuplach drzew i szczelinach mostów. Zimuje w jaskiniach, piwnicach i fortyfikacjach.
W Polsce uważany za gatunek rzadki i zagrożony. Znane są tylko dwie kolonie rozrodcze nocka łydkowłosego (w Jeleniewie na Suwalszczyźnie i w Lubni na Pomorzu), choć przypadki schwytania lub znalezienia karmiących samic i młodych wskazują na istnienie jeszcze kilku obszarów, gdzie gatunek ten rozmnaża się w Polsce. Jest natomiast lokalnie pospolitym i licznym gatunkiem w Holandii, zachodniej Danii (Jutlandia), Łotwie i Rosji.

      

– 4 SUWALE / 40 SUWALI 2011 / Rak szlachetny (Dukaty lokalne)

4 SUWALE / Emitent: Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A.,
czas obowiązywania: 2011-05-01 - 2011-08-31, nakład: 7000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał:
mosiądz (CuZn),stempel: zwykły, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)
40 SUWALI / Emitent: Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A.,
czas obowiązywania: 2011-05-01 - 2011-08-31, nakład: 500 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał:
srebro (Ag.500), stempel: lustrzany, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)

Rak szlachetny, rak rzeczny, szerokoszczypcowy, szewc (Astacus astacus) – gatunek słodkowodnego skorupiaka (Crustacea) z rzędu dziesięcionogi (Decapoda). Określany czasem jako „barometr czystości wody”, gdyż jest on bioindykatorem czystości wód. Jeszcze sto lat temu nasze wody były pełne raków szlachetnych oraz raków błotnych (Astacus leptodactylus), który jest przybyszem z terenu Morza Czarnego. W XIX w. przywleczono z Ameryki Północnej śmiertelną dla raków europejskich chorobę zwaną raczą dżumą, a potem jeszcze uodpornionego na nią amerykańskiego raka pręgowatego, który lepiej znosząc zanieczyszczenie i niedotlenienie wody zaczął wypierać raka szlachetnego z wielu obszarów.
Ciało pokryte twardym pancerzem podzielone na głowę, tułów – karapaks i odwłok. Od strony głowy znajduje się dziobopodobne rostrum, po jego bokach rozmieszczone są oczy na swoistych słupkach mogące niezależnie od siebie obserwować otoczenie. Szczypce są krótkie i grube nie zwierające się szczelnie od spodu czerwonawe. Występuje zjawisko autotomii. Oddychają za pomocą pierzastych skrzeli znajdujących się w jamie skrzelowej z obu stron pod pancerzem tułowia. Na linii łączącej głowę z tułowiem znajduje się poprzeczny rowek zwany bruzdą karkową. W części tułowiowej znajdują się biegnące wzdłuż osi symetrii ciała dwie łukowato wygięte bruzdy skrzelowe. Ostatnią częścią jest odwłok (ogon, szyjka) składający się z 7 segmentów. Końcowy segment – telson – nazywany niefachowo płetwą jest inny od 6 pozostałych. Ma wachlarzowaty kształt i składa się z 5 płytek. Całkowitą długość raka mierzy się od wierzchołka rostrum do końca telsona. Rak szlachetny może dożyć do 25 lat. Dorasta do 20 cm długości.

    

– 4 SUWALE / 40 SUWALI 2012 / Wilk szary (Dukaty lokalne)

4 SUWALE / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach; WWW: www.rokis.suwalki.pl; Organizator: Regionalny
Ośrodek Kultury i Sztuki, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania: 2012-05-01 - 2012-09-14,
nakład: 7000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał: mosiądz (CuZn),stempel: zwykły,
projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)
40 SUWALI / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach; WWW: www.rokis.suwalki.pl; Organizator: Regionalny
Ośrodek Kultury i Sztuki, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania: 2012-05-01 - 2012-09-14,
nakład: 400 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.500), stempel: lustrzany,
projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)

Wilk, wilk szary (Canis lupus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny psowatych (Canidae), zamieszkującego lasy, równiny, tereny bagienne oraz góry Eurazji i Ameryki Północnej. Potrzebuje, jako gatunek o skłonnościach terytorialnych, dużych przestrzeni. Zwykle terytorium zajmowane przez watahę to 100-300 km², ale wielkość ta zależy od dostępności pokarmu i terenu. Może występować współużytkowanie części terenu przez dwie konkurujące watahy. Wilk jest wytrwałym wędrowcem, jest w stanie w dobę pokonać dystans kilkudziesięciu kilometrów. Wposzukiwaniu partnerki samiec potrafi w ciągu 2 tygodni przebyć ponad 600 km.
Stada wilków liczą do 20 osobników, zwykle jednak są znacznie mniej liczne, będąc grupą rodzinną składającą się z pary rodzicielskiej, młodych i ewentualnie części wilków z poprzedniego miotu. Watahy mają ściśle określoną hierarchię wewnętrzną. Wilki mają rozwinięty system komunikowania się przy pomocy mowy ciała, odgłosów oraz przy użyciu substancji chemicznych – feromonów i własnych odchodów (znakowanie).
Żywią się głównie średniej i dużej wielkości ssakami kopytnymi (jelenie, dziki, sarny), nie gardząc mniejszymi zwierzętami czy padliną, a jeśli stado jest duże, wspólnie polują także na większe ssaki lub ich stada. W sprzyjających warunkach chętnie zjadają ryby. Przy braku pożywienia, lub w okresie wychowywania młodych, zdarza im się atakować zwierzęta hodowlane.
Dawniej wilki były szeroko rozprzestrzenione, lecz ekspansja człowieka wpłynęła na ograniczenie ich populacji. Obecnie w większości państw objęto je ochroną gatunkową. Podejmuje się próby reintrodukcji tego gatunku, na najszerszą skalę w USA, ale także w Europie.
Wilk od początku był i jest nadal obecny w ludzkiej kulturze. Na ogół w kontekście negatywnym, jako drapieżca, zabójca lub wcielone zło, wzbudzające powszechny lęk. Z drugiej strony, podziwiana jest wilcza niezależność, siła i wytrwałość. Ostatnio, na skutek wzrostu świadomości ekologicznej, postrzeganie wilka ulega stopniowej poprawie. Miejsce strachu zaczyna zajmować zrozumienie jego roli w ekosystemie.

     

– 4 SUWALE / 40 SUWALI 2013 / Jaszczurka zwinka (Dukaty lokalne)

4 SUWALE / Emitent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; organizator: Regionalny Ośrodek Kultury
w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania: 2013-05-01 - 2013-09-13,
nakład: 6000 szt., średnica:  27 mm, waga: 8,4 g, materiał: mosiądz (CuZn),stempel: zwykły,
projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)
40 SUWALI / Emitent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; organizator: Regionalny Ośrodek Kultury
w Suwałkach, producent: Mennica PolskaS.A., czas obowiązywania: 2013-05-01 - 2013-09-13,
nakład: 300 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.500), stempel: lustrzany,
projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)

Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis), gatunek jaszczurki z rodziny jaszczurek właściwych, o masywnej krótkiej głowie z zaokrąglonym pyskiem i dość masywnym ciele długości do 11 cm, ogon stosunkowo krótki, najwyżej 1,5 raza dłuższy niż tułów. Ubarwienie bardzo zmienne, zwykle na brązowym, szarym lub brunatnym tle trzy pasy ciemnych, nieregularnych plam z białymi punktami w środku. Samce w okresie godowym mają boki głowy i ciała, a częściowo także i grzbiet, zielone, brzuch u samców jest zielonkawy, u samic białawy lub żółtawy, u obu płci często z drobnymi czarnymi plamami. Spotyka się również osobniki bez plam na wierzchu ciała o jednolitym brązowym, rudym lub czerwonawym grzbiecie.
Występuje w różnych środowiskach, na terenach trawiastych, krzaczastych, kamienistych, na skrajach i polanach leśnych, poboczach dróg, czy na nasypach kolejowych, zawsze jednak są to miejsca mocno nasłonecznione. W dzień zwykle wygrzewa się w słońcu, poluje na owady, przestraszona kryje się w norach gryzoni, szczelinach skalnych, wśród kamieni czy wykrotów. Ze snu zimowego budzi się zwykle w marcu lub na początku kwietnia i jest aktywna aż do końca września, gody odbywa od kwietnia do czerwca.
Jajorodna, samica składa w maju lub czerwcu od 5 do 14 jaj (wyjątkowo do 18 jaj) w norce wygrzebanej w ziemi, młode wylęgają się po ok. 10 tygodniach, zazwyczaj w sierpniu lub na początku września. Ubarwienie młodych jest brązowe lub szare, z jasnymi plamami w ciemnej obwódce. Jest najpospolitszym gadem Polski, w górach dochodzi do 1500 m n.p.m., jednakże zwykle przekracza 700 m n.p.m.
Występuje wśrodkowej, południowej i wschodniej Europie i zachodniej Azji aż do Jeziora Bajkał, na północy do 67° N. Brak jej na półwyspach: Pirenejskim, Apenińskim i Bałkańskim. W Polsce objęta ochroną gatunkową.

   

– 4 SUWALE / 40 SUWALI 2014 / Żuraw szary (Dukaty lokalne)

4 SUWALE / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach, organizator Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki
w Suwałkach (www.rokis.suwalki.pl), producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2014-05-01 - 2014-09-15, nakład: 5000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał: mosiądz (CuZn),
stempel: zwykły, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)
40 SUWALI / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach, organizator Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki
w Suwałkach (www.rokis.suwalki.pl), producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2014-05-01 - 2014-09-15, nakład: 300 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.500),
stempel: lustrzany, projekt: Marceli Łankiewicz (awers), Dobrochna Surajewska (rewers)

Żuraw zwyczajny, żuraw, żuraw popielaty, żuraw szary (Grus grus) – gatunek dużego ptaka z rodziny żurawi (Gruidae), zamieszkujący północną i środkową część Eurazji. Do niedawna można go było spotkać w całej Europie. W wyniku osuszania podmokłych lasów zniszczono jego lęgowiska i obecnie na południe od Bałtyku i na południu Europy występuje tylko wyspowo. Ciągły zasięg obejmuje Półwysep Skandynawski, północną Rosję i Azję aż po wschodnią Syberię. Wiosenne powroty w marcu i kwietniu, a jesienne przeloty we wrześniu i październiku. Zimuje na Półwyspie Iberyjskim, w zachodniej Azji i Afryce Północnej aż do Sudanu. W Polsce nieliczny lub bardzo nieliczny ptak lęgowy niżu (5-6 tys. par).

    

– 7 SUWALI / 70 SUWALI 2009 / 90. ROCZNICA ODZYSKANIA WOLNOŚCI (Dukaty lokalne)

7 SUWALI / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2009-06-15 - 2009-09-15, nakład: 20 000 szt., średnica: 27 mm, waga: 9,1 g, materiał: bimetal:
otok - mosiądz (CuZn), rdzeń - miedzionikiel (CuNi), stempel: zwykły, projekt: Bohdan Chmielewski
70 SUWALI / Emitent: Urząd Miejski w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2009-06-15 - 2009-09-15, nakład: 1000 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.500),
stempel: lustrzany, projekt: Bohdan Chmielewski

Na rewersie postać Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego w otoczeniu mieszkańców Suwałk na tle Resursy Obywatelskiej.

     

– 7 SUWALI / 70 SUWALI 2010 / ROK MARII KONOPNICKIEJ (Dukaty lokalne)

7 SUWALI / Emitent: Biblioteka Publiczna im. M. Konopnickiej w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A.,
czas obowiązywania: 2010-05-10 - 2010-09-15, nakład: 15 000 szt., średnica: 27 mm, waga: 9,1 g,
materiał: bimetal: otok - mosiądz (CuZn), rdzeń - miedzionikiel (CuNi), stempel: zwykły,
projekt: Bohdan Chmielewski
70 SUWALI / Emitent: Biblioteka Publiczna im. M. Konopnickiej w Suwałkach, producent: Mennica Polska S.A.,
czas obowiązywania: 2010-05-10 - 2010-09-15, nakład: 500 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g,
materiał: srebro (Ag.500), stempel: lustrzany, projekt: Bohdan Chmielewski

Awers: pomnik Marii Konopnickiej, autorstwa prof. Jana Bohdana Chmielewskiego w Suwałkach.
Rewers: Muzeum Marii Konopnickiej w domu urodzenia pisarki w Suwałkach.

Suwal jako dukat lokalny z wizerunkiem Marii Konopnickiej wyemitowany został ku czci poetki w związku z obchodzonym w Suwałkach Rokiem Marii Konopnickiej w 100-lecie jej śmierci. Od 1973 r. w budynku przy ulicy Kościuszki 31 w Suwałkach, w którym autorka Roty spędziła dzieciństwo, mieści się Muzeum jej imienia.
Poetka i pisarka, krytyk literacki, publicystka i tłumaczka – Maria Stanisława z Wasiłowskich Konopnicka urodziła się 23 maja 1842 r. w Suwałkach. Wasiłowscy przybyli do Suwałk w 1841 r. i zamieszkali w domu rejenta Jana Zapiórkiewicza przy ówczesnej ulicy Petersburskiej (obecnie T. Kościuszki 31). Przebywali w Suwałkach do 1849 r. Potem przeprowadzili się do Kalisza. W 1862 r. Maria wyszła za mąż za ziemianina Jarosława Konopnickiego. Maria Konopnicka uznanie zyskała twórczością patriotyczną (m.in. wiersz Rota) oraz utworami dla dzieci, m.in. baśń O Krasnoludkach i o sierotce Marysi, nowele.
Nasza szkapa, wiersze Stefek Burczymucha, Noc, Zła zima. Nigdy nie odwiedziła rodzinnych Suwałk, jednak do miasta lat dziecięcych powróciła w opowiadaniach Z cmentarzy i Anusia. Zmarła 8 października 1910 r. we Lwowie.

Muzeum Marii Konopnickiej znajduje się w domu, w którym pisarka żyła od urodzenia (w maju 1842 r.) do września 1849 r., kiedy to jej rodzina wyprowadziła się do Kalisza. Placówka została otwarta w 1973 r. z inicjatywy Stowarzyszenia „Suwalszczyzna”. Znajdują się tam zbiory związane z życiem i twórczością Marii Stanisławy Konopnickiej z domu Wasiłowskiej (fotografie, dokumenty, obrazy, korespondencja, fragmenty utworów) oraz sala przedstawiająca ówczesne Suwałki (litografie Suwałk). Muzeum z wystawą stałą zlokalizowane jest w budynku głównym, zaś w tzw. Pałacyku wogrodzie przygotowywane są wystawy czasowe.

Suwałki: Muzeum Marii Konopnickiej w domu urodzenia pisarki; Pomnik Marii Konopnickiej

Pomnik Marii Konopnickiej ustawiony został w suwalskim Parku noszącym imię naszej wybitnej poetki i nowelistki 10 września 2010 r. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło w setną rocznicę Jej śmierci - 8 października 2010 r.. Posąg ustawiony został w miejscu starego, wykonanego w 1963 r., a zdemontowanego 27 sierpnia 2010 r. i przeniesionego do ogrodu Muzeum Marii Konopnickiej przy ulicy Kościuszki 31. Monument pod nową figurą pozostał ten sam, ale ustawiona została nieco niżej. Autorem obu pomników jest Bohdan Chmielewski, artysta rzeźbiarz od lat związany sentymentalnie z miastem poetki – Suwałkami. Nowy, został odlany w brązie przez Gliwickie Zakłady urządzeń Technicznych, a autor: Bohdan Chmielewski, za swoją pracę nie zażądał żadnej zapłaty.

    

– 10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH 2009 (Moje miasto… Suwałki) - Ratusz miejski w Suwałkach (Lokalne monety pamiątkowe)

10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH  – Ratusz miejski w Suwałkach (mosiądz) / Producent: Mennica Kresowa,
czas obowiązywania: 2009-08-01 - 2009-08-15, nakład: 3000 szt. (w tym 1500 szt. wybitych stemplem
odwróconym), średnica: 32 mm, waga: 13 g, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH – Ratusz miejski w Suwałkach (mosiądz platerowany srebrem) /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt. (w tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym), waga: 13 g,
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, czas obowiązywania: 2009-08-01 - 2009-08-15

Ratusz miejski w Suwałkach - w 1834 r., w narożniku rynku i Prospektu Petersburskiego, wzniesiono murowany budynek odwachu (wartowni), natomiast w latach 1842–1844 przylegający do niego ratusz. Pierwotnie oba budynki były parterowe. W latach 1855–1858 dokonano ich przebudowy, dodając piętro, a ratusz zwieńczyła wieża obserwacyjna z zegarem. Autorem projektu przebudowy był Karol Majerski. Kilka lat temu ratusz poddany został kapitalnemu remontowi, w wyniku którego zmianom uległ jego układ wewnętrzny. Pod względem historycznym i architektonicznym, budynek ratusza i odwachu należy do najciekawszych i najbardziej reprezentacyjnych obiektów Suwałk.

    

– AUGUSTÓW

Augustów – miasto w województwie podlaskim, nad Nettą, wpobliżu jezior: Necko, Białe i Sajno. 30,1 tys. mieszkańców (2000). Przemysł drzewny, obuwniczy, spożywczy (wytwórnie tytoniu), materiałów budowlanych. Węzeł drogowy. Ośrodek usługowy i turystyczno-wypoczynkowy, sporty wodne (gł. żeglarstwo). Uzdrowisko (od 1971 r.) z bogatymi złożami borowiny i wodami mineralnymi. W Augustowie znajdują się trzy muzea: Muzeum Ziemi Augustowskiej, Muzeum Kanału Augustowskiego i Muzeum I Pułku Ułanów Krechowieckich.

Augustów: Bazylika NSJ, Zarząd Wodny, Rynek Zygmunta Augusta, rzeka Netta – fot. WIKIPEDIA

Miasto zostało założone w 1546 r. przez Zygmunta II Augusta, który w 1557 r. nadał mu nazwę i prawa miejskie. Zniszczone w XVII w. przez Szwedów, odbudowane przez Jana II Kazimierza. W okresie międzywojennym ośrodek turystyczny i wczasowy, nazywany „Wenecją Północy”. Podczas II wojny światowej pod Augustowem (w Szczebrze i Klonownicy) Niemcy rozstrzelali 14 tys. osób. W latach 1941-1944 w miejscowym obozie pracy zginęło ok. 1400 mieszkańców Augustowa. W mieście działało getto i więzienie. Zniszczone w 70%, odbudowane po wojnie.

Zabytki Augustowa: kaplica cmentarna (1820 r.), kościoły - Matki Boskiej Częstochowskiej (koniec XIX w.), Najświętszego Serca Jezusowego (dawniej św. Bartłomieja, 1911 r.); drewniany dworek I. Prądzyńskiego (1826 r.), w którym mieści się Muzeum Kanału Augustowskiego, klasycystyczne zabudowania Starej Poczty (ok. 1830 r., spalone podczas II wojny światowej, rekonstruowane 1958-1962), obecnie m.in. biblioteka.

Augustowskie numizmaty:

– 4 AUGUSTY – I emisja 2009 (Dukat lokalny)

4 AUGUSTY / Emitent: Urząd Miasta Augustów, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2009-05-17 - 2009-08-31, nakład: 20 000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał: mosiądz (CuZn),
stempel: zwykły, projekt: Ewa Tyc-Karpińska

Surfing – jazda (ślizg) na przystosowanej do tego specjalnej desce, unoszonej przez czoło fali morskiej. Największy efekt osiąga się na przybrzeżnych falach oceanicznych. Deska wyposażona w żagiel służy do uprawiania windsurfingu, deski do uprawiania kitesurfingu napędzane są rodzajem latawca - paralotni. Jednym z rodzajów surfingu jest bodyboard, czyli ślizg na desce w pozycji leżącej.

   

 – 44 AUGUSTY – I emisja 2009 / Zygmunt August (Dukat lokalny)

44 AUGUSTY / Emitent: Urząd Miasta Augustów, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2009-05-17 - 2009-08-31, nakład: 500 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.500),
stempel: lustrzany, projekt: Anna Beata Wątróbska-Wdowiarska

Zygmunt II August (1520-1572), syn Zygmunta I Starego i księżniczki mediolańskiej Bony z rodu Sforza, ostatni władca Polski z dynastii Jagiellonów.
Wybrany na wielkiego księcia litewskiego i koronowany na króla Polski 1529 r., jeszcze za życia swego ojca (elekcja vivente rege), co stanowiło wyjątek w dziejach Rzeczypospolitej. Z uwagi na podeszły wiek króla, od 1544 r. sprawował samodzielne rządy na Litwie.
Trzykrotnie żonaty - po raz pierwszy 1543 r. z arcyksiężniczką Elżbietą Habsburżanką, córką cesarza Ferdynanda II Habsburga. Po śmierci pierwszej żony (1545 r.), 1547 r. ożenił się po raz drugi, bez wiedzy i zgody sejmu i senatu Korony, z Barbarą Radziwiłłówną. Po śmierci Barbary (1551 r.), 1553 r. pojął za żonę Katarzynę Habsburżankę, siostrę pierwszej żony, Elżbiety.
Prowadził walki z Moskwą o Inflanty, które od 1561 r. były lennem Polski i Litwy. 1557 r. wybuchła wojna litewsko-rosyjska, która 1558 r. przekształciła się w wojnę Litwy i Polski z Rosją (inflancka wojna 1558-1583), z 3-letnim rozejmem zawartym 1570 r. 1568 r. utworzył Komisję Morską i zapoczątkował budowę i organizację floty polskiej. 1569 r. doprowadził do zawarcia unii polsko-litewskiej w Lublinie. Szukając sojuszników przeciw Moskwie uznał prawa bocznej (elektorskiej) linii Hohenzollernów do objęcia władzy w Prusach Książęcych (1563 r.).
Na sejmie 1562-1563 przeszedł na stronę szlacheckiego stronnictwa egzekucyjnego (egzekucja praw). Program stronnictwa pozwalał na odbudowę skarbu królewskiego (państwowego), utworzenie armii i uporządkowanie stanu prawnego w państwie. Skutecznie przeprowadził unifikację i centralizację państwa, szczególnie dzielnic przyłączonych do Korony: Mazowsza, Prus Królewskich, księstw oświęcimskiego i zatorskiego oraz Gdańska.
Za panowania Zygmunta Augusta nastąpił szczytowy okres rozwoju reformacji, której kulminacją stały się uchwały sejmu piotrkowskiego z 1555 r. Pod naciskiem posłów król wysłał do Rzymu S. Maciejowskiego, który zabiegał u papieża o wyrażenie zgody na zwołanie w Rzeczypospolitej soboru narodowego, odprawianie mszy i nabożeństw w języku polskim, przyjmowanie komunii pod dwiema postaciami i zniesienie celibatu. Paweł IV odrzucił projekt utworzenia Kościoła narodowego i inne przedstawione postulaty.
W latach późniejszych przewagę zyskał obóz katolicki, a król wydał edykty skierowane przeciw innowiercom, potwierdził dawne uprawnienia Kościoła rzymskokatolickiego i 1564 r. przyjął postanowienia soboru trydenckiego. Zapewnił jednak tolerancję religijną w państwie, m.in. zniósł egzekucję starościńską dla wyroków sądów kościelnych, 1570 r. wydał edykt „o niesądzeniu za herezję”.
Mecenas sztuki, protektor pisarzy, miłośnik muzyki, posiadacz liczącej ok. 3,5 tys. tomów biblioteki i bogatej kolekcji arrasów.

     

– 4 AUGUSTY – II emisja 2010 (Dukat lokalny)

4 AUGUSTY / Emitent: Urząd Miasta Augustów, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2010-05-16 - 2010-08-31, nakład: 20 000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał: mosiądz (CuZn),
stempel: zwykły, projekt: Ewa Tyc-Karpińska

W 2012 r. wyemitowano również żetony 4 AUGUSTY (II emisja)  w mosiądzu z tampondrukiem (z części żetonów mosiężnych z ogólnego nakładu).

Spływ kajakowy - fotografia: WIKIPEDIA

Kajakarstwo – wodna dyscyplina sportowa dzieląca się na kajakarstwo klasyczne, górskie, żeglarstwo kajakowe, kajak-polo, oraz freestyle kajakowy – najmłodszą odmianę kajakarstwa.
Kajak i kanadyjka (canoe) znane były w starożytności, chociaż historię kajaka wiąże się z Eskimosami ("ka-i-ak" – "męskie czółno eskimoskie"), a kanadyjki z Indianami północnoamerykańskimi, głównie z Kanady.

      

– 44 AUGUSTY – II emisja 2010 / Barbara Radziwiłłówna (Dukat lokalny)

44 AUGUSTY / Emitent: Urząd Miasta Augustów, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2010-05-16 - 2010-08-31, nakład: 500szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.500),
stempel: lustrzany, projekt: Anna Beata Wątróbska-Wdowiarska

Barbara Radziwiłłówna (ur. 6 grudnia 1520 lub 1523 r. w Wilnie, zm. 8 maja 1551 r. w Krakowie), druga żona Zygmunta Augusta, królowa polska, wielka księżna litewska.
Barbara Radziwiłłówna była córką kasztelana wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego Jerzego Radziwiłła i Barbary z Kolów, siostrą hetmana Mikołaja Radziwiłła, zwanego Rudym. Poprzez swoją matkę Barbarę była w prostej linii potomkinią trzeciej żony Władysława Jagiełły Elżbiety z Pilczy, której proces obierania na królową Polski również toczył się w atmosferze skandalu.
O jej urodzie krążyły legendy, jej piękno podkreślali nawet ci, którzy byli jej wrogami. Według opisu "była słusznego wzrostu, smukła, jej szczupła talia kontrastowała z szerokimi biodrami", zachwyt wzbudzało piękne oblicze - "twarz miała owalną, ciemne, wielkie oczy, jasną cerę", była blondynką, odpowiadała renesansowym wyobrażeniom piękna. Lubowała się w drogich sukniach, kosztownościach, ozdobach. Nade wszystko upodobała sobie kolor czerwony. W tym kolorze sprawiała sobie nie tylko suknie i birety, lecz takze poduszki, nawet powóz kazała wyłożyć szkarłatnymi materiami. Zgodnie z modą przyozdabiała się biżuterią. Lubowała się w pierścieniach, których nosiła zawsze kilka. Ulubioną jej ozdobę stanowiły jednak perły, których miała ogromną kolekcję (po jej śmierci ową kolekcję przez podstawionych ludzi wykupiła królowa angielska).
18 maja 1537 r. poślubiła w Gieranojach starszego od siebie o lat ok. 15 Stanisława Gasztołda, wojewodę nowogródzkiego, a potem trockiego, po czterech latach małżeństwa owdowiała. Na Stanisławie wygasł ród Gasztołdów. W myśl zasad starego prawa litewskiego po wygaśnięciu w linii męskiej rodu, jego dobra przypadały wielkiemu księciu. Opiekun Barbary, jej brat, Mikołaj Rudy, zwrócił się o pomoc do królowej Bony (chodziło o możliwość korzystania chociaż z części dóbr ziemskich). W październiku 1543 r. nastąpiło wydarzenie, które zmieniło całe życie Barbary. Do Gieranojów przyjechał król Zygmunt August. Oficjalnym celem wizyty było załatwienie spraw spadkowych po Gasztołdach. Wówczas prawdopodobnie nastąpiło pierwsze zbliżenie pomiędzy późniejszymi małżonkami. Pobyt króla został wtedy przedłużony, oficjalnie z powodu szerzącej się zarazy. Romans był kontynuowany w Wilnie, w tym czasie Zygmunt August był jeszcze małżonkiem Elżbiety Austriaczki. Dopiero gdy król został wdowcem, zawarł potajemny ślub z Barbarą w 1547 r. Małżeństwo wywołało burzę wśród szlachty i spotkało się ze sprzeciwem Zygmunta Starego i Bony. Na sejmie piotrkowskim 1548, senatorowie pod wodzą prymasa Mikołaja Dzierzgowskiego, Piotra Kmity, Jana Tęczyńskiego, Andrzeja Górki i Izba Poselska z Piotrem Boratyńskim i Stanisławem Podlodowskim na czele, żądała unieważnienia małżeństwa. Król odparł wszystkie ataki, stanowczością i energią zmusił wszystkich po kolei oponentów do uległości, doprowadził do koronacji Barbary.
Barbara Radziwiłłówna została koronowana na królową Polski 7 grudnia 1550 r. Jej małżeństwo podniosło znaczenie rodu Radziwiłłów i innych rodów litewskich, co spotkało się z oporem szlachty i magnaterii polskiej. Po przedwczesnej, spowodowanej najprawdopodobniej rakiem szyjki macicy (nie ma żadnych dowodów, że śmierć Barbary nastąpiła na skutek otrucia zleconego przez królową Bonę) śmierci, pochowana została 24 czerwca 1551 r. w katedrze wileńskiej.

   

– 10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH 2009 (Moje miasto… Augustów) - Kościół parafialny Najświętszego Serca Jezusa i św. Bartłomieja w Augustowie (Lokalne monety pamiątkowe)

10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH  – Kościół parafialny NSJ i św. Bartłomieja w Augustowie (mosiądz) /
Producent: Mennica Kresowa, czas obowiązywania: 2009-08-01 - 2009-08-15, nakład: 3000 szt. (w tym 1500 szt. wybitych stemplem odwróconym), średnica: 32 mm, waga: 13 g, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH – Kościół parafialny NSJ i św. Bartłomieja w Augustowie (mosiądz platerowany
srebrem) / Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt. (w tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, waga: 13 g, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, czas obowiązywania: 2009-08-01 - 2009-08-15

Kościół parafialny Najświętszego Serca Jezusa i św. Bartłomieja wybudowali mieszkańcy Augustowa po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r. Nad potężną bryłą kościoła górują dwie wieże, zdetonowane przez Niemców w sierpniu 1944 r., odbudowane w roku 1986. Wnętrze zdobią obrazy artystów wileńskich i częstochowskich z XX wieku oraz współczesne witraże. Pierwszy drewniany kościół w tym miejscu wzniesiono w 1549 r., kolejne w 1767 i 1847 r. Obecny kościół wybudowano w latach 1906-1911 według projektu Adama Piotrowskiego. Jest to obiekt ceglany, trzynawowy - długość 50 m, szerokość 20 m, wysokość sklepienia 15 m, wieże 50 m. Jest mieszaniną stylów z przewagą elementów romańskich. Zbudowany na planie krzyża łacińskiego. W roku 2001 świątyni nadano tytuł bazyliki mniejszej.

    

– MEDAL - ŚWIĘTY JAN PAWEŁ II (W 15 rocznicę pobytu Papieża Pielgrzyma na Ziemi Augustowskiej)

Emitent: Polskie Towarzystwo Numizmatyczne Oddział w Augustowie, producent: Mennica Polska S.A.,
emisja: 1 listopada 2014 r., średnica: 60 mm, , materiał i nakład: tombak patynowany (w kolorze brązowym)
- 150 szt., tombak srebrzony i oksydowany – 150 szt., srebro Ag 925 – 10 szt. numerowanych.,
projekt: Tadeusz Tchórzewski

Awers: głowa papieża Jana Pawła II, z prawej napis w otoku: ŚW.JAN PAWEŁ II, poniżej herb miasta Augustowa, obok przy twarzy sygnatura autora: małe literki tt, na dole w otoku, na tle białej sutanny napis: HONOROWY OBYWATEL MIASTA AUGUSTOWA, po lewej stronie koliście data kanonizacji: 27.04.2014, poniżej napis: PTN/O/AUGUSTÓW/2014
Rewers: kaplica w Sanktuarium Maryjnym w Studzienicznej na tle drzew, z lewej pomnik Jana Pawła II w Studzienicznej; kaplica znajduje się we wgłębieniu o kształcie zarysu głowy Papieża, widoczne napisy: na górze półkoliście: W 15 ROCZNICĘ POBYTU PAPIEŻA PIELGRZYMA NA ZIEMI AUGUSTOWSKIEJ, następnie znak mennicy oraz na dole półkoliście: STUDZIENICZNA 9.06.1999, poniżej wizerunku kaplicy napis: „Niech Bóg, który jest miłością błogosławi waszej ziemi i wszystkich jej mieszkańców”. Są to słowa wypowiedziane przez Jana Pawła II podczas Mszy Św. w Ełku 8 czerwca 1999 r.

Kaplica Najświętszej Marii Panny w Studzienicznej – fot. WIKIPEDIA

Kaplica Najświętszej Marii Panny w Studzienicznej – zabytkowa kaplica położona w Studzienicznej (administracyjna część Augustowa). Kaplica położona jest na wyspie na Jeziorze Studzienicznym. Wchodzi w skład sanktuarium Matki Bożej Studzieniczańskiej i zespołu sakralnego w parafii Matki Bożej Szkaplerznej w Studzienicznej.

   

– SEJNY

Sejny (lit. Seinai) – miasto powiatowe w województwie podlaskim, nad Marychą, na Pojezierzu Sejneńskim. 5614 mieszkańców (dane z 2012 r.). Miasto to jest najmniejszym pod względem liczby ludności miastem będącym siedzibą powiatu w Polsce.
Drobny przemysł spożywczy. Ośrodek turystyczny i centrum sztuki ludowej (garncarstwo). W Sejnach ma swą siedzibę Ośrodek „Pogranicze - sztuk, kultur, narodów”. Ośrodek powstał w 1990 r., jego celem jest popularyzacja etosu pogranicza.

Sejny z lotu ptaka – fot. WIKIPEDIA

Według tradycji początki Sejn sięgają XV wieku. Po pierwszej wojnie polsko-krzyżackiej trzej starsi rycerze z dworu króla Władysława Jagiełły otrzymali tereny, gdzie założyli osadę, która z litewskiego Seinai oznacza „starców”, co wiąże się z podeszłym wiekiem legendarnych założycieli osady.
Jerzy Grodziński w 1593 r. założył nad rzeką Sejna miasteczko Juriewo. Nazwa jednak się nie przyjęła – miasteczko nazwano Sejny od nazwy przepływającej przez nie rzeki. Słowo „seina” w języku jaćwieskim oznaczało również trawy, które w tamtym okresie bujnie porastały brzegi i zakola rzeki. Z języka jaćwieskiego wywodzi się więcej nazw (jezior, miejscowości itd.) w okolicach miasta.
Sejny w 1522 r. zostały nadane przez Zygmunta I Starego J. Wiśniowieckiemu. Prawa miejskie przed 1602 rokiem. W 1602 r. kolejni właściciele, Grudzińscy ufundowali klasztor, który przekazali wraz z miastem zakonowi dominikanów. W 1655 r. zniszczone przez Szwedów. Od 1817 r. siedziba biskupstwa i władz powiatowych. W 1818 r. zniszczone przez pożar. W okresie międzywojennym, od 1925 r., miasto powiatowe.

Zabytki Sejn: klasztor Dominikanów (1619-1706) z kościołem Nawiedzenia NMP (1610-1619) w stylu późnorenesansowym, kaplica grobowa rodziny Wolmerów (ok. 1830 r.), ratusz (XIX w.), dworek (XIX w.), dawna bożnica (ok. 1860-1870).

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Sejnach – kościół podominikański w Sejnach - kościół pełni funkcję świątyni parafialnej, sanktuarium i kolegiaty. Nosi godność bazyliki mniejszej. Stanowi wschodnią część dawnego kompleksu klasztornego dominikanów. Ze względu na bogatą historię i wielokulturowość regionu jest prawdziwą atrakcją turystyczną północno-wschodniej Polski.

Bazylika Nawiedzenia NMP i klasztor dominikański. W głębi kościół Matki Boskiej Częstochowskiej
(dawny zbór ewangelicki) - fot. WIKIPEDIA

     

Muzeum Ziemi Sejneńskiej

Muzeum Ziemi Sejneńskiej (Sejny, ul. J. Piłsudskiego 28) powstało 2 maja 2005 r., mieści się w Pałacu Biskupim. Obecnie Muzeum Ziemi Sejneńskiej składa się z sześciu tematycznych sal wystawowych: sala dominikanów i biskupów sejneńskich, sala archeologiczna, sala tradycji wojska polskiego i czynu niepodległościowego, sala numizmatyczna, sala sejneńskich szkół, sala wielokulturowości regionu. Najbardziej reprezentacyjna jest niewątpliwie sala dominikanów i biskupów sejneńskich. W niej dostojnicy kościelni przyjmowali przed laty swoich gości. Oprócz obrazów i litografii zachował się fotel, element wyposażenia dawnego Pałacu Biskupiego. Do najcenniejszych zbiorów należy renesansowa puszka na komumę świętą z przełomu XVI i XVII wieku. Uwagę zwiedzających przykuwają również ozdobna barokowa monstrancja z pierwszej połowy XVII wieku oraz pięknie zdobione kielichy i ampułki. W sali tradycji Wojska Polskiego nie mogło zabraknąć akcentów z Powstania Sejneńskiego oraz z życia batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza i innych, walczących o  wolność tej ziemi, formacji wojskowych.

Gabinet archeologiczny to przede wszystkim eksponaty wypożyczone z Muzeum Okręgowego w Suwałkach. W gablotach można zobaczyć fragmenty ceramiki i ozdób z czasów wędrówki ludów od I do VII wieku. Na szczególną uwagę zasługuje naczynie gliniane, znalezione przez archeologów w grodzisku w Posejnelach.

Eksponaty z kolekcji muzeum - fot. Muzeum Ziemi Sejneńskiej

W sali numizmatycznej eksponowane są monety i banknoty, pochodzące z różnych krajów i epok historycznych. Część z nich odnaleziono na terenie Sejn: monety srebrne z XVII wieku, monety polskie z okresu międzywojennego, monety wczesnopiastowskie, z epoki Jagiellonów i Wazów, monety antyczne - greckie i rzymskie, monety XIX-XX w. z różnych krajów.

  

Autor: Józef Smurawa

Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/
- http://portalwiedzy.onet.pl/
- http://www.suwalszczyzna-jakbasn.pl/
- http://touralternative.blogujacy.pl/ – Suwalszczyzna
- WCN
- Mennica Kresowa – Białystok
- Mennica Polska S.A.
- Polskie Towarzystwo Numizmatyczne Oddział w Augustowie – Facebook