Białystok – miasto w sercu Zielonych Płuc Polski
Białystok (lit. Balstogė, ros. Белосток, białorus. Беласток, jid. ביאַליסטאָק) – miasto na prawach powiatu w północno-wschodniej Polsce, w Nizinie Północnopodlaskiej leżące nad rzeką Białą. Jest stolicą województwa podlaskiego i siedzibą władz ziemskiego powiatu białostockiego. Według danych z 30 czerwca 2014 roku miasto miało 295 401 mieszkańców. Białystok rozpościera się w czystym ekologicznie i pełnym atrakcji turystycznych regionie. Nie bez powodu nazwano go Zielonymi Płucami Polski.
Panorama Białegostoku - fot. Marcin Onufryjuk / Agencja Gazeta
Wśród miast wojewódzkich Polski, Białystok jest 2. miastem pod względem gęstości zaludnienia i 11. pod względem liczby ludności. Białystok pełni funkcję administracyjnego, gospodarczego, naukowego i kulturalnego centrum regionu.
Logo Białegostoku, miasta dynamicznie rozwijającego się, a jednocześnie zakorzenionego
w swej bogatej tradycji
Białystok jest również dużym ośrodkiem przemysłu włókienniczego (m.in. fabryka dywanów), a także produkcji podzespołów elektronicznych, przemysłu metalowego, drzewnego, spożywczego, materiałów budowlanych. Węzeł komunikacyjny. Siedziba wyższych uczelni (Akademia Medyczna, Politechnika Białostocka, filia warszawskiej Akademii Muzycznej, filia Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział Reżyserii Teatru Lalek warszawskiej PWST).
Kamienica Ginzburga, Dom Koniuszego, Ratusz, Pałac Branickich, Rynek Kościuszki, Sobór Św. Mikołaja,
Kościół Św. Rocha, pomnik Bohaterów Ziemi Białostockiej – fot. WIKIPEDIA
Białystok leży na Wysoczyźnie Białostockiej, będącej częścią makroregionu Nizina Północnopodlaska. Znajduje się w centralnej części województwa podlaskiego. Według danych z 1 stycznia 2009 roku powierzchnia miasta wynosi 102,12 km². Historycznie Białystok leży na Podlasiu. Uwarunkowania geograficzne (miasto leży w sąsiedztwie Białorusi, Litwy i Rosji) i historyczne sprawiły, że Białystok jest miejscem, gdzie od wieków żyli wspólnie ludzie różnych kultur, wyznań i narodowości, co ukształtowało specyficzny charakter miasta.
Miasto znajduje się w obszarze funkcjonującym pod nazwą Zielone Płuca Polski (dawne tereny województw: białostockiego, łomżyńskiego, olsztyńskiego, ostrołęckiego i suwalskiego). Około 32% jego powierzchni zajmują tereny zielone. Parki i skwery oraz 1779 ha lasów znajdujących się w granicach miasta tworzą specyficzny i zdrowy mikroklimat. W obrębie Białegostoku znajdują się dwa rezerwaty przyrody o powierzchni łącznej 105 ha, będące pozostałościami Puszczy Knyszyńskiej. Aglomeracja miejska sąsiaduje z Narwiańskim Parkiem Narodowym. Takie usytuowanie rezerwatów przyrody w bezpośrednim sąsiedztwie miasta jest unikatowe. Ze względu na te walory w 1993 roku Białystok jako pierwsze miasto w Polsce został przyjęty do międzynarodowego projektu Sieci Zdrowych Miast prowadzonego przez Światową Organizację Zdrowia. Na terenie miasta znajdują się 3 rezerwaty przyrody: Las Zwierzyniecki, Rezerwat Antoniuk i Rezerwat Bagno.
Białystok, Stawy Dojlidzkie – fot. WIKIPEDIA
Historia miasta
Pierwsza pisana wzmianka o Białymstoku pochodzi z 1426 roku. W miejscu obecnego Rynku Kościuszki krzyżowały się drogi do Suraża, Wasilkowa oraz Choroszczy i to wokół tego skrzyżowania zaczęła samowolnie powstawać zabudowa. Około 1547 roku w miejscu dzisiejszego klasztoru Sióstr Miłosierdzia wybudowano drewniany kościół, przy którym w 1578 roku stanęła karczma. W XVIII wieku osada zyskała status miasta. W 1745 roku rozpoczęto budowę białostockiego ratusza. Całość założenia urbanistycznego Białegostoku przypisywana jest architektom związanym z dworem hetmana Jana Klemensa Branickiego.
W latach 1665-1802 Białystok był posiadłością Branickich, od 1802 roku Potockich. Po III rozbiorze znalazł się pod zaborem pruskim. W 1807 roku przeszedł pod władzę Rosjan. W końcu XIX w. Białystok stał się ośrodkiem przemysłu włókienniczego. W tym okresie rozrastający się Białystok zyskał miano Manchesteru Północy. W 1862 roku przez Białystok przeprowadzono Kolej Warszawsko-Petersburską, która także przyczyniła się do rozwoju gospodarczego miasta. W 1892 roku uruchomiono w mieście system wodociągów.
W latach 1915-1919 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką. W 1920 roku Wojsko Polskie stoczyło zwycięską bitwę białostocką z Armią Czerwoną uwalniając miasto spod wschodniej okupacji. Do 1939 roku, już w niepodległej Polsce miasto było stolicą województwa białostockiego.
W czasie okupacji hitlerowskiej zginęło 59 tys. mieszkańców. W sierpniu 1943 roku powstała w mieście Żydowska Organizacja Bojowa i wybuchło powstanie w getcie. Ostatecznie białostoccy Żydzi zginęli w obozach zagłady w Treblince i na Majdanku. W latach 1941-1943 istniał tu obóz jeńców radzieckich. W okolicy działały oddziały partyzanckie Armii Krajowej i oddziały partyzantki radzieckiej. W lipcu 1944 roku miały miejsce ciężkie walki o wyzwolenie Białegostoku spod okupacji hitlerowskiej, w wyniku których miasto poważnie ucierpiało.
Getto w Białymstoku, Ruiny getta po powstaniu (1943) – fot. WIKIPEDIA
Po II wojnie światowej odbudowane miasto Białystok na zawsze utraciło swój poprzedni charakter, będący dziedzictwem parowiekowej jego historii. Dzięki powojennym migracjom ludności wiejskiej Białystok powiększył się, parokrotnie przewyższając liczbę swoich mieszkańców sprzed 1939 roku. W tym okresie powstały liczne uczelnie wyższe i nowe ośrodki przemysłowo-usługowe. Od 1999 roku stolica województwa podlaskiego i obecnie dynamicznie się rozwija. W 2006 roku Białystok wchłonął 4 kolejne miejscowości.
Zabytki miasta
- Zespół pałacowo – parkowy Branickich – najcenniejszy zabytek Białegostoku, zwany także Wersalem Podlasia, Wersalem Północy czy także Polskim Wersalem. Jest to jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej.
- Pałacyk Gościnny Branickich – mieści się przy ul. Kilińskiego w centrum miasta. Jest to piękna gotycka architektura pochodząca z XVIII w. Obecnie mieści się tu Urząd Stanu Cywilnego – Pałacyk Ślubów.
- Stary Kościół Farny - ul. Rynek Kościuszki. Jest to budowla późnorenesansowa z wnętrzem barokowym. Nad drzwiami wejściowymi widnieje piękny zabytkowy portal.
Białystok - Pałac Lubomirskich, Rynek Kościuszki, Pałac Hasbacha – fot. WIKIPEDIA
- Archikatedra białostocka – usytuowana tuż obok Starego Kościoła Farnego. Jest to świątynia neogotycka wzniesiona w latach 1900-1905. Budowla zachwyca swoimi rozmiarami oraz ciekawą historią. W rzeczywistości bowiem katedra ta jest tylko przybudówką Starej Farny. Ominięto w ten sposób obowiązujący wówczas carski zakaz budowy nowej świątyni katolickiej. Archikatedra dziesięciokrotnie przerasta swoją wielkością stary kościół. Czerwona cegła i dwie strzeliste wieże są elementami najbardziej charakterystycznymi dla tej budowli.
- Kościół św. Rocha – wzniesiony na wzgórzu z 83-metrową wieżą jest najciekawszym przykładem modernizmu w polskiej architekturze sakralnej. Świątynia została wybudowana w latach 1927-1940 jako pomnik niepodległości.
- Sobór św. Mikołaja Cudotwórcy – jest to cerkiew katedralna mieszcząca się przy ul. Lipowej 15. Została wzniesiona w XIX w., jej wnętrze ma charakter bizantyjski. Nad wejściem znajduje się wieża z pięcioma dzwonami.
- Pałac Hasbacha – ul. Dojlidy Fabryczne 23. Pierwotnie była to rezydencja właściciela tkalni Ervina Hasbacha. Pałacyk został wzniesiony w latach 80. XIX w. Jego wnętrze skrywa oryginalne piece i kominki.
- Pałac Rüdigerów (Lubomirskich) – neoklasycystyczna budowla powstała w połowie XIX w. Znajduje się w dzielnicy Dojlidy, obecnie jest siedzibą Wyższej Szkoły Administracji Publicznej. Wokół pałacu rozpościera się piękny ogród.
- Ratusz – znajduje się przy ul. Rynek Kościuszki 10. Jest to budowla późnobarokowa, zbudowana w latach 1745-1761 z wieżą zegarową z fundacji Jana Klemensa Branickiego. Ratusz jest obecnie siedzibą główną Muzeum Podlaskiego.
- Kamienice w centrum miasta w tym: kamienica Kantorowiczów (II poł. XIX w.), kamienica Cytrona (koniec XIX w.), kamienica Moesa (koniec XIX w.), kamienica Jossema (1897), kamienica Malinowskiego (XIX/XX w.), kamienica Rozenblumów (XIX/XX w.), kamienica Szturmanów (XIX/XX w.), kamienica Świńskiego (XIX/XX w.).
Muzeum Historyczne w Białymstoku
– Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku
Muzeum Historyczne w Białymstoku (Białystok, ul. Warszawska 37) zajmuje się głównie historią miasta i regionu. W jego zbiorach znajduje się ponad 35 tys. eksponatów, zgromadzonych w następujących działach: realia, ikonografia, archiwalia, numizmaty. Realia - obejmują ponad 3000 pozycji inwentarzowych: ubiory, meble, serwisy, urządzenia techniczne ułatwiające codzienne życie, rzemiosło artystyczne: biżuterię, papierośnice, figurki, zegary, komplety na biurka. Ikonografia - ok. 7000 oryginalnych fotografii, pocztówek, albumów, stalorytów, drzeworytów oraz zespół ponad 8000 negatywów J. Rybińskiego. Archiwalia - liczą obecnie ponad 7000 obiektów, archiwa rodzinne, także dokumenty związane z mniejszościami mieszkającymi w Białymstoku - Żydami, Niemcami, Rosjanami, Tatrami. Numizmaty - zbiór, na który składają się monety i banknoty polskie i obce, bony zastępcze, medale oraz dokumenty. Najstarsze z monet pochodzą z końca XIV w. i są to półgrosze Władysława Jagiełły.
W zbiorach numizmatycznych muzeum znajduje się ok. 17 000 monet, banknotów, medali, żetonów, papierów wartościowych i dokumentów, zarówno polskich, jak i zagranicznych. Rozpiętość chronologiczna zgromadzonych zabytków sięga od starożytności, aż po czasy współczesne. Najciekawszymi numizmatami w kolekcji są monety złote, spośród których wyróżnia się rozmiarami i kunsztem wykonania piętnastodukatówka Jerzego Wilhelma wybita w Królewcu w 1631 roku. Z kolei miłośników historii regionalnej z pewnością zainteresują półgrosze Zygmunta II Augusta wyemitowane w mennicy tykocińskiej, czy skarby z obszaru naszego województwa.
Monety z kolekcji Muzeum Historycznego w Białymstoku:
1 – Piętnastodukatówka Jerzego Wilhelma wybita w Królewcu w 1631 r.
2 – Półgrosz Zygmunta II Augusta wyemitowany w mennicy tykocińskiej
Wśród skarbów monet bez wątpienia najcenniejszym jest depozyt z Sejn, który jako jedyny spośród znajdujących się w zasobach muzeum zawiera monety złote – 31 szt. z XVI i XVII w. Ukryty był w przepięknie zdobionej drewnianej skrzyni na brzegu przepływającej przez miasto rzeki Marycha.
MENNICA KRESOWA – Białystok
Mennica Kresowa w Białymstoku powstała w 2008 roku. Firma zajmuje się produkcją numizmatów, żetonów oraz monet zastępczych.
W swojej działalności Mennica Kresowa odnosi się do tradycyjnego nazewnictwa monet. Są więc miedziaki, talary i dukaty, które odpowiadają wartości materiałów z jakich są wykonane. Dukaty - najcenniejsze monety w historii, to monety wybite w złocie, talary – to monety srebrne, zaś miedziaki – bite są z mosiądzu, są synonimem popularnych niegdyś „drobnych pieniędzy”.
Poprzez swoje produkty firma stara się propagować wiedzę o kulturze, zagrożonych gatunkach zwierząt, historii, wiedzy o regionie. Firma tworzy unikalne serie żetonów i monet lokalnych, jak np. „Ryby polskich akwenów”.
Mennica Kresowa w 2011 roku, zdecydowała się na zmianę logo. Przyjęto motyw trójliścia jako swojego nowego znaku menniczego. W latach 1565-1566 mennica w Tykocinie zasłynęła emisją tzw. trojaków szyderczych, na których widniało wiele motywów trójliścia. W zawiązku z faktem zmiany znaku menniczego, Mennica Kresowa wybiła replikę Trojaka Szyderczego w srebrze Ag 925, jako symboliczny powrót do tradycji menniczej na Kresach RP.
TROJAK SZYDERCZY (REPLIKA) / EMITENT: Mennica Kresowa, STOP: Ag 925, MASA: 3,1 g,
ŚREDNICA: 22 mm, NAKŁAD: 300 szt.
Zmiana logo Mennicy Kresowej to również wynik konfliktu dotyczącego poprzedniego logo, do którego prawa autorskie rościł (a raczej posiadał) projektant monet (Robert Anders), którego drogi rozeszły się z Mennicą Kresową. Prawa autorskie do logo i wielu projektów monet stały się podłożem do długotrwałego konfliktu pomiędzy tymi stronami. Jak konflikt ten został rozstrzygnięty – nie wiadomo? Mennica Kresowa zmieniła jednak sporne logo, raczej więc sprawę przegrała, a może zrobiła to dla „świętego spokoju”.
Projektant – strona konfliktu w tym sporze wyemitował wówczas na tę okazję specjalny żeton, który nazwał 2 PLAGIATY (dwa, ponieważ drugim spornym logiem było także to używane przez Mincerza Mazowieckiego.
2 PLAGIATY (MONETA INFORMACYJNA) - WZORZEC PRZEDPRODUKCYJNY DLA MONETY /
emitent: Gyges ARD, projekt: Gyges ARD / Robert Anders (AR), średnica: 32 mm, materiał: miedź
patynowana i miedź srebrzona oksydowana / MONETA WYKONANA RĘCZNIE, nakład: po 10 szt.,
bok: gładki, emisja: październik 2011 r.
Białostockie numizmaty
– Białystok - 10 wiader wody (1892) / Żeton wodociągów (mosiądz)
Wydawcą rosyjskojęzycznych żetonów z Białegostoku było Towarzystwo Wodociągów Białostockich i znamy ich dwa nominały opiewające na 1 wiadro i 10 wiader wody. Na żetonach zawarto datę emisji - 1892 r. i były one w obiegu do 1915 roku. Wspomniane towarzystwo sfinansowało budowę wodociągu w mieście zyskując tym samym prawo wyłączności do sprzedaży wody. Dostarczanie wody odbiorcom prywatnym do mieszkań - zapewne ze względu na koszty - wzbudziło niewielkie zainteresowanie, woda więc sprzedawana była również w stworzonych specjalnie do tego celu punktach., a aby zapobiec nadużyciom w jej sprzedaży odbywała się ona za pośrednictwem specjalnych żetonów. Niżej prezentuję żeton na 10 wiader wody.
W roku 2010 Z OKAZJI 120-LECIA WODOCIĄGÓW W BIAŁYMSTOKU Mennica Kresowa wyemitowała monetę pamiątkową 10 WIADER.
10 WIADER (Białystok) / Producent: Mennica Kresowa, emisja: maj 2010 r., nakład: 3000 szt.
(w tym 500 szt. wybitych stemplem odwróconym), średnica: 32 mm, materiał: mosiądz,
stempel: lustrzany, projekt: Marcin Łukasz Lebensztejn
– Pieniądz zastępczy emitowany przez Białystok w okresie I wojny światowej (przykładowe emisje)
a/Białystok - 100 marek/60 rubli, 1.10.1915
a/Białystok - 10 marek/6 rubli, 15.09.1915
Więcej na temat pieniądzy zastępczych emitowany przez miasto Białystok w 1915 roku dostępne jest TUTAJ w nr-e 4/1995 Biuletynu „Białostocki numizmatyk” wydanego przez PTN o/Białystok.
– Monety zastępcze wojskowych spółdzielni w okresie poprzedzającym wybuch II wojny światowej
a/42 PUŁK PIECHOTY – Białystok
1 ZŁOTY / Materiał: alpaka, średnica: 25,5 mm, w obiegu do: 1939-09-01
b/10 PUŁK UŁANÓW – Białystok
1 ZŁOTY (MARKA OBIEGOWA) / Materiał: aluminium (Al), średnica: 23,4 mm, w obiegu do: 1939-09-01
– Bon towarowy Szpitala Psychiatrycznego w Choroszczu (przełom lat 1950/60)
W szpitalach psychiatrycznych leczyli się m.in. nałogowi alkoholicy. Gdy rodzina takiemu pacjentowi przysyłała pieniądze - w szpitalu wymieniano je na bony szpitalne, które mogły być „zużyte” tylko w szpitalnym sklepiku (gdzie oczywiście nie sprzedawano alkoholu). Dzięki temu hospitalizowany nie poszedł do sklepu obok szpitala kupić alkohol, a oprócz tego zarabiał szpital.
Bony szpitalne funkcjonowały w: Branicach, Choroszczu, Drewnicy, Jarosławiu, Kobierzynie, Lubiążu, Lublińcu, Międzyrzeczu, Nowym Czarnowie, Pruszkowie, Radecznicy, Rybniku, Stroniu Śląskim, Świeciu i Toszku.
Wzory bonów były przygotowane do wydania i emitowane w seriach po sześć nominałów według wspólnego wzoru dla kilkunastu szpitali, różniły się jedynie wydrukowaną na nich nazwą miejscowości. Nominały bonów to: 5 groszy (różowe), 20 groszy (szare), 50 groszy (pomarańczowe), 1 złoty (fioletowe), 2 złote (zielone) i 5 złotych (niebieskie). Bony wykonano w PWPW w Warszawie na papierze ze znakiem wodnym ciągłym. Wymiary bonów groszowych: 80x56 mm, złotowych: 99x70 mm.
Przykładowe bony szpitala psychiatrycznego (Szpital Psychiatryczny w Kobierzynie) - fot. http://forum.tpzn.pl/
– 2 ZŁOTE (2004) / WOJEWÓDZTWO PODLASKIE (Seria: Województwa w Polsce)
Emitent: Narodowy Bank Polski; Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 29.10.2004 r.;
materiał: GOLDEN NORDIC (CuAl5Zn5Sn1); średnica: 27 mm; masa: 8,15 g; nakład: 900 000 szt.,
projekt: Urszula Walerzak (awers), Ewa Olszewska-Borys (rewers)
Województwo podlaskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw. Położone jest w północno-wschodniej części kraju, w geograficznym środku Europy. Przez jego środek przepływa Narew. Województwo podlaskie znajduje się na terenie Niziny Podlaskiej, Pojezierza Suwalskiego i Niziny Mazowieckiej. Siedzibą władz województwa jest Białystok. Na dzień 30 czerwca 2014 województwo miało 1,2 mln mieszkańców. Obejmuje obszar 20 187,02 km².
– 1 BIAŁY / 2 BIAŁE (2008) / Moneta pamiątkowa
Emitent: Kurier Poranny, producent: Artmedal z Częstochowy, średnica: 25 mm, stempel: zwykły,
nakład: ok 10 000 szt.
EMISJA DUKATÓW ODBYŁA SIĘ W STYCZNIU 2009 ROKU, WYBITO ZAŚ JE Z DATĄ 2008.
– 10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH 2009 (Moje miasto… Białystok) - Pałac Branickich / Brama Wielka Pałacu Branickich zwana Gryfem (Lokalne monety pamiątkowe)
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH (Białystok) - Pałac Branickich (mosiądz) / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 2009 r., nakład: 3000 szt., średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH (Białystok) - Pałac Branickich (mosiądz platerowany srebrem) /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt. (w tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, emisja: 2009 r.
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH (Białystok) - Brama Wielka (mosiądz) / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 2009 r., nakład: 3000 szt., średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH (Białystok) - Brama Wielka (mosiądz platerowany srebrem) /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt. (w tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, emisja: 2009 r.
Pałac Branickich to jeden z najciekawszych zabytków Białegostoku i jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Ze względu na bogaty wystrój nawiązujący do francuskich wzorów i otaczający go ogród określany bywa mianem polskiego Wersalu. XVII-wieczna rezydencja składała się z pałacu razem z przyległymi do niego ogrodami, zwierzyńcami oraz zespołem zabudowań: pomarańczarnią, arsenałem, stajnią, wozownią, pawilonami ogrodowymi, studniami i domem ogrodnika. Jan Klemens Branicki rozbudowywał i modernizował posiadłość od lat 20. XVIII w. Zespół wzorowano na francuskich rozwiązaniach przestrzennych i dekoracyjnych. Ogrody z ponad 200 rzeźbami i zwierzyńcem rozciągały się na obszarze 14 ha. W XIX stuleciu i na początku XX w.zespół był własnością carów rosyjskich. Umieszczono w nim Instytut Panien Szlacheckich. Pałac tracił na znaczeniu, zatarła się barokowa kompozycja ogrodu. Choć zabytek został ograbiony i zniszczony podczas II wojny światowej, wewnątrz ostały się oryginalne rzeźby pałacowe, piękny jest także hol, klatka schodowa i aula.
Białystok - Pałac Branickich; Główna aleja do bramy Gryfa – fot. WIKIPEDIA
Brama Wielka zwana Gryfem w obecnym miejscu została usytuowana za czasów Jana Klemensa Branickiego. Doskonale koresponduje z wprowadzonym do rezydencji ikonograficznym programem apoteozującym hetmana Branickiego jako antycznego herosa. Kształtem przypomina łuk tryumfalny, na którego szczycie króluje złoty Gryf - symbol rodu Branickich. Bramę ozdabiają elementy świadczące o potędze rodu hetmańskiego, m.in. panoplia. Z Bramą Wielką wiąże się ciekawa historyjka opowiadana przez szlachcica Franciszka Biłgorajskiego. Za sprawą Branickiego przestawiono bramę w przeciągu kilku dni z miejsca, w którym ona pierwotnie stała na obecne. Chciano zrobić niespodziankę pewnemu dyplomacie francuskiemu, którego wcześniej hetman wyprawił na polowanie. Gdy po kilku dniach dyplomata powrócił do pałacu nie mógł się nadziwić, że tak dużo się zmieniło podczas jego nieobecności. W XIX wieku, za czasów bytności Instytutu Panien Szlacheckich, bramę ogołocono z ozdobnych elementów, zdjęto nawet złotego Gryfa, a na jego miejscu zamocowano blaszaną chorągiewkę. Złoty Gryf powrócił na swoje miejsce dopiero w 2006 roku.
– 10 TAŃCZĄCYCH MIEDZIAKÓW 2009 / Tańczący Białystok - Lokalne monety pamiątkowe
Wyjątkowy prezent dla wszystkich roztańczonych Białostoczan, a także dla tych, którzy znają Białystok dzięki tancerzom stąd pochodzącym.
Awers: trzy tańczące postacie (wydano wersję z czteroma postaciami - czwarta postać jest cieniem pierwszej), umieszczono tu również nominał monety, czyli 10 tańczących miedziaków.
Rewers: następujące symbole - logotyp Mennicy Kresowej, godło narodowe - orzeł w koronie oraz prasę.
10 TAŃCZĄCYCH MIEDZIAKÓW (Białystok) - Trzy postacie (mosiądz) / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 1 czerwca 2009 r., nakład: 3000 szt., średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
10 TAŃCZĄCYCH MIEDZIAKÓW (Białystok) – Cztery postacie (mosiądz) / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 1 czerwca 2009 r., nakład: 3000 szt., średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
10 TAŃCZĄCYCH MIEDZIAKÓW (Białystok) - Trzy postacie (mosiądz platerowany srebrem) /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt. (w tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, emisja: 1 czerwca 2009 r.
10 TAŃCZĄCYCH MIEDZIAKÓW (Białystok) - Cztery postacie (mosiądz platerowany srebrem) /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt. (w tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, emisja: 1 czerwca 2009 r.
– 10 MIEDZIAKÓW HOTELOWYCH 2009 / Hotel Cristal – Białystok (Żeton reklamowy)
Trzygwiazdkowy hotel Cristal położony jest w centrum Białegostoku, w odległości krótkiego spaceru od Pałacu Branickich.
10 MIEDZIAKÓW HOTELOWYCH (Białystok) – Hotel Cristal (mosiądz) / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 1 lipca 2009 r., nakład: 3000 szt. (w tym 1500 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
10 TAŃCZĄCYCH MIEDZIAKÓW (Białystok) - Hotel Cristal (mosiądz platerowany srebrem) /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt. (w tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, emisja: 1 lipca 2009 r.
– 5 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH 2009 (Moje miasto… Białystok) - Ratusz miejski oraz logo Białegostoku „Wschodzący Białystok” (Lokalna moneta pamiątkowa)
Żetony wybijane ręcznie przez mincerza Mennicy Kresowej w czasie 94-go Światowego Kongresu
Esperanto w Białymstoku. (NAKŁAD OK. 300 SZT.; ŚREDNICA: 22 mm.; MATERIAŁ: MIEDŹ)
Ratusz w Białymstoku – budowla późnobarokowa usytuowana na Rynku Kościuszki w Białymstoku, zbudowana w latach 1745-1761 z wieżą zegarową z fundacji Jana Klemensa Branickiego według projektu Jana Henryka Klemma. Rozebrana w czasie II wojny światowej, zrekonstruowana w latach 1954-1958 wg projektu architekt Krystyny Chojnackiej. Budynek nigdy nie był siedzibą władz miasta. Pierwotnie pełnił funkcje handlowe - mieściły się tu kramy, wnętrze ratusza było wykorzystywane jako hala targowa. W pobliżu stał budynek wagi miejskiej. Wieża była wykorzystywana przez strażaków, którzy obserwowali z niej teren miasta. Obecnie ratusz jest siedzibą Muzeum Podlaskiego (dział archeologii i galerii malarstwa polskiego). Ratusz jest jednym z punktów otwartego w czerwcu 2008 roku Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku opracowanego przez grupę doktorantów i studentów UwB – wolontariuszy Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku.
Ratusz w Białymstoku - fotografia: WIKIPEDIA
– 10 LUDWIKÓW / 10 LUDOVIKOJ 2009 (Moje miasto… Białystok) - Kościół św. Rocha (Lokalne monety pamiątkowe)
10 LUDWIKÓW (94. Światowy Kongres Esperanto - Białystok) - mosiądz / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 27 lipca 2009 r., nakład: 10 000 szt. (w tym 5000 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, projekt: Robert Anders
10 LUDWIKÓW (94. Światowy Kongres Esperanto - Białystok) - mosiądz platerowany srebrem /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt., średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany,
emisja: 1 sierpnia 2009 r , projekt: Robert Anders
10 LUDOVIKOJ (94. Światowy Kongres Esperanto - Białystok) - mosiądz / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 27 lipca 2009 r., nakład: 10 000 szt. (w tym 5000 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, projekt: Robert Anders
10 LUDOVIKOJ (94. Światowy Kongres Esperanto - Białystok) - mosiądz platerowany srebrem /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt., średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany,
emisja: 1 sierpnia 2009 r., projekt: Robert Anders
Ludwik Łazarz Zamenhof, właściwie Eliezer Lewi Samenhof - urodził się 15 grudnia 1859 roku w Białymstoku, zmarł 14 kwietnia 1917 roku w Warszawie). Był polskim lekarzem pochodzenia żydowskiego. W działalności publicystycznej Zamenhof posługiwał się pseudonimami D-ro Esperanto, Unuel (Unu el la popolo jeden z ludu), Gofzamen i Anna R. Jest autorem antologii tekstów literackich przetłumaczonych na esperanto pt. Fundamenta krestomatio..., wśród licznych tłumaczeń należy wyróżnić całościowe tłumaczenie Starego Testamentu. Zainicjowany przez Ludwika Zamenhofa ruch esperancki szybko rozprzestrzeniał się na świecie, jego twórca zrzekł się wszelkich należnych mu praw, oddając esperanto na użytek całej ludzkości.
Ludwik Łazarz Zamenhof - fotografia: WIKIPEDIA
Na całym świecie istnieją setki obiektów (ulice, place itp.) nazwanych imieniem Zamenhofa i esperanto – w tym dwie planetoidy pomiędzy Jowiszem a Marsem. 15 grudnia obchodzony jest jako Dzień Zamenhofa.
– 10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH 2009 (Moje miasto… Białystok) - Kościół św. Rocha (Lokalne monety pamiątkowe)
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH (Białystok) – Kościół św. Rocha (mosiądz) / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 1 sierpnia 2009 r., nakład: 3000 szt. (w tym 1500 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH (Białystok) - Kościół św. Rocha (mosiądz platerowany srebrem) /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 300 szt. (w tym 150 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, emisja: 1 sierpnia 2009 r.
Kościół św. Rocha w Białymstoku – Pomnik Odzyskania Niepodległości znajduje się na wzgórzu św. Rocha w Białymstoku, na miejscu kaplicy św. Rocha i katolickiego cmentarza z 1839 roku zniszczonego przez Rosjan podczas powstania styczniowego. Kościół został zbudowany w latach 1927-1946 w stylu modernistyczno-ekspresjonistycznym wg projektu prof. Oskara Sosnowskiego na planie ośmioboku, składającego się z trzech stopniowo narastających brył. Pierwsza tworzy zasadniczy plan świątyni, drugą i trzecią stanowią ośmioboczne parawanowe attyki. Pierwotnym wezwaniem miała być Gwiazda Zaranna, która miała symbolizować jutrzenkę Niepodległości, dlatego Sosnowski użył w projekcie planu gwiazdy, którą następnie wykorzystał w innych elementach we wnętrzu (np. sklepienia). Po śmierci projektanta we wrześniu 1939 roku, budowę kościoła kontynuował architekt Stanisław Bukowski.
Kościół św. Rocha w Białymstoku - fotografia: WIKIPEDIA
– 90 JAGIELLONÓW (90-lecie klubu piłkarskiego Jagiellonia Białystok)
Powstała również wersja o nominale 10 miedziaków pucharowych z odmiennym awersem w mosiądzu, z okazji Finału Pucharu Polski: Jagiellonia Białystok VS Pogoń Szczecin, nakład: 1000 szt.
90 JAGIELLONÓW (Jagiellonia Białystok) – (mosiądz) / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 18 stycznia 2010 r., nakład: 5000 szt. (w tym 500 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
90 JAGIELLONÓW (Jagiellonia Białystok) - (mosiądz platerowany srebrem) / Producent: Mennica Kresowa,
nakład: 500 szt., średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, emisja: 18 stycznia 2010 r.
Jagiellonia Białystok (pełna nazwa to Jagiellonia Białystok Sportowa Spółka Akcyjna) – polski klub sportowy z siedzibą w Białymstoku rozgrywający swoje mecze na Stadionie Miejskim. Dzięki badaniom, których autorami są historycy Jerzy Górko i Jarek Dunda na podstawie dokumentów przyjęto za datę powstania Jagiellonii dzień 30 maja 1920 roku. Wówczas to żołnierze 42 Pułku Piechoty im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego powołali do życia Klub Sportowy Batalionu Zapasowego 42 Pułku Piechoty. Swój pierwszy oficjalny mecz "wojskowi” rozegrali 30 maja 1920 roku. Natomiast 27 stycznia 1932 roku odbyło się zebranie, w trakcie którego zaakceptowano pomysł ówczesnego dowódcy 42 Pułku, Kazimierza Bogaczewicza o przekształceniu Wojskowego Klubu Sportowego w cywilno-wojskowy Białostocki Klub Sportowy Jagiellonia. Powstał on na bazie połączenia WKS 42 Pułku Piechoty i Klubu Sportowego Związku Młodzieży Wiejskiej, Jagiellonia przejęła ich tradycje, zawodników, obiekty i miejsce w rozgrywkach sportowych. Nazwa, którą nadano klubowi wiązała się z historią miasta i regionu, których losy przeplatały się z dziejami dynastii Jagiellonów. W 1932 roku piłkarze WKS 42 PP przystąpili do kolejnego sezonu w białostockiej klasie A, przyjmując nazwę Jagiellonii. Po wojnie reaktywacja Jagiellonii nastąpiła w październiku 1945 roku. Niestety w czerwcu roku następnego, w nowej, totalitarnej rzeczywistości zabrakło miejsca dla Jagiellonii. Za główną przeszkodę uznano rodowód Jagiellonii, której historia była nierozerwalnie związana z wsławionym w wojnie z bolszewikami 1920 roku 42 Pułkiem Piechoty. 26 stycznia 1957 roku z połączenia Budowlanych Białystok i Sparty Białystok oficjalnie został reaktywowany Białostocki Klub Sportowy Jagiellonia. Klubowi przywrócono jego dawne tradycje przedwojenny herb oraz żółto-czerwone i biało-czarne barwy.
Mikołaj Kawelin (ur. 1865, zm. 1944 w Warszawie) – białostocki działacz sportowy i społecznik, w latach 1932–1935 prezes klubu piłkarskiego Jagiellonia Białystok, carski pułkownik. Na Podlasiu pojawił się po raz pierwszy najprawdopodobniej w latach 80. XIX wieku. Z tych okolic pochodziła jego pierwsza żona Helena Kruzensztern, która w wianie do zawartego w 1887 roku małżeństwa wniosła duży majątek Rafałówka, leżący w okolicach Zabłudowa. Po wybuchu Rewolucji Październikowej Kawelin wraz z rodziną uciekł do Francji. Po I wojnie światowej wrócił do Polski sam i osiadł w swoim drugim majątku – w Majówce. Niepotwierdzona legenda głosi, że Majówkę przyznało pułkownikowi młode państwo polskie w dowód wdzięczności za uratowanie życia Józefowi Piłsudskiemu. W okresie międzywojennym Mikołaj Kawelin ożenił się powtórnie. Wraz z żoną Olgą pomieszkiwał w Majówce. Miał też wykupiony apartament wbiałostockim hotelu Ritz. Pułkownik znany był z sumiastych wąsów i legendarnej wręcz brzydoty. Nieoficjalnie jego imieniem białostoczanie ochrzcili stworzony w 1936 roku pomnik psa Kawelina, zrekonstruowany w 2005 roku.
1933 rok. Na zdjęciu Mikołaj Kawelin prezenuje zgromadzonym tłumom na miejskich Plantach nagrodę
dla najlepszego klubu białostockiego K.S. Jagiellonia.
Nagrodę wręczył wicewojewoda białostocki p. Stanisław Michałowski - fot. http://ewazwierzynska.pl/
Kawelin był właścicielem kilkunastu tysięcy hektarów lasów, posiadał tartaki i mleczarnie. Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Warszawy, gdzie latem 1944 roku zmarł. Został pochowany na cmentarzu prawosławnym na Woli. W 2008 roku jego grobowiec rodzinny odnowili kibice Jagiellonii. Mikołaj Kawelin w 1905 roku zorganizował w Białymstoku pierwszy wyścig kolarski, kolarzy wpierał też w okresie międzywojennym. Wielokrotnie przekazywał drewno ze swoich lasów na budowę obiektów sportowych. Dotował też samych sportowców. Po powstaniu w 1932 roku klubu piłkarskiego Jagiellonia został jednym z jego pierwszych prezesów. Funkcję tę pełnił do 1935 roku. Wpierał też należącą do jego majątku wieś Kamionka. Wybudował w niej Dom Ludowy a tamtejszym strażakom remizę.
– 10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH 2010 (Moje miasto… Białystok) - Kościół Farny (Lokalne monety pamiątkowe)
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH (Białystok) – Kościół Farny (mosiądz) / Producent: Mennica Kresowa,
emisja: 2010 r., nakład: 3000 szt. (w tym 200 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany
10 MIEDZIAKÓW MIEJSKICH (Białystok) - Kościół Farny (mosiądz platerowany srebrem) /
Producent: Mennica Kresowa, nakład: 200 szt. (w tym 50 szt. wybitych stemplem odwróconym),
średnica: 32 mm, materiał: mosiądz, stempel: lustrzany, emisja: 2010 r.
Kościół Farny w Białymstoku – Kościół późnorenesansowy zbudowany w latach 1617-1626, murowany, wzniesiony z fundacji Piotra Wiesiołowskiego. Wewnątrz późnobarokowe wyposażenie fundowane przez Jana Klemensa Branickiego. Pierwotnie świątynia miała charakter późnogotycki z elementami renesansu mazowiecko-litewskiego. Ściany Kościoła pokryte polichromią z 1751 roku wykonaną przez Antoniego Herliczkę.
Zespół Bazyliki Archikatedralnej Wniebowzięcia NMP w Białymstoku - fotografia: WIKIPEDIA
Obok Starego Kościoła Farnego znajduje się o wiele większy kościół neogotycki, wzniesiony w latach 1900-1905 wg projektu Józefa Piusa Dziekońskiego w stylu neogotyku nadwiślańskiego, długi na 90 m i wysoki na 72,5 m (wieże). Wierni dostali od władzy carskiej zgodę tylko na rozbudowę istniejącego kościoła ufundowanego przez Wiesiołowskich, ponieważ w ramach polityki rusyfikacji ludności polskiej nie pozwalano na budowę nowej świątyni. Jednak przybudówka, powstająca w miejscu prezbiterium Starego Kościoła, rozrosła się i to pod okiem władzy, w dużej mierze korumpowanej przez mieszkańców. Oba te Kościoły (stary i nowy) tworzą „Zespół bazyliki archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku”.
– KLEMENSY 2012 (320. lecie nadania praw miejskich, Białystok) – Jan Klemens Branicki (Dukaty lokalne)
4 KLEMENSY / Organizator: Miasto Białystok, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2012-06-20 - 2012-09-30, nakład: 9000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,4 g, materiał: mosiądz,
stempel: zwykły, projekt: Tadeusz Tchórzewski
7 KLEMENSÓW / Organizator: Miasto Białystok, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2012-08-24 - 2012-09-30, nakład: 5000 szt., średnica: 27 mm, waga: 8,15 g, materiał: bimetal
(otok mosiądz, rdzeń miedzionikiel), stempel: zwykły, projekt: Tadeusz Tchórzewski
320 KLEMENSÓW / Organizator: Miasto Białystok, producent: Mennica Polska S.A., czas obowiązywania:
2012-06-20 - 2012-09-30, nakład: 300 szt., średnica: 32 mm, waga: 14,14 g, materiał: srebro (Ag.500),
stempel: lustrzany, projekt: Tadeusz Tchórzewski
Jan Klemens Branicki herbu Gryf (ur. 21 września 1689 roku w Tykocinie lub Białymstoku, zm. 9 października 1771 r. w Białymstoku) – miecznik wielki koronny, hetman polny koronny (1735-1752), hetman wielki koronny (1752), kasztelan krakowski, wojewoda krakowski od 1746, chorąży wielki koronny w latach 1724-1746, starosta brański, jeden z największych polskich magnatów XVIII w. Właściciel 12 miast, 257 wsi i 17 pałaców. Ostatni męski przedstawiciel rodu Branickich herbu Gryf. Kawaler (hiszpańskiego) orderu Złotego Runa.
Jan Klemens Branicki - fotografia: WIKIPEDIA
Był jedynym synem wojewody podlaskiego Stefana Mikołaja Branickiego i Katarzyny z Sapiehów. Drugie imię, Klemens, przybrał później, zamiast nadanego na chrzcie imienia Kazimierz, nawiązując tym do tradycji rodu, w którym imiona Jan Klemens nosili zasłużeni przodkowie. Rodzice wybrali dla niego karierę wojskową.
– Żetony turystyczne 2008 / OLSZTYN (Cerkiew św. Mikołaja, Pałac Branickich)
Emitent i producent: GYGES ARD, projekt: Robert Anders (AR), WZÓR PRZYSZŁEJ MONETY ZASTĘPCZEJ,
materiał: miedź patynowana / miedź srebrzona oksydowana,
Średnica: 32 mm / Grubość: 2 mm, waga: 14 g / nakład: po 10 szt. / rok emisji - 2008 r.
Sobór św. Mikołaja w Białymstoku – katedra diecezji białostocko-gdańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz siedziba białostockiej parafii św. Mikołaja (w dekanacie Białystok). Sobór mieści się w centrum Białegostoku przy ul. Lipowej 15.
Sobór św. Mikołaja Cudotwórcy, katedra diecezjalna – fot. WIKIPEDIA
Obiekt został wzniesiony w latach 1843-1846 na miejscu starszej świątyni unickiej powstałej najprawdopodobniej w I poł. XVIII w. W roku zakończenia prac budowlanych budynek poświęcił metropolita wileński i litewski Józef. Była to największa z prawosławnych świątyń Białegostoku. W dwudziestoleciu międzywojennym jedna z dwóch czynnych cerkwi w mieście. Od 1951 roku jest katedrą diecezji białostocko-gdańskiej. Od 1992 roku przechowywane są w niej relikwie św. Gabriela Zabłudowskiego. Budowla reprezentuje styl klasycystyczny, typowy dla architektury cerkiewnej Imperium Rosyjskiego II poł. XVIII w. i pierwszych dekad XIX w.
Autor: Józef Smurawa
Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/
- http://portalwiedzy.onet.pl/
- http://www.atrakcjepodlasia.pl/
- http://bialystok.gazeta.pl/
- http://www.muzeum.bialystok.pl/
- Mennica Kresowa w Białymstoku
- GYGES ARD
- WCN
- http://www.poszukiwanieskarbow.com/
- Mennica Polska S.A.
