Numizmatyczne akcenty Nocy Świętojańskiej

Wigilia św. Jana, Noc Świętojańska (Sobótka, Wianki, Palinocka) – święto obchodzone w nocy z 23 na 24 czerwca w wigilię świętego Jana Chrzciciela, będące próbą zasymilowania przez katolicyzm pogańskich obrzędów związanych z letnim przesileniem słońca.
W obrzędowości prawosławnej jako Święto Iwana Kupały (ukr. Свято Івана Купала; ros. Иван Купала) obchodzone jest na Ukrainie, Białorusi i Rosji w dniu 7 lipca i posiada wiele zapożyczeń z wcześniejszego, pogańskiego święta Kupały.
W krajach anglosaskich pod nazwą Midsummer, w germańskich Mittsommerfest. W Polsce Kościół, nie mogąc wykorzenić z obyczajowości ludowej corocznych obchodów „pogańskiej” Sobótki, podjął próbę zasymilowania święta z obrzędowością chrześcijańską.

Święto i zwyczaj o podobnym charakterze istniały na terytorium historycznych Włoch gdzie nazywane było Sobatiną na cześć bogini Pales, w Panonii palilią. W kręgu kultury celtyckiej święta Beltane („powrót słońca”) i związanego z nim rytuału składania ofiar z Wierzbina.

Do głównego rytuału adaptowanego obrzędu w zależności od regionu należało (należy):
 -   palenie ognia (np. na południu Polski; ,Małopolsce, Śląsku i Pomorzu – tzw. sobótka, na Warmii i Mazurach Palinocka lub ognie świętojańskie m.in. w krajach skandynawskich i anglo-saskich oraz Wielkopolska i historyczne Pomorze Zachodnie,
 -   skoki przez ognisko (np. Niemcy, Polska, Litwa, Rosja),
 -   palenie kukły (np. Irlandia, Francja, południowa Polska, Ukraina),
 -   tańce dziewcząt wokół rozpalonego w nocy ogniska (np. Białoruś, Podlasie),
 -   obrzęd zarzucania wianków przez głowę na drzewa (np. historyczna Wielkopolska, Pomorze, Warmia i Mazury),
 -   puszczanie wianków po wodzie (np. Kraków/Wianki, Mazowsze, Rosja),
 -   kąpanie się (np. Białoruś),
 -   wieńczenie zielem (np. Polska, Szwecja, Dania, Niemcy, Rosja itd.).

  

Noc Świętojańska doczekała się uhonorowania na polskich monetach. Narodowy Bank Polski w ramach serii: Polski Rok Obrzędowy, w 2006 r. wyemitował dwie monety o nominałach: 2 złote i 20 złotych.

2 złote / Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Polska S.A., projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers),Robert Kotowicz (rewers); materiał: Nordic Gold; nakład: 1 000 000 szt.; średnica: 27 mm; waga: 8,15 g; bok: ośmiokrotnie powtórzony napis "NBP", co drugi odwrócony o 180°

20 złotych / Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Polska S.A., projekt: Robert Kotowicz; materiał: srebro (Ag.925) + hologram; stempel: lustrzany, nakład: 65 000 szt.; średnica: 38,61 mm;
waga: 28,28 g; bok: gładki

 

Również Narodowy Bank Białorusi w 2004 r. wyemitował dwie monety.

20 RUBLI BIAŁORUSKICH – NOC KUPAŁY / Emitent: Narodowy Bank Białorusi, emisja: 2004 r., materiał : srebro (Ag.925), stempel : lustrzany, średnica: 38,61 mm, waga: 33,62 g, nakład : 3 000 szt., bok: ząbkowany,
moneta patynowana z wstawionym w kwiat czerwonym kamieniem

Wyemitowano również monetę o nominale 1 RUBEL BIAŁORUSKI w miedzioniklu (CuNi), bez kamienia, średnica: 33 mm, waga: 14,35 g, nakład: 5 000 szt.

   

Autor: Józef Smurawa

 Źródła:
- http://www.nbp.pl/
- http://www.nbp.pl/
- http://www.nbrb.by