Numizmatyczny portret władcy - Bolesław Chrobry
Bolesław Chrobry, książę polski od 992 roku, król od 1025 roku. Najstarszy syn Mieszka I i księżniczki czeskiej Dobrawy. Urodził się już w kraju chrześcijańskim. Gdy miał sześć lub siedem lat, jego ojciec, Mieszko, został zmuszony oddać go jako zakładnika na dwór cesarski. Nie wiemy, jak długo tam przebywał. Być może wtedy właśnie zawarł wiele przyjaźni z przedstawicielami niemieckiej arystokracji. Może też wtedy nauczył się niemieckiego. Wydaje się, że wraz z dojściem do pełnoletności i zawarciem małżeństwa uzyskał Bolesław własną dzielnicę, najprawdopodobniej była nią ziemia Wiślan ze stolicą w Krakowie.
Data urodzenia: 966 lub 977 n.e.
Lata panowania: od 992 do 17 czerwca 1025 r. / Książę Czech 1003 – 1004 r.
Data śmierci: 17 czerwca 1025 n.e.
Rodzice: Mieszko I i księżniczka czeska Dobrawa
Dzieci: Bezprym, N.N. córka, Regelinda, Mieszko II Lambert, N.N. córka, Otton, Matylda
Bolesław Chrobry, król Polski, książę Czech - ilustracja: WIKIPEDIA wg. Jan Matejko,
"Poczet królów i książąt polskich"
Bolesław Chrobry kilkakrotnie wstępował w związki małżeńskie, w 984 roku poślubił córkę margrabiego Miśni Rygdaga, odesłał ją jednak niebawem i w 986 roku poślubił Węgierkę nieznaną z imienia, matką Bezpryma, którą także rychło porzucił by w 987 roku pojąć za żonę Emmildę, córkę księcia Dobromira, matkę m.in. Mieszka II. Poprzez te związki małżeńskie starał się o zdobycie wpływów wśród sąsiadów Polski.
Po śmierci ojca, w 992 roku, przejął władzę. Panowanie swoje rozpoczął od wypędzenia z kraju braci: Mieszka, Świętopełka i Lamberta, oraz ich matki Ody. Przywrócił jedność państwa i centralne, samodzielne kierowanie nim. Od 997 roku zorganizował wyprawę misyjną czeskiego biskupa Wojciecha na ziemie Prusów. Śmierć męczeńską biskupa Wojciecha z rąk Prusów i kanonizowanie go w 999 roku wykorzystał do podniesienia znaczenia państwa polskiego.
Bolesław Chrobry, grafika Aleksandra Lessera – ilustracja: WIKIPEDIA
W 999 roku uzyskał zgodę papieża Sylwestra II na utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz nowych biskupstw w Kołobrzegu, Wrocławiu i Krakowie. W roku 1000 podejmował w Gnieźnie cesarza niemieckiego Ottona III. Na zjeździe gnieźnieńskim uzyskał potwierdzenie niezależności Polski, zgodę cesarza na utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz symboliczną koronację.
Bolesław Chrobry, Marcello Bacciarelli - portret – ilustracja: WIKIPEDIA
Od 1000 roku uważał się za króla. Przekazane wówczas przez papieża insygnia królewskie zatrzymał książę węgierski Stefan. Od tego też roku skutecznie reorganizował Kościół poprzez wiązanie z metropolią gnieźnieńską piastowskich nabytków z lat poprzednich, utrzymując przyjazne stosunki z cesarzem niemieckim. Sprowadził z Włoch pierwszych zakonników, tzw. Pięciu Braci Polskich. Po śmierci Ottona III (1002) władzę w Niemczech przejął Henryk II, niechętny współpracy z Polską. Bolesław Chrobry, chcąc umocnić swoje panowanie, zajął Łużyce, Milsko, Miśnię, a także rozszerzył władzę na Czechy i Morawy. Aneksje te stały się przyczyną prowadzonych z przerwami od 1002 do 1018 roku wojen z Henrykiem II, które zakończono pokojem w Budziszynie.
W traktacie pokojowym cesarz niemiecki uznał suwerenność Polski wraz z Milskiem i Łużycami. Przypieczętowaniem pokoju było małżeństwo Bolesława z Odą, córką margrabiego miśnieńskiego Ekkeharda. W tym samym roku, w związku ze sporami dynastycznymi między synami księcia kijowskiego Włodzimierza, Bolesław Chrobry podjął zbrojną wyprawę na Kijów, w wyniku której przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie.
Polska za panowania Bolesława Chrobrego (992-1025) – ilustracja: http://krolowie.info/boleslaw-chrobry/
Wykorzystując pomyślną dla swych planów koronacyjnych sytuację po śmierci cesarza Henryka II (1024), na kilka tygodni przed śmiercią koronował się w 1025 roku w Gnieźnie na króla Polski, umacniając tym międzynarodowy autorytet Polski. Swym następcą uczynił młodszego syna, Mieszka II. Został pochowany w Poznaniu. Potomni nadali twórcy potęgi wczesnofeudalnego państwa polskiego przydomek Chrobry.
Mennictwo Bolesława Chrobrego (992-1025)
Bolesław Choroby kontynuował dzieło swojego ojca. Niemalże cały okres swego panowania zajmował się umacnianiem i ciągłą budową potęgi państwa polskiego. Jednym z wyznaczników suwerenności państwa była działalność mennicza, którą nasz król wspierał.
Produkcja mennicza za panowania Bolesława Chrobrego osiągnęła dość znaczne rozmiary. Ilość wprowadzonych monet znacząco podnosiła rangę Polski i stała się ważnym środkiem płatniczym w tamtych czasach. Monety naszego władcy nie odbiegały niczym od ówczesnych monet obcych i miały typowo chrześcijański charakter (na monetach widoczny wyraźny krzyż, a czasem motyw kaplicy). Denary Bolesława Chrobrego dzielimy na co najmniej kilkanaście typów i ponad 20 odmian stemplowych.
Kilka znanych typów denarów Bolesława Chrobrego:
- denar „BOLEZLAV DUX”
Przez niektórych badaczy uważany za najstarszy typ denara Bolesława Chrobrego, zwany denarem ze strzałą i otokowym napisem „BOLEZLAV DUX”. Na rewersie widoczny krzyż patriarchalny. Moneta znana w trzech egzemplarzach. Materiał: srebro, średnica: 20 mm.
- denar „Gnezdum civitas”
Najsłynniejsza moneta Bolesława Chrobrego, unikat znany dziś w jednym egzemplarzu. Moneta wybita została prawdopodobnie w roku 1000 dla uczczenia zjazdu gnieźnieńskiego. Dziś moneta znajduje się w Krakowie w Muzeum Narodowym w kolekcji numizmatycznej Emeryka Czapskiego.
Wizerunek denara „Gnezdum civitas” ze zbiorów Muzeum Czapskiego w Krakowie -
(zdjęcie pochodzi z książki Tadeusza Kałkowskiego "Tysiąc lat monety polskiej")
- denar „Princes Polonie”
"PRINCES POLONIE" to pierwszy znany zapis nazwy naszego kraju. Przypuszcza się, że moneta ta miała przede wszystkim charakter reprezentacyjny - nie znajdowała się w powszechnym obiegu. Prawdopodobnie służyła do wypłacania żołdu. Na rynku kolekcjonerskim znanych jest kilkanaście monet „Princes Polonie”.
Denar Bolesława Chrobrego z pierwszym wizerunkiem orła na monecie.
Do dziś toczą się jednak spory między zwolennikami tezy przyjmującej, że rysunek przedstawia orła, a jej przeciwnikami, opowiadającymi się za pawiem, gołębiem lub jeszcze innym gatunkiem ptaka, przy czym za tą drugą ewentualnością opowiada się liczne grono polskich numizmatyków, historyków i archeologów (m.in. Ryszard Kiersnowski, Zygmunt Zakrzewski, Stanisław Suchodolski).
- denar z kolekcji Bochenka
Denar ten pochodził prawdopodobne ze skarbu wykopanego w Rychnowie w powiecie wąbrzeskim. Bochenek sprzedał go do kolekcji K. Świdzińskiego i od niego denar ten trafił do Gabinetu Numizmatycznego Ordynacji Krasińskich w Warszawie. Tam zaginął bez śladu i do dziś nie wiadomo co się z nim stało. Pozostał po nim jedynie rysunek zamieszczony w II tomie dzieła Stronczyńskiego „Dawne monety polskie” (1884). Sensacją okazało się odkrycie takiego samego egzemplarza w 1961 roku w skarbie z Pleszewa. Dziś jest to jedyny znany egzemplarz tej monety.
Rysunek unikatowego denara, który zaginał bez śladu
Wizerunek Bolesława Chrobrego stał się tematem wielu monet i banknotów wyemitowanych po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w roku 1918. Takimi emisjami są:
– 10 złotych / 20 złotych (1925)
Monety wybite w 900. rocznicę koronacji Bolesława Chrobrego. Nigdy nie znalazły się w obiegu, bowiem na przeszkodzie stanęła ustalona w tym czasie zmiana wartości kruszcu w monetach. Można je było nabyć w Baku Polskim, płacąc złomem tej samej próby Au.900 i uiszczając należność za wybicie. Monety 50- i 100- złotowe nie doczekały się realizacji.
Monety te wybito również w niewielkich nakładach w B i Ni oraz jako próby w B, Ag, M i Au - 10 zł i B, Ni, Au, NS i Cu – 20 zł.
Emitent: Bank Polski, producent: Mennica - Warszawa, projekt: Zofia Trzcińska-Kamińska, emisja: 1925 r., materiał: złoto (Au.900), masa: 3,225 g, średnica: 17 mm, nakład: 50 350 szt., bok: ząbkowany
Emitent: Bank Polski, producent: Mennica - Warszawa, projekt: Zofia Trzcińska-Kamińska, emisja: 1925 r., materiał: złoto (Au.900), masa: 6,451 g, średnica: 21 mm, nakład: 27 240 szt., bok: ząbkowany
W 2010 roku Mennica Polska S.A. wybiła kopię monet z Bolesławem Chrobrym: 20 złotych oraz w ramach serii – „Niezrealizowane projekty II Rzeczpospolitej” replikę monety 50 złotych.
BOLESŁAW CHROBRY 50 ZŁ - żeton menniczy MW 2010, PROJEKT NIEZREALIZOWANEJ ZŁOTEJ
MONETY Z 1925, IDEALNA MENNICZA KOPIA. MENNICA WARSZAWSKA,
metal: mosiądz złocony / średnica: 28 mm, stempel: proof like / nakład: 3000 szt.
BOLESŁAW CHROBRY 20 ZŁ - żeton menniczy MW 2010, IDEALNA MENNICZA KOPIA MONETY
Z 1925 (dodane tylko dodatkowe, nowe logo MW), MENNICA WARSZAWSKA,
metal: mosiądz złocony / średnica: 21 mm, stempel: proof like / nakład: 3000 szt.
– 1 złoty – BILET PAŃSTWOWY (1938)
Na pięć dni przed wybuchem II wojny światowej, 26 sierpnia 1939 roku wprowadzono do obiegu banknot ("bilet państwowy") z portretem Bolesława Chrobrego o nominale 1 złotego z datą 1 października 1938 roku. Formalnie w obiegu pozostawał do 20 maja 1940 roku.
Emitent: Bank Polski, producent: Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S-ka Akc. - Warszawa,
projekt: Leonard Sowiński, emisja: 1928 r., wymiary: 76 x 54 - 108 x 60 mm
– 2000 złotych (1977) / Mieszko I, Bolesław Chrobry
W czasach PRL-u wizerunek Bolesława Chrobrego umieszczono na rewersie banknotu o nominale 2000 złotych (z datą 1 maja 1977). Banknot był w obiegu od 11 lipca 1977 do 31 grudnia 1996 roku.
Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: PWPW, Warszawa, projekt: Andrzej Heidrich -
ryt płyty wykonali: awersu Edward Konecki, rewersu Barbara Kowalska, emisja: 1977 r.,
w obiegu: od 11 lipca 1977 do 31 grudnia 1996 - banknot praktycznie wycofano o wiele wcześniej
- do połowy 1993 roku - stopniowo redukując jego obieg, wymiary: 138 x 63 mm
Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Państwowa – Warszawa,
projekt: Anna Jarnuszkiewicz - awers i Stanisława Wątróbska Frindt- rewers, emisja: 1980 r.,
materiał: miedzionikiel (CuNi), masa: 11,7 g, średnica: 30,5 mm,
nakład: 2 564 200 szt., bok: ząbkowany
Monety wybito również jako „PRÓBA” w niklu w dwóch odmianach: z napisem u góry i u dołu, nakład po 500 szt.
Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Państwowa – Warszawa,
projekt: Anna Jarnuszkiewicz - awers i Stanisława Wątróbska Frindt- rewers, emisja: 1980 r.,
materiał: srebro(Ag.750), masa: 17,6 g, średnica: 33 mm,
nakład: 12 000 szt., bok: ząbkowany
Moneta została wybita również jako „PRÓBA” w niklu w nakładzie 500 szt.
200 złotych z Bolesławem Chrobrym, w wersji jako „PRÓBA” została także wybite z innym wizerunkiem – półpostać, projektu Ewy Olszewskiej-Borys, również w niklu, w nakładzie 500 szt.
Emitent: Narodowy Bank Polski, producent: Mennica Państwowa – Warszawa,
projekt: Anna Jarnuszkiewicz - awers i Stanisława Wątróbska Frindt- rewers, emisja: 1980 r.,
materiał: złoto(Au.900), masa: 8 g, średnica: 21 mm,
nakład: 2500 szt., bok: ząbkowany
– 20 złotych (1994)
W czasie denominacji (1995) natomiast wprowadzono ozdobiony portretem Chrobrego banknot 20-złotowy (z datą 25 marca 1994).
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Thomas De La Rue – Londyn PWPW S.A. - Warszawa
(od 1998 r.); emisja: 25.03.1994 r.; materiał: papier biały jednostronnie gładzony;
wymiary: 126 x 63 mm; projekt: Andrzej Heidrich
– 2 ZŁOTE (2000) / 1000-lecie zjazdu w Gnieźnie
Monety wyemitowane z okazji 1000-lecia zjazdu w Gnieźnie nieodłącznie powiązane są z postacią Bolesława Chrobrego. Z tej okazji NBP wyemitował cztery monety o nominałach: 2, 10, 100 i 200 złotych.
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 08.03.2000 r.;
materiał: GOLDEN NORDIC (CuAl5Zn5Sn1); średnica: 27 mm; masa: 8,15 g; nakład: 450 000 szt.,
projekt: Ewa Tyc-Karpińska (awers), Robert Kotowicz (rewers)
– 10 ZŁOTYCH (2000) / 1000-lecie zjazdu w Gnieźnie
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 08.03.2000 r.;
materiał: srebro (pierścień - Ag.925; rdzeń – Ag.925 oksydowane); średnica: 27 mm;
masa: 14,14 g; nakład: 32 000 szt., projekt: Robert Kotowicz
– 100 ZŁOTYCH (2000) / 1000-lecie zjazdu w Gnieźnie
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 08.03.2000 r.;
materiał: złoto (Au.900); średnica: 21 mm; masa: 8 g; nakład: 2200 szt., projekt: Robert Kotowicz
– 200 ZŁOTYCH (2000) / 1000-lecie zjazdu w Gnieźnie
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 08.03.2000 r.;
materiał: złoto (Au.900); średnica: 27 mm; masa: 15,5 g; nakład: 1250 szt., projekt: Robert Kotowicz
– 50 ZŁOTYCH (2013) / Skarby Stanisława Augusta – Bolesław Chrobry
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 12.03.2013 r.;
materiał: srebro (Ag.999); średnica: 45 mm; masa: 62,2 g; nakład: do 5000 szt., projekt: Robert Kotowicz
– 500 ZŁOTYCH (2013) / Skarby Stanisława Augusta – Bolesław Chrobry
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 12.03.2013 r.;
materiał: srebro (Ag.999,9); średnica: 45 mm; masa: 62,2 g; nakład: do 750 szt., projekt: Robert Kotowicz
– 5 ZŁOTYCH (2013) / Historia Monety Polskiej – denar Bolesława Chrobrego
Emitent: Narodowy Bank Polski; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; emisja: 20.06.2013 r.;
materiał: srebro (Ag.925); średnica: 24 mm; masa: 7,07 g; nakład: do 20 000 szt.,
projekt: Dominika Karpińska-Kopiec
Inne numizmaty związane z wizerunkiem Bolesława Chrobrego:
– 6 DENARÓW (2010) / Gniezno - replika denara Bolesława Chrobrego „Princes Poloniae”
Dukat jest repliką monety „Princes Poloniae” uzupełnioną o informacje związane z emisją 6 Denarów.
Emitent: Urząd Miasta w Gnieźnie, organizator: Karkonoski Dom Numizmatyczny; średnica: 30 mm,
waga: 13,9 g, materiał: mosiądz, stempel: zwykły i odwrócony, nakład: 10 000 szt. (stempel zwykły
7500 szt., stempel odwrócony 2500 szt., czas obowiązywania: 31.07.2010 - 31.07.2011,
projekt: Paweł Wojtczak, producent: Mennica Czeska w Jabloncu
Wydano również: 6 DENARÓW - srebro (Ag.999) w nakładzie 150 szt. ; średnica - 34 mm oraz uzupełniono
o wersję mosiężną: mosiądz z tampondrukiem – nakład: nieznany (z części ogólnego nakładu żetonów
mosiężnych, które się nie sprzedały z wersji mosiężnej)
– 10 MIEDZIAKÓW KRÓLEWSKICH / Bolesław Chrobry wg. Jana Matejki / Bolesław Chrobry wg. Aleksandra Lessera - Władca Polan (Mennica Kresowa)
Seria: Władcy Polskiej Ziemi
Wydano żetony:
- 10 MIEDZIAKÓW KRÓLEWSKICH (Bolesław Chrobry wg. Jana Matejki / Bolesław Chrobry wg. Aleksandra Lessera) - mosiądz, MASA: 13 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: lustrzany, NAKŁAD: po 1500 szt. (w tym 200 szt. wybitych stemplem odwróconym);
- 10 MIEDZIAKÓW KRÓLEWSKICH (Bolesław Chrobry wg. Jana Matejki / Bolesław Chrobry wg. Aleksandra Lessera) - mosiądz srebrzony oksydowany, MASA: 13 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: zwykły, NAKŁAD: po 100 szt. (w tym 30 szt. wybitych stemplem odwróconym);
- 10 MIEDZIAKÓW KRÓLEWSKICH (Bolesław Chrobry wg. Jana Matejki / Bolesław Chrobry wg. Aleksandra Lessera) - mosiądz patynowany, MASA: 13 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: zwykły, NAKŁAD: po 60 szt. (w tym 30 szt. wybitych stemplem odwróconym);
- 10 TALARÓW KRÓLEWSKICH (Bolesław Chrobry wg. Jana Matejki / Bolesław Chrobry wg. Aleksandra Lessera) - srebro (Ag.500), MASA: 15 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: lustrzany, NAKŁAD: po 56 szt. (w tym 6 szt. wybitych stemplem odwróconym);
- 10 TALARÓW KRÓLEWSKICH (Bolesław Chrobry wg. Jana Matejki / Bolesław Chrobry wg. Aleksandra Lessera) - srebro (Ag.500) oksydowane, MASA: 15 g, ŚREDNICA: 32 mm, STEMPEL: zwykły, NAKŁAD: po 56 szt. (w tym 6 szt. wybitych stemplem odwróconym)
- 10 TALARÓW KRÓLEWSKICH (Bolesław Chrobry wg. Jana Matejki / Bolesław Chrobry wg. Aleksandra Lessera) - srebro (Ag.500) i srebro (Ag.500) oksydowane, rant ząbkowany, MASA: 15 g, ŚREDNICA: 32 mm, NAKŁAD: po 2 szt. (wybite stemplem odwróconym)
– Kolekcja Królewska - Bolesław Chrobry / Skarbiec Mennicy Polskiej
Emitent: Skarbiec Mennicy Polskiej; producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa;
materiał: srebro (Ag) platerowane złotem (Au); średnica: 32 mm; masa: 14,14 g;
nakład: 19 500 szt., projekt: Beata Wątróbska-Wdowiarska
– Wielkie Bitwy Polaków - bitwa pod Niemczą (1017)
Bitwa pod Niemczą miała miejsce za czasów panowania Bolesława Chrobrego, który odparł najazd cesarza niemieckiego Henryka II wraz z oddziałami czeskimi i luteckimi. W jej wyniku postanowiono zawrzeć pokój między Cesarstwem Niemieckim, a Polską. Na jego mocy, została zakończona wojna toczona od 1015 roku.
Producent: Mennica Polska S.A. - Warszawa; materiał: srebro (Ag.925); średnica: 32 mm;
masa: 14,14 g; nakład: 17 000 szt., projekt: Dobrochna Surajewska
– Medal z 1973 roku z Serii Królewskiej PTAiN – Bolesław Chrobry
Materiał: srebro (Ag.925), średnica: 70 mm, waga: 148.31 g, nakład: 60 szt.
– Medal 20 zł banknot - Bolesław Chrobry
Na awersie medalu w kamejce Bolesław Chrobry, niżej miniatury banknotu 20 zł, w półotoku napis u góry: 20 BANKNOT, w dolnej części: BOLESŁAW I CHROBRY oraz data 1994. Na rewersie orzeł w koronie stylizowany na godło, w półotoku u góry napis: POLSKA. Medal, śr. 49 mm.
– 900 rocznica koronacji Bolesława Chrobrego (1924) / Miedź – 37 mm
Autor: Józef Smurawa
Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/
- http://portalwiedzy.onet.pl/ - Nota biograficzna
- http://www.piastowie.kei.pl/
- http://krolowie.info/boleslaw-chrobry/
- http://www.katalogmonet.pl/ - Mennictwo Bolesława Chrobrego (992-1025)
- http://banknoty.republika.pl/
- http://www.mennica.com.pl/
- http://www.nbp.pl/
- http://wcn.pl/
- Mennica Kresowa
- http://www.skarbiecmennicy.pl
