600 lat islamskiej monety w krakowskim muzeum

Przedzieram się przez zatłoczone uliczki Krakowa. Mimo zachmurzenia jest gorąco. Tłumy turystów wylewają się z chodników. Dźwięk migawki odbija się echem od kamieniczek. Nieprzyjemny hałas rozlega się wokół, ale z każdym krokiem uśmiech na mojej twarzy się powiększa. Skręcam w żeliwną furtkę, tuż pod czujnym okiem strażnika z piaskowca. Otworzyły się duże drzwi. Uleciał zza nich podmuch chłodu i ciszy. Rozpoczyna się kolejna przygoda z cudownymi zbiorami Muzeum Czapskich.

O głównej ekspozycji Muzeum można rozpisywać się godzinami. Nie ma na niej monety, o której nie można opowiedzieć fascynującej historii, a szacunkowa wycena przysparza o zawrót głowy. Lecz tym razem to nie gabloty na parterze były celem. Co oczywiście nie przeszkodziło mi na rzuceniu kilku spojrzeń w stronę denarów Chrobrego czy stu dukatówki Zygmunta Wazy (co jeszcze ciekawego można tam zobaczyć przeczytacie tutaj). Kierowałem swoje kroki do sali prezentującej wystawę czasową: Od Damaszku do Andaluzji. Pieniądz islamski w wiekach średnich.

W pomieszczeniu znajduje się kilkanaście gablot z równo ułożonymi monetami. Zwiedzający jeszcze nie zdaje sobie sprawy, że wokół niego rozpościera się blisko 600 lat historii numizmatyki. Zagłębiając się w przygotowane plansze informacyjne przenosimy się do wczesnego średniowiecza. Poznajemy dynastię Umajjadów, podczas panowania której zjednoczono imperium arabskie. Dodatkowo, monety z wersami z Koranu zastąpiły dotychczas używane środki pieniężne z wizerunkami cesarza z Konstantynopola oraz monety sasanidzkie z popiersiem władcy Persji. Ustalony przez nich system pieniężny oparty na złotym dinarze, srebrnym dirhamie i miedzianym felsie był niezmienny przez kolejne 500 lat.

Następne witryny pokazują rozwój numizmatyki przez wieki. Możemy zaobserwować jak zmieniały się stemple w zależności od regionu i władcy, który sprawował tam władzę. Fantazyjne „krzaczki” wschodniego pisma są rozszyfrowane i przetłumaczone, przygotowujący wystawę pozwalają nawet samodzielnie odnaleźć datę wybicia numizmatu.

Poznajemy historie kolejnych dynastii, regionów. Historię zwycięstw i porażek. Warto się zagłębić w tą opowieść, albo choć spróbować znaleźć odbicie tych wydarzeń w menniczym stemplu.

Ostatnia część wystawy wyjaśnia dlaczego na terenach Polski tak często odnajduje się depozyty monet arabskich. Częste kontakty handlowe sprzyjały przyjmowaniu i gromadzeniu srebra w tej postaci przez ludy Słowiańskie.

Niech ten lakoniczny opis wystawy będzie zachętą do odkrywania zawiłości wczesnośredniowiecznej sztuki numizmatycznej Bliskiego Wschodu na własną rękę. Tą możliwość mamy do 22 listopada w krakowskim Muzeum Czapskich. Dla tych, którzy potrzebują przewodnika w tej wędrówce przygotowano bogato ilustrowany katalog wystawy.

Autor: Michał Gazda