Alfabet współczesnych walut świata

Na świecie funkcjonuje dziś ponad sto różnych walut. Większość z nich to waluty o charakterze lokalnym. Tylko niewielka grupa z nich pełni funkcje pieniądza międzynarodowego. Specjaliści wymieniają trzy czynniki decydujące o ich szczególnej roli. Jest to więc m.in. znacząca pozycja kraju, czy obszaru na którym emitowana jest waluta w gospodarce światowej oraz globalnym eksporcie. Istotne jest również powszechne zaufanie do przyszłej wartości waluty wynikające z przekonania o stabilności politycznej emitenta. Trzecim elementem jest posiadanie rozwiniętego rynku finansowego, zapewniającego płynność transakcji i łatwy dostęp, także dla cudzoziemców, do szerokiej gamy instrumentów finansowych. Jednak bez względu na to czy dana waluta ma duże czy małe znaczenie w regionie, warto zapoznać się z prezentacją alfabetu walut by przekonać się samemu jak wielki i różnorodny jest świat współczesnych finansów.

   

Podstawowe pojęcia

Pieniądz (ang. money) – w wyniku ogólnej zgody towar uznany jako środek wymiany gospodarczej. Wyrażone są w nim ceny i wartości wszystkich innych towarów. Jako waluty, krąży anonimowo od osoby do osoby i pomiędzy krajami, ułatwiając wymianę handlową. Pieniądz jest więc materialnym lub niematerialnym środkiem, który można wymienić na towary lub usługi. Prawnie określony środek płatniczy, który może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość ściśle związaną z realnym produktem społecznym.

Znak pieniężny – emitowany przez państwo materialny znak posiadania przez okaziciela określonej ilości pieniądza. Znaki pieniężne emitowane są w formie monet i banknotów. Gwarantem wartości znaku pieniężnego jest państwo.

Waluta (jednostka monetarna) – nazwa pieniądza obowiązującego w danym państwie. Nazwę tę stosuje się przede wszystkim w kontekście wymiany międzynarodowej. Waluta jest wtedy środkiem rozliczeniowym (czyli miernikiem wartości) oraz środkiem regulowania płatności (należności i zobowiązań) w transakcjach międzynarodowych. Skrótowe oznaczenie waluty (np. GBP), to ustandaryzowany, trzyliterowy kod przyjęty przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO). Dwie pierwsze litery oznaczają kraj, w którym dana waluta obowiązuje (np. GB - Great Britain), a trzecia to zazwyczaj inicjał danej waluty (P - Pound).
Spośród obecnie istniejących walut największe znaczenie mają: dolar amerykański, euro, frank szwajcarski, funt brytyjski oraz jen japoński.

  

Alfabet walut świata

A

- AFGHANI (AFA / 1 afghani = 100 pul) – jednostka monetarna Afganistanu, wewnętrzne oznaczenie: Af.

Nazwa wywodzi się od nazwy kraju. Słowo „Afgan" jest literacką przeróbką dawnej własnej nazwy "Pachtun". Od nazwy kraju wywodzi się też": afgan - kobierzec pochodzący z Azji Środkowej.

Pierwsze monety pojawiły się w Afganistanie w V w. p.n.e., gdy ziemie te należały do imperium Achemenidów (dynastia perska 550–330 p.n.e.).
Pierwsze banknoty ukazały się w latach 1919-1920. W 1925 roku wprowadzono system dziesiętny (1 afghani – 100 pul, 1 amani – 20 afghani). Zaczęto emisję monet z niklowanej stali lub aluminium. Termin „pul” lub „pulo” jako monety miedzianej zapożyczony został od Tatarów. Pierwotna treść tej nazwy dotyczyła worka, w którym znajdowała się określona dokładnie liczba rzymskich miedziaków, stanowiąca jednostkę wartości. Po zamachu stanu w 1973 roku waluta ulegała dwukrotnym zmianom. Motywem banknotów współczesnych są ważne budowle, pomniki, sceny z życia, krajobrazy. Banknoty opisuje się (litery i cyfry) w języku paszto (narodowy język afgański) i łacińskim.

  

- ARIARY (MGA / 1 ariary =  5 iraimbilanja) – jednostka monetarna Madagaskaru.

Jedna z dwóch walut będących w obiegu, które nie dzielą się w oparciu o wielokrotność dziesięciu. Drugą taką walutą jest ugija mauretańska. Nazwy ariary i iraimbilanja pochodzą od waluty z czasów prekolonialnych.

Ariary zastąpiły poprzednią walutę, franka malgaskiego 1 stycznia 2005 roku. Jeden malgaski frank został wyceniony na 0,2 ariary, czyli 1 iraimbilanja.
Na obszarach wiejskich franki malgaskie wciąż (stan na rok 2008) pozostają w powszechnym użyciu. W niektórych odległych rejonach kraju miejscowe społeczności nie są wręcz świadome zmiany waluty i wciąż domagają się zapłaty we frankach. Powszechny jest również brak zrozumienia samego procesu denominacji, a co za tym idzie przeświadczenie o tym, że dana suma pieniędzy wyrażona w ariary jest warta dokładnie tyle samo co we frankach malgaskich. Przyczynia się do to częstego oszukiwania nieświadomych denominacji Malgaszy bądź domagania się przez nich zbyt wysokich opłat za oferowane usługi lub towary. Na banknotach obok wartości w ariary jest również zapisana małym drukiem równowartość we frankach malgaskich, jednak dla w większości niepiśmiennych mieszkańców terenów wiejskich nie stanowi to żadnej wskazówki.

  

B

- BAHT, baht tajski (THB / 1 baHt = 100 satangów) – waluta Tajlandii (język tajski: บาท trb. baat).

Od XIII w. (przez kilka stuleci) w Tajlandii używano monety w kształcie pierścienia wycinanego z kwadratowych lub zaokrąglonych prętów. Kontakty tego kraju z Europą zaczęły się rozwijać, gdy król Mongkut Rama IV (1851–1868) otrzymał w prezencie od brytyjskiej królowej Wiktorii prasę menniczą. Bito nią monety ze srebra, kolejne z brązu, cyny, miedzi i złota. Z jednej strony monety umieszczono czakri (symbol religijny Dalekiego Wschodu związany z generałem Czao Phya Czakri – założycielem dynastii Rama w 1782 roku) i królewskiego słonia, a po drugiej stronie koronę.

W 1887 roku król Chulalonkorn (Rama V) wprowadził na pierwszej stronie monety swoją podobiznę. Oryginalnym rozwiązaniem było stosowanie, na przełomie XIX i XX w., krążków porcelanowych jako monet. Początkowo krążki te – żetony – używane były przez chińską arystokrację w Syjamie w grze mah-jong (odmiana dzisiejszego domina). Właściciele kasyn wymieniali żetony na pieniądze. Z czasem uznano je za prawny środek płatniczy w dzielnicach miast, posiadających centra gier. Część żetonów miała inskrypcje gwarantujące wymienialność na złoto.
Współczesny system monetarny Tajlandii (1 baht = 100 satang) funkcjonuje od 1898 roku. Wprowadzono wówczas system dziesiętny. Monety dekorowano symbolem trzech słoni. Monety z  lat 1908–1945 miały w środku okrągły otwór otoczony pierścieniem ze wzorem czakry w formie koła ze szprychami – emblemat dynastii Czakri. Po 1946 roku umieszczono na awersach monet portret władcy – samego lub z ojcem, a na rewersie herb królewski lub świątynię, ptaka garudę (tajskie godło narodowe – legendarny ptakopodobny stwór). Garuda to znacznych rozmiarów pół człowiek, pół orzeł, zwany przez Tajów ptakiem życia.
Na współczesnych banknotach i monetach widnieje portret króla Bhumibola Adulyadeja Ramy IX. Mają znaki wodne, paski (tzw. nitki) z mikrodrukiem, znaki recto/verso, a wyższe nominały – hologramy w formie wstążki. Tajlandia, jako pierwsza na świecie (1853 r.), emitowała banknot przeznaczony dla niewidomych – z oznaczeniami w alfabecie Braille`a. Na uwagę zasługuje okolicznościowy banknot o nominale 60 baht w kształcie kwadratu. Został wydany z okazji 60. urodzin króla Ramy IX i sprzedawany po 100 bahtów. Różnica powstała między nominałem a ceną sprzedaży została przeznaczona na cele charytatywne.

  

- BALBOA (PAB / 1 balboa = 10 centesimos) - jednostka monetarna Republiki Panamy.

Nazwa waluty pochodzi od nazwiska hiszpańskiego konkwistadora Vasco Núñeza de Balboa. Balboa zastąpiła dolar amerykański, używany wcześniej. Obecnie Panama nie ma własnych banknotów, w obiegu jest dolar amerykański.

  

 - BIRR (ETB / 1 birr = 100 centów) - jednostka płatnicza w Etiopii.

Wprowadzona została w 1894 roku przez cesarza Menelika II. Początkowo nosiła nazwę etiopskiego talara i dzieliła się na 20 gerszów lub 40 besa, natomiast od 1903 roku na 16 gerszów lub 32 besa.

Po zajęciu Etiopii przez Włochy od 1936 roku oficjalną jednostką płatniczą stał się włoski lir (1 birr wymieniano na 5 włoskich lirów), który obowiązywał aż do wyzwolenia kraju spod okupacji włoskiej w 1941 roku. Przez następne trzy lata używano szylingów używanych w Brytyjskiej Afryce Wschodniej. Od 1945 roku w obiegu ponownie znalazł się birr (wymieniano 1 birr na 2 szylingi). Dzielił się na 100 sentimów (centów). Na banknotach znajdowała się również angielska nazwa dolar etiopski; od 1976 roku nazwa birr oficjalnie występuje także w angielskiej wersji językowej.
W okresie monarchii na przedniej stronie banknotu zawsze znajdował się wizerunek cesarza Haile Selassie I natomiast po rewolucji rysunki mieszkańców kraju (chłopca, mężczyznę przy pracy w polu, wojownika itp.) oraz inne sceny

  

- BOLIWAR (VEB / 1 boliwar = 100 centymów) - jednostka monetarna Wenezueli. Wewnętrznie oznaczana jest jako: Bs. F.

Boliwar wprowadzony został 31 marca 1879 roku. Zastąpił emitowane w latach 1875-76 srebrne i złote venezolano. Nazwany został na cześć bohatera narodowego Simona Bolivara. Początkowo monety były bite przez mennicę w Brukseli. Moneta 5 céntimos (puya) była pierwszą wybitą przez mennicę w Caracas (Casa de la Moneda de Caracas). Od nazwiska pierwszego dyrektora mennicy generała Jacinto Regino Pachano nazywana była popularnie pachano.

Do lat 70. XX wieku był bardzo stabilną i powszechnie akceptowaną walutą. Później z powodu wysokiej inflacji, waluta straciła na wartości. 7 marca 2007 roku Centralny Bank Wenezueli ogłosił denominację boliwara w stosunku 1000:1. Denominacja weszła w życie 1 stycznia 2008 roku, a dla odróżnienia od starego pieniądza, nową walutę nazwano bolívar fuerte. Nazwa obowiązywała do 2009 roku.

  

- BOLIVIANO / PESO (BOB / 1 boliwiano = 100 centavos) - jednostka monetarna Boliwii, wewnętrznie oznaczane: Bs.

Boliviano wprowadzone zostało w roku 1864. Odpowiadało ośmiu soles lub połowie scudo. Początkowo dzieliło się na sto centimos, a od roku 1870 na 100 centavos. Dla 10 boliviano równoznacznym określeniem był bolivar. W roku 1963 wprowadzono peso boliviano przy przeliczeniu jeden do tysiąca. Hiperinflacja połowy lat 80. XX wieku doprowadziła do jego olbrzymiej dewaluacji. W roku 1987 dokonano wymiany peso boliviano na boliviano w stosunku jeden do miliona.

  

C

- CEDI (GHC / 1 cedi = 100 pesewa) - jednostka monetarna Ghany.

W 1956 roku Ghana otrzymała wewnętrzną autonomię, w marcu 1957 roku pełną niepodległość. Cedi jako obowiązującą walutę w kraju wprowadzono dopiero w 1965 roku. Pierwszy prezydent Kwame Nkrumaha swoimi dyktatorskimi rządami i nieumiejętnym zarządzaniem gospodarką kraju doprowadził w lutym 1966 roku do przewrotu, władzę w kraju przejęło wojsko. Nowe rządy cywilne, nie zdołały poradzić sobie z narastającymi problemami gospodarczymi kraju.

W kolejnych latach Ghana stała się widownią 3 wojskowych zamachów stanu. W styczniu 1981 roku, rządy objął Jerry John Rawlings, zawieszając konstytucję i zakazując działalności wszystkich partii. W maju 1992 roku uchylono zakaz działania partii politycznych. W 1992 roku odbyły się pierwsze po 13 latach wolne wybory parlamentarne i prezydenckie.

  

- COLON (CRC – Kostaryka / 1 colon = 100 centymów; SVC – Salwador / 1 colon = 100 centavos) - nazwa jednostki monetarnej Kostaryki i Salwadoru, z hiszp. Colon - Krzysztof Kolumb, wewnętrzne oznaczenie: ₡.

Colon w Kostaryce został wprowadzony w 1896 roku, zastępując peso kostarykańskie. Często jednak potocznie nadal nazywany jest peso, które jest walutą powszechną w krajach Ameryki Środkowej i Południowej. Dla tej waluty stosuje się również wiele innych nazw potocznych. I tak np.: Cana / Canas (hisz. trzcina cukrowa) – dla kwot poniżej 100 colones, Teja (hisz. dachówka) – 100 colones, morado (hisz. fioletowy) – 500 colones, również ze względu na kolor banknotu, un rojo (hisz. jeden czerwony) – 1000 colones, Tucán (hisz. tukan) oraz Ema Gamboa – 10000 colones, odnosząc się drukowanego obrazu na jednej z jej powierzchni. W dniu 21 sierpnia 2013 roku, dolar amerykański był wart 504,5 colones.

W Salwadorze uchwalono wprowadzenie waluty colon w 1892 roku, również na cześć odkrywcy Ameryki. Z dniem 1 stycznia 2001 roku,  pod rządami prezydenta Francisco Floresa weszło w życie prawo walutowe Integracji z dolarem amerykańskim, , który pozwolił w kraju na swobodny obieg dolara, z ustalonym kursem 8,75 colones. Praktycznie colon zastąpiony został przez dolara, ale oficjalnie nie przestał być prawnym środkiem płatniczym w Salwadorze.

  

- CORDOBA ORO (NIO / 1 cordoba = 100 centavos) – od 1912 roku waluta Nikaragui.

Cordoba zastąpiła peso Moneda corriente w stosunku 12,5 pesos = 1 cordoba. Nazwa waluty pochodzi od nazwiska założyciela Nikaragui. Którym był Francisco Hernández de Córdoba. Wartość tej waluty początkowo była niemalże równa dolarowi. Jednak ciągle nękana inflacjami była dwukrotnie denominowana, w 1985 i 1991 roku. Cordoba oro weszła do obiegu w wyniku drugiej denominacji w 1991 roku. Na nowych banknotach przedstawiono: na awersach - znanych Nikaraguańczyków, na rewersach – zabytki i atrakcje przyrodnicze kraju. Od 2009 roku papierowe banknoty zaczęto zastępować polimerowymi.

    

D

- DALASI (GMD / 1 dalasi = 100 butut) – jednostka monetarna Gambii, wewnętrzne oznaczenie: D.

W 1971 roku dalasi zastąpiło funta gambijskiego jako oficjalną walutę Gambii.

  

- DENAR (MKD / 1 denar = 100 deni) – jednostka monetarna używana w Republice Macedonii, maced. македонски денар.

Denar został wprowadzony jako oficjalna jednostka monetarna niezależnego państwa macedońskiego po ogłoszeniu niepodległości w 1992 roku, pierwsze monety Macedonia wybiła w 1993 roku – 2 lata po uzyskaniu niepodległości i rok po wypuszczeniu pierwszych banknotów. Denar zastąpił wówczas jugosłowiańskiego dinara. Nazwa wiąże się z denarem, rzymską monetą.

Monety są mosiężne i mają proste wzornictwo, na awersach znajdują się wizerunki zwierząt.

   

- DINAR – jednostka monetarna szeregu państw, głównie arabskich.

Nazwa wywodzi się od arabskiej złotej monety, bitej w VII – XV wieku, używanej głównie w handlu międzynarodowym. Początkowo moneta ważyła ok. 4,25 grama złota.

Obecnie dinar jest jednostką monetarną następujących państw: DZD – Algieria / 1 dinar = 100 centymów, BHD – Bahrajn / 1 dinar = 1000 filsów; IQD – Irak / 1  dinar = 1000 filsów; JOD – Jordania / 1 dinar = 1000 piastrów, został wprowadzony w 1949 roku zastępując funta palestyńskiego; KWD – Kuwejt / 1 dinar = 1000 filsów, wprowadzony do obiegu w 1961 roku, w praktyce używany w obrocie głównie na terenie samego Kuwejtu ; LYD – Libia / 1 dinar = 1000 dirhamów, wprowadzony po dojściu do władzy Muammara Kadafiego; CSD – Serbia / 1 dinar = 100 para; TND – Tunezja / 1 dinar = 1000 milimów, Iran – moneta zdawkowa jako 1/100 jednostki podstawowej – riala irańskiego (wobec niskiej wartości riala dinar wyszedł z użycia).

W przeszłości istniały także: dinar jugosłowiański – przed rozpadem Jugosławii, dinar chorwacki – przejściowo w Chorwacji, przed wprowadzeniem tam kuny, dinar Serbskiej Krajiny – przejściowo w Krajinie, przed przyłączeniem tego regionu do Chorwacji i wprowadzeniem tam kuny, dinar Republiki Serbskiej – przejściowo w Republice Serbskiej – części Bośni, przed wprowadzeniem tam marki transferowej, dinar bośniacki – przejściowo w Bośni, przed wprowadzeniem tam marki transferowej, dinar Abu Zabi – w Abu Zabi, dinar południowoarabski – na terytoriach Arabii Południowej nad Zatoką Adeńską, dinar Południowego Jemenu – w latach 1965-1991 w Jemenie Południowym przed wprowadzeniem tam riala, dinar sudański – w latach 1992-1997.

 

- DIRHAM (MAD – Maroko / 1 dirham = 100 centymów, AED - Zjednoczone Emiraty Arabskie / 1 dirham = 100 filów) - jednostki monetarne w Maroku i Zjednoczonych Emiratach Arabskich.

Nazwa wywodzi się od greckiej waluty drachmy lub didrachmy (2 drachmae).

Nazwę dirham stosuje się także do: 1/100 dinara irackiego, 1/1000 dinara libijskiego, 1/100 riala katarskiego i 1/10 dinara jordańskiego.
Dirham marokański jest walutą Maroka a także Sahary Zachodnie od 1960 roku kiedy to zastąpił franka, do 1974 roku obie waluty funkcjonowały równocześnie, wewnętrzny symbol: د.م..
W sierpniu 2006 opublikowano informację, że moneta 1 dirham ZEA ma rozmiary identyczne, jak mająca dwanaście razy mniejszą wartość moneta 1 peso filipińskie; fakt ten przyczynia się do pewnych strat właścicieli automatów przyjmujących monety w Emiratach.

  

- DOBRA (STD - Wyspy Św. Tomasza i Książęca – 1 dobra = 100 centymów) – jednostka walutowa Wysp Świętego Tomasza i Książęcej od 1977 roku, wewnętrzny symbol: Db.

Na Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej nie ma możliwości korzystania z bankomatów. Tylko w niektórych hotelach można wyjątkowo regulować należność kartą kredytową. Płatność gotówką jest regułą, a w obiegu płatniczym, oprócz miejscowej waluty, akceptowane mogą być euro, dolary oraz franki Środkowoafrykańskiej Wspólnoty Walutowej (XAF).

   

- DOLAR (dollar) / 1 dolar = 100 centów  - waluta wielu krajów świata.

Obecnie istniejące waluty o nazwie dolar:

- dolar Antarktyki (ATD) - Antarktyda i okolice bieguna południowego
Dolar Antarktyki, wł. Antarctican dollars (ang.) to kolekcjonerska waluta wyglądająca jak oficjalny pieniądz kontynentu Antarktyki. Chociaż nie są one oficjalnym środkiem płatniczym na Antarktydzie ani nigdzie indziej, wystawiająca je firma "będzie honorować je w wartości nominalnej przez okres ważności". Część zysków ze sprzedaży jest przeznaczana na finansowanie organizacji prowadzących badania i projekty humanitarne w rejonie Antarktyki.

- dolar amerykański (USD) - USA, Federacja Mikronezji, Wyspy Marshalla, Palau, Ekwador (od 2000), Salwador (od 2001), Timor Wschodni
Dolar amerykański (oficjalna nazwa – United States dollar) - od 1861 roku można używać każdego kiedykolwiek wyemitowanego znaku pieniężnego w USA, jednak banknoty ze starszą datą emisji są rzadko spotykane.

Wartość dolara oparta była na parytecie złota. Parytet przyjęty w 1900 roku wynosił 20,67 dolara, a przyjęty w 1934 roku 35 dolarów za uncję. Od 1933 roku zniesiono wymienialność dolara na złoto dla własnych obywateli. W 1971 roku USA wycofały się z tego parytetu. W 1972 roku uncja złota osiągnęła cenę 42 dolarów. W 1973 roku USA całkowicie odeszły od powiązania wartości dolara ze złotem – odtąd dolar stał się walutą płynną. Plany zniesienia rezerwy złota, ogłoszone przez prezydenta Richarda Nixona w 1971 roku, doprowadziły do powstania Partii Libertariańskiej, która obok powstałej później Partii Konstytucyjnej jest jedną z sił politycznych w USA, które dążą do przywrócenia oparcia na kruszcach szlachetnych, uważając, iż brak pokrycia w złocie lub srebrze jest niezgodny z Artykułem I paragraf 10 Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Znaczna część członków ruchu Boston TEA Party również nawołuje do przywrócenia parytetu złota.

- dolar australijski (AUD) - Australia, Kiribati, Nauru, Tuvalu, wewnętrzny symbol: $ – dolar, ¢ – cent
Dolar australijski, oficjalna nazwa Australian Dollar w 1966 roku zastąpił funta australijskiego. Wszystkie banknoty wykonane są z polimeru, wprowadzone w 1990 roku „plastikowe” pieniądze były pierwszymi na świecie tego typu banknotami. Jako dodatkowe zabezpieczenie przed fałszerstwami na każdym banknocie znajduje się przezroczyste okienko, w które wklejony jest obrazek holograficzny.

- dolar kanadyjski (CAD) – Kanada, wewnętrzny symbol: C$.
Chaos walutowy w koloniach brytyjskich w Kanadzie, jaki panował w XVII i XVIII wieku, kiedy to w obiegu znajdowały się nie tylko brytyjskie funty szterlingi i francuskie franki, lecz także hiszpańskie talary, a nawet monety portugalskie i południowoamerykańskie, spowodował konieczność standaryzacji waluty kanadyjskiej. Pierwsze dolary kanadyjskie zostały wprowadzone do obiegu przez Bank of Montreal w 1817 roku i znajdowały się w użytku w Górnej Kanadzie i w Quebecu. Dolar kanadyjski wzorowany był na walucie USA. Prowincje Atlantyckie Kanady pozostały natomiast przy brytyjskiej walucie, która z czasem została wyparta także tam. Od 1 stycznia 1858 przyjęły one dolar kanadyjski jako oficjalną walutę i rozpoczęły emisję pieniądza w tym samym roku. Nowy kanadyjski dolar zastąpił wszystkie inne pieniądze występujące dotąd w Kanadzie wraz z Uniform Currency Act, uchwalonym przez rząd skonfederowanej Kanady w 1871 roku.

- dolar wschodniokaraibski (XCD) - Antigua i Barbuda, Dominika, Grenada, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, wewnętrzne oznaczenie: $.

- dolar bahamski (BSD) – Bahamy, wewnętrzne oznaczenie: B$.

- dolar Barbadosu (BBD) – Barbados, wewnętrzny symbol: Bds$.

- dolar Belize (BZD) – Belize, wewnętrzny symbol: BZ$.

- dolar Brunei (BND) – Brunei, wewnętrzny symbol: B$.

- dolar Fidżi (FJD) –Fidżi, wewnętrzny symbol: FJ$.
Oprócz 1 $ na wszystkich awersach ukazane jest popiersie królowej Elżbiety II, na rewersach zaś, tradycyjny przedmiot z Fidżi. Na awersie jednodolarówki widnieje godło państwowe.

- dolar gujański (GYD) – Gujana, wewnętrzny symbol: $.

- dolar Hongkongu (HKD) – Hongkong, wewnętrzny symbol: HK$.
Oficjalna waluta Hongkongu, specjalnej strefy administracyjnej Chińskiej Republiki Ludowej.
Na podstawie przepisów prawa Hongkongu i porozumienia chińsko-brytyjskiego, po przyłączeniu Hongkongu do Chin strefa ta zachowuje autonomię w zakresie emisji pieniądza.

- dolar jamajski (JMD) – Jamajka, wewnętrzny symbol: $.
Waluta Jamajki, od kiedy państwo to uzyskało niepodległość.

- dolar kajmański (KYD) – Kajmany, wewnętrzny symbol: $.
Oficjalna waluta Kajmanów od 1972 roku.

- dolar Kiribati (KBD) – Kiribati, wewnętrzny symbol: $ – dolar ($T, TV$).
Oficjalna nazwa – Kiribati dollar, która na równi funkcjonuje razem z pieniędzmi australijskimi. Nie jest to jednak samodzielna waluta, gdyż jest sztywno związana z dolarem australijskim w stosunku 1:1. Zanim Kiribati uzyskało niepodległość w 1979 roku na wyspach (wtedy nazywanych jeszcze Wyspami Gilberta) w obiegu były dolary australijskie. Wcześniej, bo od lat 40-tych do 1966 roku były to australijskie funty szterlingi.

- dolar liberyjski (LRD) – Liberia, wewnętrzny symbol: L$.
Jednostka walutowa Liberii w latach 1847 - 1907 oraz od 1943 roku.

 - dolar namibijski (NAD) – Namibia, wewnętrzny symbol: N$.
Jednostka walutowa Namibii od 1993 roku.

- dolar nowozelandzki (NZD) - Nowa Zelandia, wewnętrzny symbol: $.
Oficjalna waluta Nowej Zelandii oraz terytoriów zależnych od Nowej Zelandii, względnie stowarzyszonych z NZ: Niue, Tokelau i Wysp Cooka, a także antarktycznej dependencji Rossa, do której Nowa Zelandia rości pretensje (zawieszone na czas obowiązywania Traktatu Antarktycznego) i brytyjskiej kolonii Pitcairn. Wprowadzony 10 czerwca 1967 roku.

- dolar singapurski (SGD) – Singapur, wewnętrzny symbol: S$.
Oficjalna waluta Singapuru od 12 czerwca 1967 roku.

- dolar surinamski (SRD) – Surinam, wewnętrzny symbol: $.
Dolary surinamskie zastąpiły będące w obiegu do 30 czerwca 2004 guldeny surinamskie. Przez pół roku w obiegu były obydwie waluty, ponieważ przeprowadzano denominację. 1 nowy dolar surinamski = 1000 guldenów surinamskich. Na denominację zdecydowano się z powodu wysokiej inflacji.

- dolar tajwański (TWD) – Tajwan, wewnętrzny symbol: NT$.

- dolar Tuvalu (TVD) – Tuvalu, wewnętrzny symbol: $ – dolar ($T, TV$).
Oficjalna nazwa – Tuvaluan dollar – oficjalna waluta Tuvalu. W latach 1966 – 1976, Tuvalu używało dolara australijskiego, ale w 1976 roku zaczęło wprowadzać w obieg własne monety, które dziś na równi funkcjonują razem z pieniędzmi australijskimi. Nie jest to jednak samodzielna waluta, gdyż jest sztywno związana z dolarem australijskim w stosunku 1:1. Przed wprowadzeniem dolara australijskiego na wyspach używano m.in. funta szterlinga, a podczas II wojny światowej również amerykańskiego dolara.

- dolar Trynidadu i Tobago (TTD) - Trynidad i Tobago, wewnętrzny symbol: $.

- dolar Wysp Cooka (COK) - Wyspy Cooka, wewnętrzny symbol: $.
Oficjalna waluta Wysp Cooka, wspólnie z dolarem nowozelandzkim jest oficjalną walutą Wysp Cooka.

- dolar Wysp Salomona (SBD) - Wyspy Salomona, wewnętrzny symbol: SI$.

- dolar Zimbabwe (ZWD) – Zimbabwe, wewnętrzny symbol: $.
Jednostka walutowa Zimbabwe używana w latach 1980-2009.

Historycznie istniał: dolar Skonfederowanych Stanów Ameryki.

Nazwa dolara - podobnie jak nazwa waluty Słowenii sprzed 1 stycznia 2007 - tolar, pochodzi od dawnej srebrnej monety – talara.
Na przełomie XV i XVI w. w Europie nie było waluty mogącej pełnić funkcję pieniądza światowego. W I połowie XVI wieku w Czechach koło miejscowości Jachymów odkryto duże złoża srebra, z których zaczęto bić nowe monety. Ze względu na silną germanizację czeskich terenów, na monetach wybijano nazwę mennicy w języku niemieckim - Jachimstaler Münze. Od końcówki taler przyjęto nazwę monety, przekształcaną przez różne narodowości, na przykład w Polsce moneta nazywała się talar, a w Hiszpanii dollaro.
Po odkryciu pierwszych złóż srebra i złota w Ameryce, Hiszpania przeniosła część mennic na nowy kontynent, gdzie moneta stała się walutą podstawową w obu Amerykach. Walutę oznaczało się symbolem 8, ze względu na wartość monety - 1 dollaro było warte 8 reali. Ze względu na możliwość pomyłki z cyfrą 8, symbol zaczęto stylizować. Korzystano z zawijasa przypominającego literę S, z końcami połączonymi linią prostą. Symbol ten, pisany w sposób niedbały, wyewoluował w dzisiejszy znak dolara - $.
Cent natomiast pochodzi od łacińskiego centum, czyli 100.

  

- DONG (VND / 1 ₫ồng = 100 xu) - jednostka monetarna używana w Wietnamie. Symbolem jest: ₫. Banknoty wietnamskie drukowane są na folii plastikowej, fragmentami przezroczystej.

  

- DRAM (AMD / 1 dram = 100 luma) - jednostka monetarna używana w Armenii i Górskim Karabachu. Wewnętrzne oznaczenie: դր.

  

E

- ESCUDO (1 escudo = 100 centavos) - (port. i hiszp. tarcza) – nazwa byłej bądź aktualnej jednostki monetarnej krajów portugalskojęzycznych, a także Chile (lata 1960-75, zastąpiona przez peso), Hiszpanii (złote escudo od 1566 do 1833 i srebrne escudo w latach 1864-69, zastąpiona przez pesetę) i Zjednoczonych Prowicji Ameryki Środkowej. 1 escudo zazwyczaj dzieliło się lub dzieli na 100 centavos, a jego symbol to najczęściej cifrão ().

Zasadniczo wyróżnia się:

 -   escudo angolskie (1914-28 i 1958-77, zastąpiona przez kwanzę);

-    escudo gwinejskie (1914-75, zastąpiona przez peso);

-    escudo Indii Portugalskich (1958-61, zastąpiona przez rupię po wcieleniu posiadłości portugalskich do Indii);

-    escudo mozambickie (1914-80, zastąpiona przez metical);

-    escudo portugalskie (1911-2002, kod PTE, zastąpiona przez euro);

-    escudo wschodniotimorskie (1959-76, kod TPE, zastąpiona przez patacę);

-    escudo Wysp Świętego Tomasza i Książęcej (1914-77, zastąpiona przez dobrę);

-    escudo zielonoprzylądkowe (w użyciu od 1914, kod CVE).

  

- EURO, ευρώ, евро  (EUR / 1 euro = 100 centów) – nazwa przyjęta na posiedzeniu w Madrycie w grudniu 1995 roku – wspólna waluta europejska wprowadzona w miejsce walut krajowych (znak: €). W formie gotówkowej została wprowadzona w obieg 1 stycznia 2002 roku. Nazwa euro sama się nasunęła. Eurocenty zaś pochodzą od centów wywodzących się z jęz. łacińskiego, gdzie centum oznacza 100 (rzymscy Centurioni dowodzili setką legionistów).

Euro jest prawnym środkiem płatniczym w 19 państwach tworzących strefę euro w Unii Europejskiej – obejmującym około 350 mln Europejczyków. Waluta euro używana jest także w 11 krajach i terytoriach nienależących do UE (Watykanie, Monako, San Marino, Andorze, Kosowie, Czarnogórze) oraz we francuskich posiadłościach na Atlantyku i Oceanie Indyjskim i w brytyjskich bazach wojskowych na Cyprze.
Strefa euro (Euroland; Euroobszar; obszar euro) jest tworzącą unię walutową wspólną przestrzenią unijnych państw, które wprowadziły euro jako swoją walutę, gdzie Europejski Bank Centralny prowadzi niezależną politykę pieniężną.
Na co dzień euro posługuje się około 332 mln ludzi. Wraz z obiegiem ponad 751 miliardów, euro jest walutą o najwyższej wartości gotówkowej w świecie. Na euro przypada 27% światowych rezerw walutowych.

Rewersy wszystkich 22 monet o nominale 10 centów (Watykan na rewersie swoich monet umieszcza wizerunek aktualnie panującego papieża; awers monet euro w 2007 roku został zmieniony – na mapie Europy ujęto nowe państwa członkowskie)

W stworzenie euro włożono lata planowania i przygotowywania. Próbowano znaleźć dobrą równowagę pomiędzy atrakcyjnością estetyczną, praktycznymi wymiarami i zabezpieczeniami. W rezultacie stworzono siedem rodzajów banknotów i osiem typów monet, które wprowadzono do obiegu w styczniu 2002 roku.
Banknoty mają te same wzory we wszystkich krajach w strefie euro. Monety mają na jednej stronie wspólny wzór, a na drugiej wzór właściwy dla danego kraju.
Europejski Bank Centralny (EBC) ma wyłączne prawo do zezwalania na emisję banknotów euro przez krajowe banki centralne strefy euro. Odpowiedzialność za ich wyprodukowanie i wprowadzenie do obiegu jest dzielona wspólnie przez krajowe banki centralne. Monety są emitowane przez państwa członkowskie strefy euro w ilościach zatwierdzanych corocznie przez EBC, a ich produkcja powierzana jest mennicom krajowym.
Inspiracją dla symbolu euro – € – była grecka litera epsilon (Є). Symbol ten oznacza również pierwszą literę słowa „Europa” w alfabecie łacińskim, natomiast dwie równoległe linie biegnące przez symbol oznaczają stabilność. Komisja Europejska zorganizowała wewnętrzny konkurs na przedstawienie pomysłu na symbol euro. Rozważono około 30 projektów. W sprawie dziesięciu z nich zasięgnięto opinii ludności. Ostateczny projekt został wybrany spośród dwóch wyselekcjonowanych propozycji przez ówczesnego przewodniczącego Komisji Jacquesa Santera oraz komisarza Yvesa Thibaulta de Silguy w 1995 roku.

  

F

- FORINT WĘGIERSKI  (HUF / 1 forint węgierski = 100 fillerów) – (węg. magyar forint) – oficjalna waluta Węgier. Wewnętrzne oznakowanie: Ft – forint.

Po raz pierwszy pojawił się na Węgrzech w XIII wieku. Od 1868 do 1892 był węgierskim odpowiednikiem austriackich guldenów (w ramach monarchii austro-węgierskiej) i dzielił się na 100 krajcarów. W 1892 roku w jego miejsce pojawiła się korona węgierska (równa 100 fillérom), w 1926 roku zastąpiona pengő. Ponownie forint został wprowadzony w 1947 roku, po hiperinflacji w latach 1945 - 1946.

  

- FRANK  (1 frank = 100 centymów) –  jednostka monetarna będąca w obiegu w szeregu państw świata.

Według jednej z wersji nazwa pochodzi od łacińskiej inskrypcji francorum rex (Król Franków) na wczesnośredniowiecznych francuskich monetach. Druga hipoteza wywodzi nazwę frank od francuskich przymiotników "szczery" i "wolny". Franki dzielą się na centymy, których nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy liczby 100.

Po raz pierwszy frankiem nazwano złotą monetę wybitą przez króla Francji Jana II Dobrego w 1360 roku, przedstawiającą króla na koniu. Nazwa powstała od łacińskiej legendy Johanes Dei gratia Francorum rex. Wybijano 63 monety z 1 marki paryskiej (244,75 g) czystego złota, czyli frank zawierał 3,885 g. Określono jego wartość na 20 soli, czyli jednego liwra. Złoty frank stał się tym samym jedną z pierwszych materializacji liwra, będący podstawą systemu obrachunkowego we Francji. Następca Jana, Karol V Mądry, bił od 1365 roku franka przedstawiającego władcę pod baldachimem. Ustaliły się wówczas dwa typy franka nazywane: franc à cheval i frank à pied. Z marki paryskiej 24-karatowego złota wybijano już 64 monety, czyli frank à pied miał 3,82 g i przestał być odpowiednikiem liwra. Epizodycznie, złotego franka (à cheval) wybił jeszcze w 1437 roku. Karol VII. Miał on już tylko 3,06 g. Złote franki wybijane były krótko, ale nazwa upowszechniła się i pozostała w pamięci Francuzów, gdyż wobec chaosu monetarnego panującego we Francji od rządów Filipa IV Pięknego (1285-1314), uważanego za jednego z większych w historii "fałszerzy" pieniędzy, pogłębionego wojną stuletnią, złoty frank, nawet na tle innych ówczesnych złotych monet (np. écu d'or), mimo deprecjacji, wyróżniał się jednak stabilnością. Szczególną renomę zdobył równy liwrowi franc à cheval Jana II. Słowo frank, jako nazwa, chociaż krótko, realnej równowartości abstrakcyjnego liwra (wywodzącego się z nieczytelnego dla większości systemu jednostek wagowych), pozostało w pamięci społeczeństwa i zaczęło być stosowane nieoficjalnie, wymiennie z liwr.
W latach 1575-1641 frank ponownie pojawił się jako moneta. Henryk III Walezy zastąpił nim bite od 1513 roku srebrne testony. Frank był najgrubszą srebrną monetą we Francji, zawierał 11,824 g czystego srebra (ważył 14,188 g, czyli miał próbę 20/24). Dzielił się na 20 soli po 12 denarów każdy, czyli znów był zrealizowanym obrachunkowym liwrem. Reforma Ludwika XIII z 1640 roku wprowadziła we Francji system talarowy, zastępując srebrnego franka écu blanc. Mimo że już za panowania Henryka IV, w związku z dalszym pogarszaniem drobnych monet, cena franka wzrosła do 21,33 sola i tym samym przestał on być odpowiednikiem liwra, w powszechnej świadomości ugruntowało się wymienne nazywanie liwra frankiem.

Wyróżnia się:

- frank francuski FRF (fr. franc) – francuska moneta, jednostka obrachunkowa i jednostka monetarna będąca w obiegu do 2002 roku, zastąpiony przez euro. Wewnętrzny symbol: ₣ - frank.

Frank francuski wprowadzony został w miejsce liwra w 1795 roku (III roku Republiki). W 1803 roku ustalono jego wartość na 0,290323 g czystego złota lub 4,5 g czystego srebra. W XIX wieku był walutą o znaczeniu międzynarodowym, stanowił podstawę łacińskiej unii monetarnej; w owym czasie wiele państw próbowało oprzeć na nim swoją walutę. Po I wojnie światowej nastąpiło załamanie się franka, którego ustabilizowano w 1928 roku na poziomie 0,20305 dotychczasowej wartości; w 1936 roku zrezygnowano ze złotego standardu, odtąd kurs franka stale spadał. W czasie II wojny światowej emitowany przez rząd tzw. "Państwa Francuskiego" (Vichy), ustabilizowany na poziomie 0,20 marki Rzeszy. Po wojnie następowała dalsza dewaluacja.
1 stycznia 1960 roku przeprowadzono reformę walutową, wprowadzając nowego franka równego 100 dotychczasowym (1 nowy centym równał się 1 staremu frankowi).
W XIX i XX wieku frank emitowany był także w koloniach francuskich i terytoriach zależnych (Algieria, Kambodża, Francuska Afryka Równikowa, Gwadelupa, Madagaskar, Maroko, Martynika, Reunion, Saint-Pierre i Miquelon, Somalia Francuska) oraz w krajach związanych kulturowo z Francją (np. Monako).

- frank luksemburski (LUF / 1 frank luksemburski = 100 centymów) – jednostka monetarna Luksemburga, będąca w obiegu w latach 1854-2002, zastąpiona przez euro. Wewnętrzne oznaczenie: fr. - frank, c. - centym.

Frank luksemburski został wprowadzony w 1854 roku i był powiązany z frankiem belgijskim. W 1940 roku po zajęciu luksemburga przez Niemcy, frank został zastąpiony przez reichsmarkę. W 1944 roku ponownie wprowadzono franka luksemburskiego, który ponownie został powiązany z frankiem belgijskim.
Na terenie Luksemburga, przed wprowadzeniem euro, można było płacić frankami belgijskimi.

- frank szwajcarski (CHF / 1 frank szwajcarski = 100 centymów) – waluta Szwajcarii i Liechtensteinu (z łac. Confoederatio Helvetica Franc). Jeden frank szwajcarski dzieli się na 100 centymów (według nazewnictwa francuskiego – fr. centimes) lub 100 rappenów (określanych tak w części niemieckojęzycznej, od niem. Rappen). Obok dolara amerykańskiego, euro, jena japońskiego i funta szterlinga, jedna z podstawowych walut wymienialnych świata. Do roku 1967 monety o nominałach 1/2, 1, 2 i 5 Franków były wykonane ze srebra; od roku 1968 zaprzestano bicia srebrnych monet obiegowych. Wewnętrzny symbol: Fr. – frank.

- frank belgijski (BEF / 1 frank belgijski = 100 centymów) – waluta używana w Belgii w latach 1832-2002. Została zastąpiona przez euro.

- frank CFA, XOF, XAF – (fr. franc de la Coopération Financière en Afrique Centrale) - jednostka monetarna używana w niektórych krajach centralnej Afryki od 1974 roku, obecnie w 14 państwach (Benin, Burkina Faso, Czad, Gabon, Gwinea Bissau, Gwinea Równikowa, Kamerun, Kongo, Mali, Niger, Republika Środkowoafrykańska, Senegal, Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej. Dzieli się na 100 centymów. Jest to najczęściej używana waluta Afryki.

Banknoty poszczególnych państw używających franka CFA mają oznakowanie jednoliterowe w prawym górnym rogu awersu: A – Wybrzeże Kości Słoniowej, B – Benin, C – Burkina Faso, D – Mali, E – Republika Środkowoafrykańska, H – Niger, K – Senegal, L – Gabon, P – Czad, T – Togo, U – Kamerun.

- frank Burundi (BIF / 1 frank Burundi = 100 centymów) – jednostka walutowa Burundi.
Frank stał się walutą Burundi w 1916 roku, kiedy Belgia zajęła tą byłą kolonię Niemiec. Burundi stosowało franka belgijskiego Konga do 1960 roku, kiedy to zastąpiono go frankiem Rwandy i Burundi. Własne franki Burundi zaczęło wydawać w 1964 roku.

- frank dżibutyjski (DJF / 1 frank dżibutyjski = 100 centymów) – oficjalna jednostka płatnicza, używana w Dżibuti. Kurs franka dżibutyjskiego jest ściśle związany z kursem amerykańskiego dolara.

- frank gwinejski (GNF / 1 frank gwinejski  = 100 centymów) – jednostka walutowa Gwinei w latach 1959 - 1971 oraz od 1985 roku. Wewnętrzne oznaczenie: FG.

- frank komorski (KMF / 1 frank komorski  = 100 centymów) – jednostka walutowa Komorów.

- frank Demokratycznej Republiki Konga (CDF / 1 frank DRK  = 100 centymów) – jednostka walutowa Demokratycznej Republiki Konga.

- frank rwandyjski (KMF / 1 frank rwandyjski = 100 centymów) – jednostka walutowa Rwandy.

- frank CFP (XPF / 1 frank CFP = 100 centymów)  - waluta używana w Polinezji Francuskiej, Nowej Kaledonii oraz Wallis i Futunie .

  

- FUNT –  jednostka monetarna obowiązująca w kilku państwach świata.

Funt wywodzi swoją nazwę z czasów, gdy owartości pieniądza decydowała ilość metalu szlachetnego użytego do jego wybicia. Funt to po prostu jednostka masy. Co ciekawe symbol funta (£) pochodzi od łacińskiego słowa libra, czyli waga. W celu odróżnienia jednostki pieniężnej od jednostki wagi dodano słowo szterling (Wielka Brytania), co w przypadku srebra można przetłumaczyć z angielskiego jako „wysokiej próby". Jeśli chodzi o drobne monety - pensy, to ich nazwa wywodzi się z germańskiego terminu oznaczającego „zastaw".

Wyróżnia się:

- funt szterling GBP (ang. pound sterling, wewnętrzne oznaczenie £) – nieoficjalna nazwa funt brytyjski – oficjalna jednostka monetarna w Wielkiej Brytanii i terytoriach zależnych Wielkiej Brytanii: Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Falklandy (wraz z funtem falklandzkim), Gibraltar (wraz z funtem gibraltarskim), Guernsey (wraz z funtem Guernsey), Wyspa Man (wraz z funtem Man), Jersey (wraz z funtem Jersey), Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha (wraz z funtem Świętej Heleny), Georgia Południowa i Sandwich Południowy oraz nieoficjalnie - Zimbabwe (wraz z dolarem Zimbabwe).

- funt irlandzki IEP (irl. punt Éireannach) był oficjalną walutą Irlandii do zastąpienia przez euro w 2002 roku.

- funt maltański, lira maltańska MTL / oficjalna nazwa: Lira Malti, do 31 grudnia 2007 roku podstawowa jednostka monetarna Malty, 1 stycznia 2008 roku zastąpiona przez euro, jako prawny środek płatniczy do 31 stycznia 2008 roku. Symbol: Lm lub ₤.

- funt egipski (EGP / 1 funt egipski = 100 piastrów = 1000 milimów) – jednostka monetarna Egiptu. Wewnętrzne symbole: LE, E£.

- funt libański (LBP / 1 funt libański = 100 piastrów)– jednostka monetarna Libanu. Wewnętrzne symbol: ل.ل.
Przed I wojną światową w Libanie obowiązywała lira turecka, ponieważ była to część Imperium osmańskiego. Po I wojnie światowej jako walutę wprowadzono funta egipskiego. Kiedy w 1920 roku kontrolę nad terytorium dzisiejszego Libanu i Syrii przejęła Francja, wprowadziła jako walutę funta syryjskiego. Liban bił własne monety od 1924 roku, a banknoty od 1925 roku. W 1939 roku został formalnie oddzielony od funta syryjskiego.

- funt syryjski (SYP / 1 funt = 100 piastrów) – jednostka walutowa Syrii.

  

G

- GUORDE (HTG / 1 gourde = 100 centymów) – jednostka walutowa Haiti. Wewnętrzny symbol: G.

Nazwa gourde pochodzi od hiszpańskiego słowa gordo – „tłusty”. Tak nazywano na wyspie peso (monety), lub obcięte z nich krążki, tworzące 1/5 całej monety.

Gourde pierwszy raz wprowadzono w 1813 roku i zastąpiło wówczas livre. W 1870 roku gourde został zdewaluowany w stosunku 12:50. W 1872 roku, gourde ponownie zostało zdewaluowane, tym razem w stosunku trzystu do jednego. W pierwszych latach emisji trzeciego gourde emitowane były tylko banknoty i często stosowano dla nich nazwę potoczną. Od 1912 do 1989 roku gourde funkcjonowało w sztywnym kursie do dolara. 5 gourdes jest często określane jako „dolar Haiti”, a 5 centymów „Haitian penny". Rzeczywiście, wwielu miejscach, ceny nie są podane w gourde, ale w „haitańskich dolarach".

  

- GULDEN (1 gulden = 100 centów) – jednostka monetarna Antyli Holenderskich / Curaçao i Sint Maarten (ANG – gulden antylski) – wewnętrzny symbol: NAƒ i Aruby (AWG – gulden, florin arubański) - wewnętrzny symbol: Afl.

Nazwa gulden pochodzi od złotej monety bitej w krajach germańskich od XIV wieku, odpowiednik florena.

Historyczne wyróżnia się również:

- gulden gdański, który był walutą Wolnego Miasta Gdańska (kod XDGG) emitowaną przez Bank Gdański (Bank von Danzig). Wprowadzony pod koniec 1923 roku w miejsce zdewaluowanej marki gdańskiej, powiązany z funtem szterlingiem. 1 GBP = 25 XDGG. XDGG dzielił się na 100 fenigów gdańskich.

- gulden holenderski (NGL), który stanowił jednostkę walutową Holandii od XVII wieku do 2002 roku.

- gulden austro-węgierski, był też oficjalnym środkiem płatniczym Austro-Węgier do reformy walutowej w 1892 roku, kiedy to został zastąpiony przez koronę austro-węgierską.

- gulden pruski, jednostka monetarna w Prusach, składał się z 30 groszy.

- gulden surinamski (SRD / 1 gulden surinamski = 100 centów) - waluta Surinamu do 2004 roku, została zastąpiona przez dolar surinamski.

  

- GUARANI (PYG / 1 guarani = 100 centymów) – jednostka walutowa Paragwaju. Wewnętrzny symbol: ₲.

Nazwa waluty pochodzi od polisyntetycznego języka z rodziny językowej tupi-guarani, którym posługuje się 6-7 mln osób - południowoamerykańskich Indian z grupy ludów Guarani oraz tamtejszych Metysów. Zamieszkują oni głównie w Paragwaju, a także w Brazylii, Boliwii i Argentynie (w tym liczni emigranci w Buenos Aires).

  

H

- HRYWNA UKRAIŃSKA, ukr. гривня – hrywnia, [ˈɦrɪu̯nʲɑ] (UAH / 1 hrywna ukraińska = 100 kopiejek) – jednostka walutowa Ukrainy. Wewnętrzny symbol: ₴ - hrywna.

Hrywna weszła do obiegu w 1996 roku w związku z reformami ekonomicznymi, zastępując karbowańca. Nazwa pochodzi od średniowiecznej miary srebra – „grzywny".

  

J

- JEN JAPOŃSKI (JPY / 1 jen japoński = 100 sen) –  waluta Japonii. Wewnętrzny symbol: ¥.

Jen to jedna z najważniejszych walut na świecie. Kurs jena nie ma zbyt dużego znaczenia dla gospodarki Polski i innych krajów europejskich (znaczny wpływ ma co najwyżej na ceny elektroniki), jednak jest bardzo ważny w strefie Pacyfiku, a także istotny dla gospodarki Stanów Zjednoczonych.

Nazwy walut - juan, jen i won mają ten sam źródłosłów. Po chińsku juan oznacza „okrągły obiekt" i „okrągła monetę". Termin juan upowszechnił się wraz z napływem europejskich pieniędzy, a później rozprzestrzenił się do Japonii i Korei.

Jen został wprowadzony w 1872 roku po rewolucji Meiji, zastąpił on dotychczasowy bardzo złożony system walutowy. Nowy, dziesiętny system był wzorowany na zachodnich systemach walutowych, 1 jen dzielił się na 100 senów i 1000 rinów (seny i riny zostały wycofane z obiegu w 1954 roku). Nowa moneta była bita okrągła (wzorem zachodnich monet), dotychczasowe monety w Japonii były odlewane i miały obły kształt. W 1885 roku Bank Japonii wyemitował pierwsze banknoty.
Początkowo jen miał być monetą złotą (1,5 grama), jednak szybko w obiegu znalazły się także monety srebrne. W 1897 roku parytet jena obniżono do 0,75 grama złota. W 1931 roku Japonia przeszła z systemu opartego na złocie na oparty na wartości aktywów banku centralnego.
W latach 1949-1971 jen był sztywno powiązany z dolarem.

   

- JUAN (renminbi) (CNY i RMB / 1 juan (renminbi) = 10 jiao = 10 fenów) – waluta Chin. Wewnętrzny symbol: ¥ - yuan, 角 – jiao, 分 – fen.

Yuan (chin. trad. 圓 lub 圆, chin. upr. 元, pinyin yuán) - waluta Chińskiej Republiki Ludowej, nazywana oficjalnie Renminbi (chiń. trad. 人民幣, chiń. upr. 人民币, pinyin rénmínbì, wym. żen-min-pi).

Jeden yuan dzieli się na 10 jiao (角), a jeden jiao - na 10 fenów (分). Wszystkie nominały, od najmniejszego, 1 fena, do największego, 100 yuanów, dostępne są w postaci banknotów. W monetach obiegowych występują nominały od 1 fena do 1 yuana.
Potocznym określeniem yuana w języku chińskim jest „kuai" (块), czyli „kawałek", a „jiao" jest potocznie nazywany „mao" (毛), czyli „włos" (tym samym znakiem zapisuje się popularne w Chinach nazwisko, które nosił m.in. Mao Zedong).
Nazwy walut - juan, jen i won mają ten sam źródłosłów. Po chińsku juan oznacza „okrągły obiekt" i „okrągła monetę". Termin juan upowszechnił się wraz z napływem europejskich pieniędzy, a później rozprzestrzenił się do Japonii i Korei. Co ciekawe, poprawną nazwą oficjalnej waluty Chińskiej Republiki Ludowej nie jest wcale juan, ale „renminbi", czyli dosłownie „waluta ludowa".

  

K

- KINA (PGK / 1 kina = 100 toea) – waluta Papui-Nowej Gwinei. Wewnętrzny symbol: K.

Kina została wprowadzona w dniu 19 kwietnia 1975 roku, zastępując dolara australijskiego w stosunku 1:1. Nazwa pochodzi od języka Tolai lub Kuanua, który używany jest przez plemię Tolai z Papui-Nowej Gwinei.

  

- KIP, lao: ກີບ, of. nazwa: ເງີນ ກີບ ລາວ (LAK / 1 kip = 100 at) – jednostka monetarna Laosu. Wewnętrzny symbol: ₭ lub ₭N.

Jest walutą w Laosie od 1952 roku. W 1979 roku nastąpiła reforma walutowa, w wyniku której 100 starych kipów zastąpiono 1 nowym.

  

- KORONA  –  jednostka monetarna obowiązująca w kilku państwach świata.

Historia nazwy korona zbliżona jest do kopiejki. Jednak w tym przypadku miniaturyzacji podlegały monety z portretami koronowanych władców, aż miejsca starczyło tylko na symbol władzy - koronę.

Korona w państwach skandynawskich dzieli się na öre. Nazwa tych drobnych pieniędzy wywodzi się od łacińskiego aureus, czyli „złoty".
Korona czeska i słowacka dzieli się natomiast na halerze. Ich nazwa wywodzi się od denarów bitych ok. 1230 roku w szwabskim mieście Hall. Monety te przedstawiały krzyż i dłoń. Szybko rozprzestrzeniły się na pozostałe rejony Rzeszy Niemieckiej. Pod koniec XIII w. bito je już w Norymberdze i Górnej Bawarii, gdzie funkcjonowały jako drobna moneta. Ich kurs w stosunku do denara zaczął znacznie maleć. W poł. XIV w. wprowadzono nawet nową jednostkę obrachunkową zwaną funtem halerzowym. Dalszy spadek wartości tych monet zbiegł się z ich rozprzestrzenianiem na inne tereny. Bito je już na Śląsku, w Krośnie, Oleśnicy, Głogowie, Księstwie Wrocławskim, Opolu, Księstwie Cieszyńsko-Oświęcimskim i wielu innych miejscach. W Księstwie Jaworsko-Świdnickim halerze są już tak cienkie, że pojawiają się już jako monety jednostronne zwane brakteatami. Kiedy moneta ta pojawiła się na Śląsku, Czechy nabierały większego wpływu polityczno-ekonomicznego w tym rejonie. Halerze uległy już znacznej dewaluacji i dla odróżnienia ich od innej monety srebrnej Czesi nazywali je „czarnymi denarami". Nazwa halerz dość mocno wrosła w świadomość społeczną, skoro wybrano ją jako nominał pieniężny równy 1/100 korony w systemie monetarnym Czechosłowacji, później Czech i Słowacji.

Wyróżnia się:

- korona czeska, po czesku Koruna česká, wewnętrzny skrót „Kč",  h – halerz (CZK / 1 korona czeska = 100 halerzy) - jednostka monetarna Czech od 1993 roku, dzieląca się na 100 halerzy (po czesku „haléř" lub „halíř").

Z powodu inflacji wycofano z obiegu monety o nominałach halerzowych, w obiegu obecnie są tylko korony.
W Republice Czeskiej i w Republice Słowackiej po rozpadzie Czechosłowacji najpierw obowiązywała unia monetarna i wspólna waluta korona czechosłowacka. Wkrótce jednak okazało się, że ze względów gospodarczych nie można jej dłużej utrzymywać i jeszcze wiosną 1993 roku powstały dwie waluty: korona czeska (CZK) i korona słowacka (SKK). Najpierw na federalnych banknotach umieszczono czeskie lub słowackie znaczki, później każde z państw drukowało własne banknoty. Federalne monety po rozpadzie unii obowiązywały w obu państwach, dopóki nie wyprodukowano wystarczającej ilości nowych monet.

- korona słowacka, słow. Slovenská koruna, wewnętrzny skrót „Sk" (SKK / 1 korona słowacka = 100 halerzy) – była jednostka monetarna Słowacji. Od 8 lutego 1993 roku do 31 grudnia 2008 roku waluta niepodległej Słowacji, 1 stycznia 2009 roku zastąpiona przez euro.

- korona duńska (DKK / 1 korona = 100 øre) – jednostka monetarna w Danii oraz terytoriach zależnych Danii: Wyspach Owczych i Grenlandii. Wewnętrzny symbol: kr.

Wjęzyku duńskim korona nazywa się „krone" (liczba mnoga: „kroner").
Korona jako środek płatniczy została wprowadzona w Danii w 1873 roku jako wynik stworzenia Skandynawskiej Unii Monetarnej. Do Unii oprócz Danii należały Szwecja oraz Norwegia. Unia rozpadła się po I wojnie światowej, jednak państwa skandynawskie postanowiły zachować nazwę waluty – dlatego jednostka monetarna w Szwecji i Norwegii również nazywa się koroną.
Dania jest państwem Unii, zwolnionym na mocy traktatu z Maastricht z obowiązku wprowadzenia u siebie waluty euro. W 2000 roku odbyło się dodatkowo referendum, w którym 53,2% społeczeństwa duńskiego odrzuciło pomysł wprowadzenia euro. Rząd Andersa Fogh Rasmussena zapowiadał kolejne referendum w tej sprawie w 2004 roku, do referendum jednak nie doszło.

- korona grenlandzka (DKK / 1 korona = 100 øre) - waluta obowiązująca na terenie Grenlandii obok korony duńskiej. Wewnętrzny symbol: kr.

- korona Wysp Owczych (DKK / 1 korona = 100 øre) – jest to waluta obowiązująca razem z koroną duńską na Wyspach Owczych. Emitowane są tylko banknoty. Korony Wysp Owczych nie są przyjmowane w Danii. Można je wymieniać na korony duńskie w stosunku 1:1. Wyspy Owcze korzystają z standardowych monet duńskich. Wewnętrzny symbol: kr.

- korona estońska, est. Eesti kroon (EEK / 1 korona estońska = 100 senti) – jednostka monetarna Estonii (od 1928 roku do 31 grudnia 2010 roku, z przerwą w okresie ZSRR). Z dniem 1 stycznia 2011 roku na terenie Estonii została wprowadzona waluta euro. Ostatnie korony estońskie zostały wycofane z obiegu 14 stycznia 2011 roku.

- korona islandzka, isl. l.poj. króna, l.mn. krónur (ISK / 1 korona = 100 aurar) − jednostka monetarna Islandii. Na samej Islandii używa się również skrótu: IKR lub KR.

We wrześniu 2002 roku premier Islandii podpisał rozporządzenie wycofujące z obiegu jednostki pochodne korony islandzkiej (aurar) oraz drugie – ustalające, że wszystkie rozliczenia finansowe muszą opiewać i być wypłacane wyłącznie w pełnych koronach islandzkich (bez użycia aurar). Od 1 października 2003 roku banki islandzkie nie przyjmują już monet 5, 10 i 50 aurar.
Do 1 października 2003 roku moneta 5 aurar była najdrobniejszą zdawkową monetą na świecie, wartą tylko około 0,0006 €, tzn. 0,06 eurocenta.

- korona norweska, nor. krone, liczba mnoga: kroner (NOK / 1 korona norweska = 100 øre) - jednostka monetarna w Norwegii. Wewnętrzny symbol: kr – korona.

Korona jako środek płatniczy została wprowadzona w Norwegii w 1873 roku w związku z powstaniem Skandynawskiej Unii Monetarnej. Do Unii oprócz Norwegii należały Szwecja oraz Dania. Unia rozpadła się po pierwszej wojnie światowej, jednak państwa skandynawskie postanowiły zachować nazwę waluty – dlatego jednostka monetarna w Szwecji i Danii również nazywa się koroną.

- korona szwedzka, szw. svensk krona (SEK / 1 korona szwedzka = 100 öre) – jednostka monetarna Szwecji. Wewnętrzny symbol: kr – korona.

Drobne monety öre wycofano w roku 1988, natomiast wszystkie monety koronowe są nadal legalnym środkiem płatniczym, choć rzadko spotyka się te wykonane ze srebra. Według strony szwedzkiego Banku Państwowego (Riksbanken) dużą liczbę tych monet przetopiono na złom srebrny.
Kurs korony szwedzkiej jest jednym z bardziej stabilnych.

Historyczne wyróżnia się również:

- korona austro-węgierska – jednostka walutowa Austro-Węgier w latach 1892-1918.

-  korona czechosłowacka, cz. Koruna československá, po sk. Koruna česko-slovenská (CSK / 1 korona = 100 halerzy) – jednostka monetarna Czechosłowacji od 1919 do 1939 i od 1945 do 1993. Dzieliła się na 100 halerzy. Korona czechosłowacka zastąpiła w 1919 roku koronę austro-węgierską. Wewnętrzny skrót: w I ČSR skrót „Kč", w II ČSR skrót „K", po 1945 roku „Kčs".

- korona Protektoratu Czech i Moraw, cz. Protektorátní koruna - była walutą na terenie Protektoratu w czasie II wojny światowej w latach 1939-1945.

- korona węgierska – waluta wprowadzona po I wojnie światowej na terytorium Węgier. Zastąpiła obowiązującą tam do rozpadu Austro-Węgier koronę austro-węgierską. 1 korona węgierska dzieliła się na 100 fillérów.
Wprowadzona do obiegu w 1920 roku, po siedmiu latach, wskutek hiperinflacji, zastąpiona w 1927 roku nową walutą „pengő".

  

- KUNA CHORWACKA (HRK / 1 kuna chorwacka = 100 lipa) – waluta Chorwacji. Wewnętrzne symbole: kn – kuna, lp – lipa.

Kuna i lipa mają w językach chorwackim i polskim takie samo znaczenie Nazwa waluty pochodzi z czasów, gdy kunie skóry funkcjonowały na tych terenach jako wyznacznik wartości towarów i środek płatniczy. Niekiedy słowo „kuna" błędnie łączone jest z „koroną" – nazwą waluty m.in. Czech.

Obowiązywała w Niezależnym Państwie Chorwackim w czasie II wojny światowej (1941-1945). Została ponownie wprowadzona w 1994 roku jako waluta Republiki Chorwackiej.

  

- KWACHA (MWK – Malawi / 1 kwacha = 100 tambala; ZMK – Zambia / 1 kwacha = 100 ngwee) - nazwa jednostek monetarnych Malawi i Zambii.

Słowo kwacha wywodzi się z języka Nyanja i Bemba i oznacza „świt". Stanowi to odniesienie do sloganu zambijskich nacjonalistów „nowy świt wolności". Tambala to kogut, którego wizerunek pojawił się na pierwszej monecie Malawi. Słowo „ngwee" również pochodzi z języka Nyanja i można je przetłumaczyć jako „świetlany".

Kwacha jest walutą Malawi od 1971 roku, kiedy to zastąpił funta Malawi w przeliczniku 2 kwacha = 1 funt. 8 maja 2012 roku Malawijski Bank Rezerw zdecydował o dewaluacji o 34% i zniesieniu powiązania z dolarem amerykańskim. Wewnętrzne oznaczenie: MK.
W Zambii w 1968 roku kwacha zastąpiła funta zambijskiego w przeliczniku 2 kwacha = 1 funt (1 kwacha = 10 szylingów). Wewnętrzne oznaczenie: ZK.

  

- KWANZA (AON / 1 kwanza = 100 lwei) - jednostka walutowa Angoli. Wewnętrzne oznaczenie: Kz.

Kwanza to jedna z 18 prowincji Angoli, znajdująca się w północno-zachodniej części kraju.
Kwanza jest walutą słabą (miękką) i tym samym obowiązuje zakaz wywożenia jej z terytorium Angoli.

  

- KYAT, bir. ကျပ် (MMK / 1 kyat = 100 pia) - waluta Birmy (Myanmar). Wewnętrzne oznaczenie: K lub Ks.

Kyat został wprowadzona z dniem 1 lipca 1952 roku, zastąpił on rupię w stosunku 1:1.

  

L

- LARI, gruziński: ლარი (GEL / 1 lari = 100 tetri) – jednostka monetarna Gruzji.

Nazwa lari jest starym gruzińskim określeniem skarbu, majątku. Tetri („zielony") to stary gruziński termin walutowy, używany już w 6 wieku p.n.e., znany już w Gruzji starożytnej i średniowiecznej.

Lari zastąpił rubel rosyjski w dniu 5 kwietnia 1993 roku, w stosunku 1:1. Drobne monety tetri zostały wprowadzone dopiero w 1995 roku.

  

- LEJ (RON – Rumunia / 1 lej rumuński = 100 bani; MDL – Mołdawia / 1 lej = 100 bani) - nazwa jednostek monetarnych Rumunii i Mołdawii.

Nazwa „lej" ma zoologiczne pochodzenie. W Bułgarii walutą jest lew, a w Rumunii lej - obie nazwy pochodzą od króla zwierząt. Ban bywa nazywany również szelągiem.

Lej rumuński, właśc. leu, - l.mn. lei, rum. lei. 1 lipca 2005 roku leja (ROL – kod ISO przed denominacją) zdenominowano w proporcjach 10 000:1. Zarówno nowe, jak i stare leje były w obiegu do końca 2006 roku. Rumunia stara się przyjąć walutę Euro w styczniu 2015 roku.
Banknoty rumuńskie są polimerowe, zostały wykonane z plastiku. Rumunia jako drugi kraj na świecie (po Australii) wprowadziła wszystkie plastikowe banknoty.
Lej mołdawski został wprowadzony jako oficjalna waluta Mołdawii 29 listopada 1993 roku, dwa lata po uzyskaniu przez ten kraj niepodległości. Nazwa waluty nawiązuje do przeszłości kraju i do okresu sprzed włączenia do ZSRR w 1940 roku, kiedy w użyciu były rumuńskie leje.

  

- LEK, alb. lek, l.mn. lekë (ALL / 1 lek = 100 qindarek) – jednostka monetarna Albanii.

Nazwa waluty pochodzi od imienia piętnastowiecznego albańskiego księcia Lekë Dukagjini.

Jednostka została wprowadzona w 1926 roku, i do 1947 roku obowiązywała z frankiem albańskim. Dzieliła się na 100 quindar lek (frank na 100 quindar ar) i stanowiła równowartość 0,2 franka albańskiego. W czasie okupacji włoskiej od 1939 roku 1 lek równał się 1 lirowi włoskiemu. Reforma monetarna z 1947 roku ustanowiła nowy lek, będący odtąd wyłączną jednostką monetarną w Albanii, dzielący się na 100 quindarek. W 1965 roku dokonano denominacji w stosunku 10:1.
W obiegu praktycznie nie występują monety o nominale niższym niż 5 leków.

  

- LEMPIRA (HNL / 1 lempira = 100 centavos) – waluta Hondurasu od 1931 roku. Wewnętrzny symbol: L.

Lempira – kacyk plemienia Lenca, który w XVI wieku stanął na czele lokalnego oporu (ostatecznie nieudanego) wobec sił hiszpańskich konkwistadorów. Obecnie Lempira jest bohaterem narodowym Hondurasu.

  

- LEONE (SLL / 1 leone = 100 centów) – jednostka monetarna Sierra Leone. Wewnętrzny symbol: Le.

Leone zostały wprowadzone w dniu 4 sierpnia 1964 roku. Nazwa waluty to druga część członu nazwy państwa.

  

- LEW BUŁGARSKI, bułg. лев (BGN / 1 lew bułgarski = 100 stotinek) – waluta Bułgarii od 1881 roku. Wewnętrzny symbol: лв – lew.

Nazwa lew ma zoologiczne pochodzenie - pochodzi od króla zwierząt. Stotinka w dosłownym tłumaczeniu to jedna setna.

  

- LILANGENI (SZL / 1 lilangeni = 100 centów) – jednostka monetarna Suazi (Swaziland). Wewnętrzny symbol: L lub E (w l. mn.).

Nazwa w dosłownym tłumaczeniu (Nguni język RPA i Suazi): li-, śpiewać. n. pref. + langeni, pieniądze.

Lilangeni został wprowadzony w 1974 roku na równi z randem południowoafrykańskim, z którym pozostaje we wspólnym obszarze walutowym.

   

- LIR WŁOSKI (ITL / 1 lir włoski = 100 centesimo) – był walutą Włoch w latach 1861-2002. Wewnętrzny symbol: ₤ oraz L.

Lir po raz pierwszy pojawił się w średniowieczu. Podobnie jak funt szterling reprezentował wartość jednego funta srebra, który był wart 20 solidów lub 240 denarów. W Królestwie Włoch, utworzonym przez Napoleona I był on walutą obowiązującą na terenie kraju. Dzielił się na 20 soldi lub 100 centesimo.
Po zjednoczeniu Włoch w 1861 roku lir stał się obowiązującą walutą na terenie całego kraju. Zastąpił on m.in. florena lombardzko-weneckiego, piastrę sycylijską, lirę parmeńską. W 1865 roku lir stała się częścią Łacińskiego Związku Monetarnego wraz z frankiem francuskim, frankiem belgijskim i frankiem szwajcarskim.
Lir obowiązywał na terenie Włoch formalnie do 1999 roku, choć faktycznie wyszedł z obiegu w 2002 roku. 1 marca 2003 roku odsłonięto Pomnik Lira. Jedyny tego typu monument w strefie euro.

Z lirem włoskim były powiązane dwie waluty (obie waluty zostały zastąpione przez euro:

- lir watykański – na mocy konkordatu był powiązany z lirem włoskim. Jednocześnie lir włoski był legalną walutą na terenie Watykanu. Część monet watykańskich była bita we Włoszech. Można było nimi płacić zarówno we Włoszech jak i w San Marino.

- lir sanmaryński – podobnie jak lir watykański, również były powiązana z lirem włoskim. Na terenie San Marino można było płacić lirami, podobnie jak częścią monet San Marino bitych we Włoszech.

  

- LIRA TURECKA, tur.: Türk lirası (TRY / 1 lira turecka = 100 kuruszy) – jednostka monetarna Turcji i uznawanego jedynie przez Turcję Cypru Północnego.  Wewnętrzny symbol: , TL.

Nazwa tureckich pieniędzy wywodzi się od nazw monet z czasów historycznych. W językach europejskich, kuruş był znany jako piastr, podczas gdy lir był znany jako Livre w języku francuskim.

Od 1 stycznia 2005 roku do 31 grudnia 2008 roku była zastąpiona przez nową lirę (przed 1.01.2005 używany był kod "TRL").

  

- LIT LITEWSKI (LTL / 1 lit litewski = 100 centów) – oficjalna waluta litewska.  Wewnętrzny symbol: LT.

Nazwa waluty utworzono od nazwy kraju – lit („litas"), podobnie jak w sąsiedniej Łotwie – łat („lats").

Waluta Litwy wprowadzona do obiegu w dniu 2 października 1922 roku. Nowa waluta, lit litewski („litas"), dzielący się na 100 centów („centai") obowiązywała do 25 marca 1941 roku kiedy to zastąpiono go rublem ZSRR. Po odzyskaniu niepodległości przez Litwę 1 października 1992 roku rubel został wycofany. Została wprowadzona do obiegu przejściowa waluta – talon („talonas"), którą 25 czerwca 1993 roku ponownie zastąpił lit litewski.

  

- LOTI, liczba mnoga: Maloti (LSL / 1 loti = 100 lisente) – waluta Lesotho.  Wewnętrzny symbol: L lub M (w l. mn.)

Loti jest walutą powiązaną z randem południowoafrykańskim i obie te waluty funkcjonują w kraju. Loti został wydany po raz pierwszy w 1966 roku. Nazwę tą zaczerpnięto od nazwy pasma górskiego w Lesotho.

   

Ł

- ŁAT ŁOTEWSKI, łot.: lats (LVL / 1 łat łotewski = 100 santimów) – oficjalna waluta łotewska. Wewnętrzny symbol: Ls – łat, s – santim.

Nazwę waluty utworzono od nazwy kraju – łat („lats"), podobnie jak w sąsiedniej Litwie –  lit („litas").

18 marca 1920 roku rubel łotewski został ustanowiony jedynym środkiem płatniczym Łotwy i pozostał w obiegu do całkowitego wycofania w 1925 roku. 3 sierpnia 1922 roku wprowadzono do obiegu walutę narodową łat. Na początku do obiegu wprowadzono prowizoryczny banknot 500-rublowy z nadrukiem nowej wartości w łatach (10 łatów). Ostatecznie obie waluty funkcjonowały równocześnie do 1925 roku. Po okupacji radzieckiej 25 listopada 1940 roku do obiegu na terytorium Łotwy wszedł rubel sowiecki. Po odzyskaniu niepodległości przez Łotwę waluta łatowa weszła ponownie do obiegu w październiku 1993 roku.
Z dniem 1 stycznia 2014 roku łat łotewski zostanie zastąpiony euro.

  

M

- MANAT (AZN - Azerbejdżan, stary manat: AZM / 1 manat = 100 gopików; TMM – Turkmenistan / 1 manat = 100 tenge, przed denominacją - tennesi) – nazwa jednostek monetarnych Azerbejdżanu i Turkmenistanu.

Słowo „manat" pochodzi od rosyjskiego монета („moneta") co oznacza „bogactwo". Kapik to nazwa miejscowości w Zachodnim Azerbejdżanie.

Manat azerski został wprowadzony w 1992 roku i zastąpił radzieckiego rubla (10 rubli wymieniano na 1 manata). W wyniku inflacji z obiegu zgineły monety. Jeden manat to sto kapik (az. qəpik). Wewnętrzne oznaczenie: .
1 stycznia 2006 nastąpiła denominacja: 1 nowy manat = 5000 starych manatów (wartość ok. 1 USD). Na nowo pojawiły się monety. Od 1 października 2005 roku wprowadzono obowiązek podawania cen zarówno w nowych, jak i starych manatach, a do końca roku 2006 nowe manaty występowały w obiegu wraz ze starymi.
Manat turkmeński został wprowadzony 1 listopada 1993 roku. Wewnętrzne oznaczenie: m. Oficjalny kurs manata zrównał się z czarnorynkowym. Według kursu obowiązującego (stan na 18 lipca 2010 roku) 1 USD to 14 251 manatów. 1 stycznia 2009 roku nastąpiła denominacja według przelicznika 5 000 TMM (starych) = 1 nowy. Na wszystkich banknotach przed denominacją znajdował się portret Turkmenbaszy Saparmurata Nijazowa.

  

- MARKA – nazwa jednostek monetarnych z kilku państw świata. Dziś jest jednak tylko walutą Bośni i Hercegowiny.

Nazwę marka zaczerpnięto od germańskiej miary wagowej. W Niemczech wprowadzona do obiegu po zjednoczeniu w 1873 roku. Ta sama jednostka masy w Polsce nosiła miano grzywny.
Przez kilka lat po odzyskaniu niepodległości marka polska była też oficjalną walutą w II RP.
Fenig to potoczna nazwa denara używana w krajach germańskich od VIII do X wieku. Późniejsza nazwa drobnej monety bitej w miedzi.

- MARKA ZAMIENNA BOŚNI I HERCEGOWINY (BAM / 1 marka transferowa = 100 fenigów) – wewnętrzny symbol: KM.

Marka zamienna Bośni i Hercegowiny w 1998 roku marka zastąpiła dinary bośniackie, dinary Republiki Serbskiej i kuny. Kurs marki związany był z marką niemiecką po kursie sztywnym 1:1.

Historycznie wyróżnia się:

- marka niemiecka (DEM / 1 marka = 100 fenigów) – jednostka monetarna w Niemczech od 1873 roku. 1 marka dzieliła się na 100 fenigów. Wewnętrzny symbol: DM – marka, Pf – fenig. Zastąpiona przez euro 1 stycznia 2002 roku.

Do zjednoczenia Niemiec (w 1871 roku), w poszczególnych księstwach i wolnych miastach, w obiegu były pieniądze różnych walut, najczęściej opartych o system talarowy. Pierwsza marka, tzw. złota marka została wprowadzona w 1873 roku, w związku ze zjednoczeniem państwa niemieckiego. Do 2002 roku była niezmiennie walutą Niemiec. Marka przechodziła różne koleje losu, tak czasy hiperinflacji, jak i świetności. W ostatnim okresie przed zastąpieniem ją euro była jedną z najpotężniejszych walut świata.

- marka NRD (DDM / 1 marka = 100 fenigów) – jednostka płatnicza w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, a następnie Niemieckiej Republice Demokratycznej w latach 1948–1990. Wewnętrzny symbol: DDM - marka, Pf - fenig.

Marka NRD była wewnętrzną jednostką rozliczeniową – nie była wymienialna w handlu zagranicznym ani ruchu turystycznym. Zarówno wywóz, jak i wwóz marek był zabroniony i podlegał karze. W handlu zagranicznym operowano pojęciem marki walutowej. Zagraniczne środki płatnicze nie były w NRD dopuszczone do handlu wewnętrznego. Wyjątkiem były sklepy sieci Intershop, w których można było płacić walutą wymienialną, jak również bonami (Forumscheck). Dla celów podróży do krajów demokracji ludowej dozwolona była niewielka wymiana walutowa po kursie określonym przez państwo. Podróżujący do krajów zachodnich zobowiązani byli do przymusowej wymiany z góry określonej sumy. Po zjednoczeniu Niemiec wycofano marki DDR, zastępując je markami zachodnich Niemiec.

- marka estońska, est. Eesti mark (1 marka = 100 penni) – jednostka monetarna Estonii w latach 1919–1928. Wewnętrzny symbol: M. 1 stycznia 1928 roku marka estońska została zastąpiona koroną estońską. Zastosowano przelicznik 100 marek estońskich = 1 korona estońska.

- marka fińska, fin. Markka (FIM / 1 marka = 100 penni)  – waluta używana w Finlandii od 1861 do 2002 roku. Została zastąpiona przez euro w 2002 roku. Wewnętrzny symbol: mk.

Marka została wprowadzona w 1861 roku jako ćwierć rosyjskiego rubla. Po odzyskaniu niepodległości w 1917 Bank Finlandii uznał markę za oficjalną walutę i oparł jej wartość o parytet złota.

- marka Ober-Ost, ostmarka, niem.: Mark – jednostka monetarna wprowadzona do obiegu w 1918 roku przez niemieckie władze okupacyjne na terenach tzw. Ober-Ost, czyli okupacji niemieckiej Suwalszczyzny, Grodzieńszczyzny, Wileńszczyzny oraz Litwy i Łotwy. W późniejszych miesiącach 1918 roku weszła do obiegu również w Estonii.

- marka polska (1 marka polska = 100 fenigów) – jednostka monetarna obowiązująca od 9 grudnia 1916 roku na okupowanych przez Cesarstwo Niemieckie terenach Królestwa Polskiego, a następnie – obowiązująca w Rzeczypospolitej Polskiej. W wyniku reformy pieniężnej z 29 kwietnia 1924 roku marka polska została zastąpiona przez polskiego złotego.

- marka pruska

- marka szwedzka, szwedz. mark penningar – dawna waluta szwedzka używana do 1798 roku.

 

- METICAL (MZM / 1 metical = 100 centavos) – oficjalna waluta Mozambiku, wprowadzona w 1976 roku, w zastępstwie portugalskich escudo. Wewnętrzny symbol: MTn.

Nazwa „metical" pochodzi od arabskiego słowa ciężar.

Wszystkie monety wykonane są z miedzioniklu lub z aluminium. Wzornictwo na wszystkich monetach jest podobne, nawiązuje do gospodarki, kultury i historii kraju. Na awersie wszystkich monet znajduje się godło Mozambiku, na rewersie umieszczone zostały wizerunki symbolizujące np: statek i dźwig portowy na monecie z nominałem 2,5 meticala; traktor na 5 meticalach; studentka pochylona nad książkami na monecie 1 meticala. Monety te są tanie oraz łatwo dostępne, lecz istnieją również cenniejsze, wybite dla upamiętnienia niecodziennych, szczególnych wydarzeń (monety okolicznościowe), na przykład: wizyta papieża Jana Pawła II w 1988 roku, piłkarskie mistrzostwa świata lub 10. rocznica uzyskania niepodległości.

  

N

- NAIRA (NGN / 1 naira = 100 kobo) – jednostka monetarna Nigerii, wprowadzona do obiegu w 1973 roku w miejsce funta nigeryjskiego w stosunku 2 naira = 1 funt. Monety praktycznie w obiegu nie występują. Większość banknotów jest w stanie makulatury. Wewnętrzny symbol: ₦.

Nigeria wprowadzając do obiegu nową walutę została ostatnim państwem, które wycofało się z systemu szylingowego. Na sierpień 2008 roku planowano wprowadzenie nowego naira po kursie 100 naira = 1 nowa naira. Plany te zawiesił prezydent Umaru Yar'Adua. Produkcja polimerowych banknotów została wstrzymana ze względu na duże koszty ich produkcji. W 2013 roku rozpocznie się wymiana banknotów o nominałach od 5 do 50 naira na monety.

  

- NAKFA (ERN / 1 nakfa = 100 centów) – jednostka monetarna Erytrei. Wewnętrzny symbol: Nfk.

Nakfa - miasto w północnej Erytrei, od którego pochodzi nazwa erytrejskiej waluty.

Waluta ta została wprowadzona w 1997 roku, zastępując etiopskiego birra. W czasie gdy kraj ten był włoską kolonią (od 1885 roku do okresu II wojny światowej), oficjalnie używany był lir włoski. Ciekawostką jest moneta o nominale 100 centów.

  

- NGULTRUM (BTN / 1 ngultrum = 100 czetrum) – jednostka monetarna Bhutanu. Wewnętrzny symbol: Nu. – ngultrum, Ch. – czetrum.

 

Ngultrum wprowadzono w 1974 roku, jest on sztywno związany z rupią indyjską w stosunku 1:1, która także jest legalnym środkiem płatniczym w Bhutanie. Ngultrum jest akceptowany w tych stanach Indii, które graniczą z Bhutanem, lecz nie jest akceptowany w pozostałej części Indii.
Ngultrum nie ma bezpośrednich kursów z innymi walutami, a wszystkie transakcje walutowe dokonywane są za pośrednictwem rupii indyjskiej.

  

- NOWY SOL, hiszp. Nuevo So (PEN / 1 nowy sol = 100 centymów) – od roku 1991 jednostką monetarną Peru.

Sol w dosłownym tłumaczeniu to słońce.

Na awersie wszystkie peruwiańskie monety mają herb państwowy, a na rewersie znak nominału (wartość), który jest przedstawiany nie tylko cyframi arabskimi, ale również alfabetem Braille'a. Przed reformą walutową w 1991 roku jednostką pieniężną był inti (dzielący się na 100 centymów), który w 1985 roku został wprowadzony w miejsce sola (dzielącego się na 100 centavos). Pierwsze pieniądze papierowe w Peru wprowadzono w roku 1879, a podział dziesiętny monety w roku 1858. Ze względów na bezpieczeństwo peruwiańskie banknoty są drukowane w różnych miejscach i na różnym papierze dla każdego nominału, np.: w Rzymie drukowany jest banknot 20-solowy, a w Wielkiej Brytanii banknot 10-solowy.

  

- NOWY SZEKEL, hebr.: שקל חדש, sheqel ḥadash; arab.: شيقل جديد, shiqel jadid (ILS / 1 nowy szekel = 100 agorot) – jednostka walutowa Izraela i Autonomii Palestyńskiej. W języku hebrajskim określa się go jako „nowy szekel" (שקל חדש) lub w skrócie: ש"ח. W Izraelu używany jest powszechnie symbol: ₪. Używany jest również skrót NIS od angielskiego „New Israeli Sheqel" (l. mn. שקלים, shqalim).

Nazwa pochodzi od hebrajskiego czasownika שקל, czyli „ważyć" (hebr.  szeqel, arab. thaqal). W starożytności szekel (gr. síklos) stanowił jedną z jednostek wagi (np. w Syrii, Babilonii czy Egipcie), równą w przybliżeniu 1/50 części miny (11,4 g). Agora (אגורה, liczba mnoga אגורות, agorot) – moneta zdawkowa w Izraelu, której nazwa odnosi się do trzech rodzajów walut, które były używane w Izraelu w całej swojej historii, wszystkie z nich były jednostkami podziału podstawowych jednostek monetarnych.

Nowy izraelski szekel został wprowadzony do obiegu 1 kwietnia 1985 zastępując „starego" szekla (1 NIS = 1000 „starych" szekli), który wcześniej wyparł w 1980 roku lirę, inaczej nazywaną „szterlingiem izraelskim".

  

P

- PA'ANGA (TOP / 1 pa'anga = 100 seniti) – jednostka monetarna Tonga od 1967 roku. Pa'anga zastąpiła funt w stosunku 1 funt = 2 pa'anga.

Nazwa pa'anga (Entada) pochodzi od rodzaju roślin kwiatowych o nasionach w kształcie groszku. W dniu 1 grudnia 1806 roku Tongijczycy zaatakowali przepływający statek „Port-au-Prince”, aby go przejąć. Nie udało im się, dokonali jednak grabieży. W ich ręce trafiły również monety. Nie wiedząc, co to jest, uważali, że monety to nasiona pa'anga

  

- PATACA (MOP / 1 pataca = 100 avos) – oficjalna waluta Makau, specjalnej strefy administracyjnej Chińskiej Republiki Ludowej. Wewnętrzny symbol: MOP$.

Nazwę pataca zapożyczono od srebrnej monety pochodzenia portugalskiego, znanej jako „Pataca meksykańska". Historycznie pataca używane były również w Timorze Portugalskim i Brazylii.

Waluty o tej nazwie używano także w niektórych komiksach o Kaczorze Donaldzie w fikcyjnym mieście Kaczogród oraz w filmie „Toy Story 3”.

  

- PESETA HISZPAŃSKA (ESP / 1 peseta hiszpańska = 100 centimos) – dawna waluta hiszpańska obowiązująca również w (wraz z frankiem francuskim) Andorze. Została zastąpiona przez euro w 2002 roku. Wewnętrzne oznaczenie: ₧.

Pierwsze monety w tej walucie wyemitowano w 1868 roku, po wstąpieniu do Łacińskiej Unii Monetarnej, zastępując hiszpańskie srebrne escudo.

  

- PESO – nazwa jednostek monetarnych z kilku państw, głównie Ameryki Południowej.

Peso jest walutą wywodzącą nazwę od ciężaru, popularne w dawnych hiszpańskich koloniach, m.in. Argentynie, Chile i Filipinach. Po hiszpańsku peso oznacza „ciężar" lub „sztuka” (z łac. pensum = odważone). Peso było pierwszą walutą na świecie (1770), której symbolem był „$", dopiero później w 1785 Stany Zjednoczone zaadaptowały symbol do swojej waluty

Wyróżnia się:

- peso argentyńskie, peso convertible (ARS / 1 peso = 100 centavos) – jednostka monetarna Argentyny. Wewnętrzne oznaczenie: $ ( dla odróżnienia dolar amerykański oznaczany jest U$S). Peso było kolonialną walutą równą 8 realom. Po uzyskaniu niepodległości pozostało w użyciu do roku 1826. Obecne peso convertible zastąpiło australa od stycznia 1992 roku.

- peso chilijskie (CLP / 1 peso = 100 centavos) – oficjalna waluta Republiki Chile. Wewnętrzne oznaczenie: $. Po raz pierwszy peso chilijskie wprowadzono w 1817 roku, i było równe co do wartości 8 hiszpańskim realom kolonialnym. W 1835 roku, wprowadzono miedziane monety o wartości ½ i 1 centavo, ale dopiero w 1851 roku zaprzestano używania jednostek płatniczych w escudo i realach. Rozpoczęto też bicie następnych monet w centavos i décimos (warte 10 centavos). Od 1925 roku, monety i banknoty bito i drukowano w kondorach, wartych 10 pesos. W ramach dewaluacji peso zostało zastąpione escudo 1 stycznia 1960 roku, z przelicznikiem 1 escudo = 1000 peso. Obecne peso ponownie wprowadzono w 1975 roku, w ramach kolejnej dewaluacji, z przelicznikiem 1 peso = 1000 escudos.

- peso dominikańskie (DOP / 1 peso = 100 centavos) – jednostka monetarna Dominikany. Wewnętrzne oznaczenie: RD$.

- peso filipińskie (PHP / 1 peso = 100 centavos) – jednostka walutowa Filipin. Wewnętrzne oznaczenie: ₱.

- peso kolumbijskie (COP / 1 peso = 100 centavos) – jednostka monetarna Kolumbii. Wewnętrzne oznaczenie: $. Zostało wprowadzone w roku 1837. Odpowiadało wartości 8 reali. Podział na 100 centavos został wprowadzony w roku 1872.

- peso kubańskie (CUP / 1 peso = 100 centavos) – jedna z dwóch walut używanych na Kubie. Wewnętrzne oznaczenie: $ lub $MN – peso, ¢ lub c – centavo.

- peso kubańskie wymienialne (CUC / 1 peso = 100 centavos) – druga waluta używana na Kubie. Peso wymienialne jest limitowane na wyspie od 1994 roku, kiedy waluta została traktowana na równi w stosunku do dolara amerykańskiego. Od 8 listopada 2004 roku peso wymienialne jest akceptowane wśród kubańskich przedsiębiorców oraz właścicieli drobnych zakładów na równi z dolarem amerykańskim. Oficjalny kurs waluty w stosunku do dolara amerykańskiego poza granicami Kuby wynosi 1 cuc = 1,08 USD. Wewnętrzne oznaczenie: cuc – peso, c – centavos.

- peso meksykańskie (MXN / 1 peso = 100 centavo) – nazwa jednostki monetarnej Meksyku. Dzieli się na 100 centavo. Wewnętrzny symbol: $ lub Mex$.

- peso urugwajskie (UYU  / 1 peso = 100 centesimos) – jednostka monetarna Urugwaju. Wewnętrzne oznaczenie: $. Po uzyskaniu niepodległości w obiegu była waluta argentyńska. Pierwszą narodową walutą było peso wyemitowane w roku 1940. Obowiązywało do roku 1975, w którym ze względu na wysoką inflację zastąpione zostało przez nowe peso (nuevo peso, 1 nowe peso = 1000 starych peso). Inflacja spowodowała, że 1 marca 1993 roku nastąpiła kolejna denominacja.

Historycznie wyróżnia się również:

- peso boliwijskie - Boliwia,
- peso ekwadorskie - Ekwador,
- peso gwatemalskie - Gwatemala,
- peso gwinejskie - Gwinea Bissau,
- peso hiszpańskie - Hiszpania,
- peso honduraskie - Honduras,
- peso kostarykańskie - Kostaryka,
- peso nikaraguańskie – Nikaragua,
- peso paragwajskie - Paragwaj,
- peso salwadorskie - Salwador,
- peso wenezuelskie - Wenezuela.

  

- PULA (BWP / 1 pula = 100 thebe) – podstawowa jednostka monetarna w Botswanie. Wewnętrzny symbol: P.

Pula dosłownie oznacza „deszcz" (deszcz jest w Botswanie, która leży na Kalahari, niezmiernie rzadki i cenny). Pula oznacza także błogosławieństwo. Thebe oznacza „tarcza".

Pula została wprowadzona w 1976 roku, zastępując rand południowoafrykański w stosunku 1:1.

  

Q

- QUETZAL (GTQ / 1 quetzal = 100 centavos) – jednostka monetarna w Gwatemali. Wewnętrzny symbol: Q.

W mitologii prekolumbijskiej quetzal to ptak (Pharomachrus mocinno) czczony jako symbol piękna i umiłowania wolności. Panowało przekonanie, że jeśli zostanie schwytany i zbyt długo będzie przebywać w niewoli, jego serce przestanie bić. Dlatego też myśliwi łapali ptaki w sieci i po wyrwaniu najpiękniejszych piór, wypuszczali je na wolność. Pióra quetzala służyły jako ozdoba władców i dostojników. Ptak quetzal widnieje również na fladze i w herbie Gwatemali.

  

R

- RAND (ZAR / 1 rand = 100 centów) – oficjalna waluta Republiki Południowej Afryki. Wewnętrzny symbol: R.

Nazwa waluty pochodzi od łańcucha górskiego Witwatersrand, zagłębia wydobywczego złota.

Rand wprowadzono w 1961 roku, po referendum, gdy RPA została niepodległą republiką. Zastąpił jako prawny środek płatniczy funta południowoafrykańskiego w stosunku 2 randy = 1 funt. Do lat 90. banknoty przedstawiały podobiznę pierwszego holenderskiego administratora Kapsztadu Jana van Riebeecka. Od tamtej pory przedstawiają wizerunki zwierząt zamieszkujących terytorium RPA - Wielką piątkę Afryki. W lutym 2012 roku poinformowano, że na nowych banknotach randowych pojawi się wizerunek Nelsona Mandeli.

   

- REAL BRAZYLIJSKI (BRL / 1 real = 100 centavos) – jednostka monetarna Brazylii. Wewnętrzny symbol: R$.

Real był walutą używaną przez pierwszych osadników portugalskich przybyłych do Nowego Świata. Pierwsze oficjalne obiegowe reale zostały wypuszczone w roku 1654 przez Holendrów podczas okupacji północnej części Brazylii. Oficjalną brazylijską walutą stał się real w roku 1690 i był nią do roku 1942, kiedy został zastąpiony przez cruzeiro (wymiana w stosunku 1 cruzeiro = 1000 reais).
Ponownie real wprowadzony został 1 lipca 1994 roku w trakcie prezydentury Itamara Franco. Był częścią planu stabilizacyjnego, zastępując cruzeiro real (wymiana w stosunku 1 real = 2750 cruzeiros reais).

  

- RIAL – nazwa jednostek monetarnych szeregu państw arabskich.

Rial (riyal, ryal) – arabska nazwa dużych monet srebrnych (głównie talarów). Stopniowo nazwa została wykorzystana do określenia jednostek monetarnych niektórych krajów, głównie Bliskiego Wschodu

Wyróżnia się:

- rial irański (IRR / 1 rial = 100 dinarów) – waluta Iranu, dzieląca. W handlu używana jest również nieoficjalna jednostka toman równa 10 riali. Wewnętrzny symbol: ﷼.

- rial jemeński (YER / 1 rial = 100 filsów) - jednostka monetarna Jemenu. Rial jemeński został wprowadzony do obiegu w 1990 roku, po zjednoczeniu się obu państw jemeńskich. Zastąpił on riala północnojemeńskiego i dinara południowojemeńskiego.

- rial katarski (QAR / 1 rial = 100 dirhamów) – jednostka monetarna Kataru. Wewnętrzny symbol: QR lub ر.ق.

- rial omański (OMR / 1 rial = 100 baiza) – jednostka monetarna Omanu. Wewnętrzny symbol: ع.ر. W styczniu 2005 roku rial omański był 4. walutą co do jej wartości wobec amerykańskiego dolara, po dinarze kuwejckim, maltańskiej lirze i dinarze Bahrajnu.

- rial saudyjski (SAR / 1 rial = 100 halali) – jednostka monetarna Arabii Saudyjskiej. Wewnętrzny symbol: SR lub س .ر.

Historycznie wyróżnia się również:

- rial tunezyjski,
- rial marokański.

  

- RIEL (KHR / 1 riel = 100 senów) – jednostka monetarna Kanbodży. W standardzie Unicode symbol waluty jest kodowany pod nazwą: KHMER CURRENCY SYMBOL RIEL.

Waluta Kambodży jest bardzo słaba. Znając najnowszą historię Kambodży, trudno się temu dziwić. W 1975 roku w Phnom Penh do władzy doszli „czerwoni Khmerowie”  i jako jedną z pierwszych uchwał wprowadzili zakaz używania pieniędzy, jako atrybutu „zgniłego kapitalizmu”. Tuż potem wysadzili w powietrze wszystkie banki, w tym Narodowy Bank Kambodży. Na ulicach kambodżańskich miast jeszcze długo fruwały miliony zwęglonych banknotów. Ten makabryczny eksperyment trwał ponad trzy lata. W 1978 roku pieniądze znów wróciły do obiegu. Obecnie 100 rieli to mniej więcej 8 polskich groszy.

   

- RINGGIT (MYR / 1 ringgit = 100 senów) – jednostka monetarna Malezji. Wewnętrzny symbol: RM.

Ringgit oznacza „poszarpany". Nazwa ta pierwotnie była używana w odniesieniu do ząbkowanych krawędzi srebrnych hiszpańskich monet , które były szeroko rozpowszechniane na tym obszarze w XVI i XVII wieku. Dolar singapurski i dolar Brunei są również w Malezji nazywane ringgit.

Ringgit stał się walutą Malezji w 1967 roku, kiedy zastąpił dolara malajskiego i brytyjskiego Borneo, który nota bene w języku malajskim nazywał się ringgit. Do 1975 roku waluta miała podwójną nazwę: ringgit i sen w języku malajskim oraz dolar i cent w języku angielskim.

   

- RUBEL - nazwa jednostek monetarnych Rosji, Białorusi, Republiki Naddniestrzańskiej, która oficjalnie jest częścią Mołdawii oraz w nieuznawanych republikach: Abchazji i Osetii Południowej (oficjalnie części Gruzji). Dawniej używany był także w Rosji carskiej i terytoriach zależnych (m.in. w Królestwie Polskim – Kongresówce), a także w ZSRR, Tadżykistanie i na Łotwie.

Nazwa rubel pochodzi od czasownika, oznaczającego przełamywanie i odnosi się do czasów średniowiecza, gdy kawałki srebra przełamywano na mniejsze podczas rozmieniania pieniądza. Z kolei kopiejka pochodzi od kopii św. Jerzego walczącego ze smokiem. Rysunek przedstawiający rycerza widniał niegdyś na rosyjskich monetach. Z czasem wraz z malejącą wartością i rozmiarami pieniądza miejsca starczyło na sam grot włóczni, a ludzie ochrzcili monety kopiejkami.

- rubel rosyjski, ros. рубль – rubl; biał. рубе́ль – rubiel (RUB / 1 rubel rosyjski - 100 kopiejek) – jednostka monetarna używana w Rosji.

Rubel jako jednostka monetarna znany był już od XIII w., początkowo w Nowogrodzie Wielkim, był odpowiednikiem grzywny (nowogrodzkiej) srebra, emitowanym w postaci srebrnych sztabek i odpowiadał 200 diengom. Później pozostał jedynie jako jednostka obrachunkowa, równa nadal 200 diengom, a od 1534 roku 100 kopiejkom. Dopiero Aleksy I Romanow wybił w 1654 roku monetę talarową o wartości rubla. Na stałe jako moneta pojawiła się od 1704 roku, w wyniku reformy pieniężnej Piotra Wielkiego.
Po zakończeniu wojny oddzielne waluty o nazwie rubel wprowadzone zostały m.in. w Armenii, Azerbejdżanie, Gruzji, Harbinie (dzisiejsze Chiny), na Łotwie, w Republice Dalekiego Wschodu, Turkiestanie.
W Związku Radzieckim, od 1922 roku używany był rubel radziecki (SUR). W1964 roku wprowadzono rubel transferowy jako walutę rozliczeniową między krajami RWPG. M.in. w 1961 roku miała miejsce denominacja rubla w stosunku 10:1.
Po rozpadzie Związku Radzieckiego, w niektórych byłych republikach radzieckich zostały wprowadzone waluty tymczasowe. Wśród nich dwie nosiły nazwę rubel, były to: rubel łotewski (1992-1993), rubel tadżycki (1995-2000).

- rubel białoruski, biał. беларускі рубель (BYR, dawne oznaczenie BYB / 1 rubel białoruski = 100 kopiejek) – jednostka monetarna Republiki Białorusi. Wewnętrzny symbol: Br.

Rubel białoruski wprowadzony został do obiegu w roku 1992 roku, po uzyskaniu przez Białoruś niepodległości. Jako oficjalny środek płatniczy niepodległego państwa białoruskiego w momencie wprowadzenia równy był 10 rublom państw nieistniejącego już ZSRR. Wprowadzane do obiegu banknoty o coraz wyższych nominałach wraz z narastającą inflacją opatrzono wizerunkami miast i budynków białoruskich. 1 stycznia 2000 roku dekretem prezydenta Aleksandra Łukaszenki przeprowadzono denominację, polegającą na skreśleniu 3 zer. Na dzień 1 stycznia 2005 roku planowano wycofanie rubla białoruskiego z obiegu i zastąpienie go rublem rosyjskim, co miało być naturalną konsekwencją wprowadzenia rosyjsko-białoruskiej unii walutowej. Na skutek nieporozumień pomiędzy władzami obydwu państw do urzeczywistnienia tej unii jednak nie doszło. 1 stycznia 2009 roku wprowadzono nieoczekiwaną dewaluację rubla białoruskiego o 20%, a w dniu 24 maja 2011 roku  o 54%. 12 marca 2012 roku w rezultacie przekraczającej 100 % inflacji wprowadzono do obiegu banknot o nominale 200 000 rubli.

- rubel naddniestrzański (kody nieoficjalne PRB lub RUP / 1 rubel naddniestrzański = 100 kopiejek) - oficjalna jednostka płatnicza w nieuznawanej Republice Naddniestrzańskiej, wprowadzona w sierpniu 1994 roku. Wewnętrzny symbol: p.

Na wypuszczonych banknotach znajdowały się podobizny rosyjskiego dowódcy Aleksandra Suworowa, który był założycielem Tyraspola, będącego stolicą republiki, oraz ukraińskiego hetmana Bohdana Chmielnickiego. Galopująca hiperinflacja doprowadziła do bardzo szybkiego spadku wartości waluty: w 2000 roku najmniejszy pozostający w obrocie banknot miał wartość 10 000 rubli. Na początku 2001 roku przeprowadzono denominację rubla naddniestrzańskiego w stosunku 1 000 000:1. Na nowych banknotach widnieją podobizny Aleksandra Suworowa, ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki oraz mołdawskiego hospodara Dymitra Cantemira.
Około 8 milionów rubli naddniestrzańskich zostało wybitych w 2004 roku w polskiej Mennicy Państwowej (po zmianie nazwy w 2005 roku – Mennica Polska). Doszło na tym tle do dyplomatycznych kłopotów pomiędzy Polską, Ukrainą i Mołdawią, bowiem Republika Naddniestrzańska nie jest państwem uznawanym w świecie; przedstawiciele mennicy tłumaczyli się, że zamówiono u nich wyprodukowanie żetonów, a nie środków płatniczych, i że jest to przedsięwzięcie czysto komercyjne.

  

- RUPIA – nazwa jednostek monetarnych szeregu państw południowej Azji oraz wyspiarskich krajów na Oceanie Indyjskim. Dzieli się na 100 jednostek mniejszych o różnych nazwach w poszczególnych krajach (pajs, sen, laria lub cent).

Nazwa rūpia z języka sanskr. Oznacza srebro, srebrną monete, pochodzi od słowa rūpa – kształt, piękno.

Wyróżnia się:

- rupia indonezyjska, Rupiah (IDR / 1 rupia = 100 senów) – jednostka walutową Indonezji od 1949 roku po uzyskaniu niepodległości od Holandii. Wewnętrzny symbol: Rp.

- rupia indyjska, Rupii (INR / 1 rupia = 100 paisa) – jednostka monetarna Indii. Wewnętrzny symbol: ₹ ().
Początki rupii sięgają XVI wieku, kiedy to władca Delhi, Szer Szah Suri (1540-45) wprowadził nową walutę w formie srebrnych monet o wadze 180 g. Obecne monety w systemie dziesiętnym wprowadzono w 1957 roku. Monety wybijano w różnych kształtach, np. kwadratu, krążka, sześciokąta, ośmiokąta z zaokrąglonymi brzegami („muszelkami") oraz okrągłe. Na awersie znajdowały się lwy Aśoki, a na rewersie wartość i data emisji.

- rupia malediwska (MVR / 1 rupia = 100 laria) – jednostka walutowa Malediwów. Wewnętrzne oznaczenie: MRf.

- rupia maurytyjska, rupia Mauritiusa (MUR / 1 rupia = 100 centów) – jednostka walutowa Mauritiusa. Wewnętrzne oznaczenie: R.

- rupia nepalska (NPR / 1 rupia = 100 paisa) – jednostka walutowa Nepalu. Wewnętrzne oznaczenie: Rs lub रू.

- rupia pakistańska (PKR / 1 rupia = 100 pais) – jednostka walutowa Pakistanu. Wewnętrzne oznaczenie: Rs.

- rupia seszelska (SCR / 1 rupia = 100 centów) - waluta Seszeli. Wewnętrzne oznaczenie: SR lub SRe.
W lokalnym języku seselwa jest nazywana roupi. Została wprowadzona w 1917 roku, zastępując rupię Mauritiusa, która była w obiegu na Seszelach od 1877 roku.

- rupia Sri Lanki, rupia lankijska (LKR / 1 rupia = 100 centów) - oficjalna jednostka płatnicza, używana w Sri Lance. Wewnętrzne oznaczenie: Rp.

  

S

- SOM (KGS – Kirgistan / 1 som = 100 tiyn; UZS – Uzbekistan / 1 som = 100 tiyn) – nazwa jednostek monetarnych Kirgistanu i Uzbekistanu.

Nazwa som („Suma" lub "Soum") oznacza „czysty”, w języku tureckim oznacza „czyste złoto”.

Som w Kirgistanie został wprowadzony 10 maja 1993 roku zastępując ruble w stosunku 1 som = 200 rubli.
Som uzbekistański, uzbek.: so'm, cyrylica: сўм. W Uzbekistanie som zastąpił rubla 15 listopada 1993 roku w stosunku 1:1. Szybko jednak uległ inflacji. 1 lipca 1994 roku  został wprowadzony nowy som w stosunku 1 nowy som = 1000 starych som.

  

- SOMONI, tadż. сомонӣ  (TJS / 1 somoni = 100 dirhamów) – podstawowa jednostka monetarna w Tadżykistanie.

Nazwa waluty na cześć tadżyckiego bohatera narodowego Ismaila I Samanidy.

30 października 2000 roku somoni zastąpiło dotychczasową jednostkę rozliczeniową, stosowaną w Tadżykistanie - rubla tadżyckiego, według przelicznika 1 somoni za 1000 rubli tadżyckich.

  

- SZYLING – nazwa jednostek monetarnych w pięciu afrykańskich państwach.

Szyling, pol.: szeląg, ang.: shilling, niem.: Schilling – dawna moneta, srebrna bita od roku 1372 w Nadrenii, od 1380 roku w państwie krzyżackim; również dawna germańska jednostka pieniężna – początkowo złota, następnie srebrna – (równa 12 denarom), zwana także solidem oraz w Polsce dawna moneta równa jednej trzeciej części grosza, bita za panowania królów Stefana Batorego, Zygmunta III Wazy i Władysława

Obecnie wyróżnia się:

- szyling kenijski (KES / 1 szyling = 100 centymów) - waluta używana na terenie Kenii. Jest walutą Kenii od 1963 roku, czyli od uzyskania niepodległości. Wewnętrzne oznaczenie: KSh.

- szyling somalijski (SOS / 1 szyling = 100 centów) – jednostka walutowa Somalii. Wewnętrzne oznaczenie: So. Sh.

- szyling tanzański (TZS / 1 szyling = 100 centów) – jednostka walutowa Tanzanii od 1966 roku. Inną walutą używaną w Tanzanii jest dolar amerykański.

- szyling ugandyjski (UGX / 1 szyling = 100 centów) – oficjalna jednostka płatnicza Ugandy. Wewnętrzne oznaczenie: USh.
Została wprowadzona jako oficjalna waluta Ugandy w 1967 r.=oku na miejsce szylinga wschodnioafrykańskiego. Do 1975 roku kurs szylinga był ściśle związany z kursem amerykańskiego dolara, później w charakterze jednostki umownej (umowna jednostka monetarna, mająca charakter pieniądza bezgotówkowego), zgodnie z zaleceniami MFW.
W 1986 roku w drodze denominacji wprowadzono do obiegu nowy szyling, który wymieniono po kursie 1 za 100 starych szylingów. W praktyce, obok szylingów, jako środek płatniczy wykorzystywany jest w Ugandzie amerykański dolar i funt brytyjski.

- szyling Somalilandu (SLSH) - oficjalna jednostka płatnicza samozwańczej republiki Somaliland. Wewnętrzne oznaczenie: Sl. Sh.
Szyling został wprowadzony w październiku 1994 roku. Awers banknotów przedstawia budynek Banku Somalilandu (Baanka Somaaliland) w Hargejsie, natomiast rewers wyobrażenie dwóch wzgórz, charakterystycznego punktu krajobrazowego w okolicach Hargejsy oraz trzy wielbłądy prowadzone przez chłopca.
Nazwa waluty nawiązuje do jednostki płatniczej obowiązującej na tych terenach przed uzyskaniem niepodległości przez Somalię.

Historycznie wyróżnia się:

- szyling brytyjski, 1/20 funta szterlinga - do czasu reformy monetarnej (15 lutego 1971 roku) szyling był monetą występującą w Wielkiej Brytanii. Szyling równał się 1/20 funta szterlinga, a sam dzielił się na 12 pensów.

- szyling austriacki (ATS / 1 szyling austriacki = 100 groszy) - do czasu wprowadzenia euro 1 stycznia 2002 roku był walutą Austrii.

- szyling duński (duń. skilling) – duńska monetarna jednostka obrachunkowa używana do 1873 roku.

  

T

- TAKA  (BDT / 1 taka = 100 paisa) – jednostka walutowa Bangladeszu. Wewnętrzne oznaczenie: ৳, ৲.

Nazwa waluty pochodzi od sanskryckiego słowa tanka, które od starożytności oznacza srebrną monetę.

Taka zastąpiła pakistańską rupię w 1972 roku po uzyskaniu niepodległości przez Bangladesz.

  

- TALA (WST / 1 tala = 100 sene) – jednostka monetarna Samoa od 1967 roku. Wewnętrzne oznaczenie: WS$.

Tala i sene są odpowiednikami słów dolar i cent w języku angielskim.

  

- TENGE, kaz. теңге (KZT / 1 tenge = 100 tiyn) – jest jednostką monetarną Kazachstanu. Waluta ta została wprowadzona 15 listopada 1993 roku w miejsce rubla, jednostki monetarnej obowiązującej w ZSRR. Wewnętrzne oznaczenie: .

Tenge to słowo zapożyczone z języka tureckiego, oznacza, podobnie jak funt i peso jednostkę wagi.

  

- TOLAR (SIT / 1 tolar = 100 stotinów) – był od października 1991 r. do 31 grudnia 2006 roku oficjalną walutą Słowenii.

Nazwa „tolar" (podobnie jak dolar) pochodzi od dawnej srebrnej monety talar.

Jednostka podwielokrotna miała bardzo niską siłę nabywczą (przelicznik wynosił w przybliżeniu 1 SIT = 0,00417 EUR), stotiny nie były w praktycznym użyciu. Tolar został zastąpiony przez euro 1 stycznia 2007 roku.

  

- TUGRIK, Tögrög, mong. ᠲ ᠥ ᠭ ᠦ ᠷ ᠢ ᠭ ᠌, төгрөг, Tögrög (MNT / 1 tugrik = 100 mongów) – waluta używana w Mongolii od 1925 roku. Wewnętrzne oznaczenie: ₮.

Nazwa waluty pochodzi od słowa dughurik oznaczającego koło.

Obecnie najniższym nominałen w regularnym użyciu jest 10 tögrög, a najwyższym 20 000 tögrög.

   

U

- UGIJJA, arab: أوقية, ang. Ouguiya – (MRO / 1 ugijja = 5 khoume) – jednostka walutowa Mauretanii od 1973 roku Wewnętrzne oznaczenie: UM.

Ugija jest walutą niewymienialną poza Mauretanią, a jej wywóz z kraju jest prawnie zabroniony. Jest to jedna z dwóch niedziesiętnych jednostek monetarnych na świecie (obok - madagaskarskich Ariary). Ugijja zastąpiła franka CFA stosunku: 1 ouguiya = 5 franków CFA.

   

V

- VATU (VUV / 1 vatu = 100 centymów) – jednostka monetarna Vanuatu od 1983 roku. Wewnętrzne oznaczenie: VT.

Nazwa vatu oznacza kamień.

  

W

- WON, kor.: 圆 (KRW – Korea Południowa / 1 won = 100 dzon; KWN - Korea Północna / 1 won = 100 chon) – nazwa jednostek monetarnych Korei Południowej i Północnej. Wewnętrzne oznaczenie: ₩.

Nazwy walut - juan, jen i won mają ten sam źródłosłów. Po chińsku juan oznacza „okrągły obiekt" i „okrągła moneta".

   

Z

- ZŁOTY (PLN, PLZ – kod przed denominacją z 1995 roku / 1 złoty = 100 groszy) – podstawowa jednostka monetarna w Polsce. Wewnętrzne oznaczenie: zł – złoty, gr - grosz.

Złoty pochodzi oczywiście od złota, a dokładnie od złotych pieniędzy. Początkowo termin ten dotyczył jednak nie konkretnej monety, a określonej wartości w złocie. W czasach I Rzeczpospolitej jeden złoty dzielił się na 30 groszy. Złoty jest potocznie nazywany „złotówką”; miano to powinno się stosować wyłącznie do jednozłotowej monety.
Drobna polska moneta ma znacznie starszą nazwę niż złoty, nie o słowiańskim rodowodzie. Grosz wywodzi się z łaciny od „grubego denara" (denarius grossus). W średniowieczu grosze bito w wielu krajach Europy, a do 2001 roku posługiwano się nimi również w Austrii (Groschen).

Złoty pojawił się po raz pierwszy jako moneta w 1663 roku. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku złoty został wprowadzony do obiegu 29 kwietnia 1924 roku. W XIV i XV w. złotym nazywano złote dukaty zagraniczne z obiegiem w Polsce, początkowo obliczane na 14 groszy. Uchwałą sejmu z 1496 roku ustalono kurs złotego na 30 groszy. Z biegiem czasu kurs ten – z uwagi na zmieniający się parytet ceny złota i srebra – nie utrzymał się. Wtedy ustaliło się określenie jednostki obrachunkowej równej 30 groszy (gr) jako złoty polski (złp) zwanej też florenem (fl). Natomiast złoty dukat otrzymał nazwę złoty czerwony.
Złoty pozostawał przez dłuższy czas jednostką wyłącznie obrachunkową.
Po raz pierwszy złoty pojawił się jako moneta w roku 1663 pod postacią tymfa.
Przy reformie monetarnej króla Stanisława Augusta złoty stał się jednostką zasadniczą o kursie 1 złp = 30 gr.
Złoty wprowadzony został do obiegu 29 kwietnia 1924 roku w wyniku reformy pieniężnej przeprowadzonej przez ministra finansów Władysława Grabskiego i zastąpił zdewaluowaną markę polską, walutę Królestwa Polskiego (regencyjnego). Nowa waluta została oparta na parytecie złota, wartość 1 złotego ustalono na 9/31 grama (ok. 0,29 g) czystego złota. Ówczesny złoty był więc wart około piętnastu obecnych (2009), lecz siłę nabywczą miał taką samą, jak siedem obecnych złotych.
Wśród proponowanych nazw nowej waluty II Rzeczypospolitej największą popularnością cieszyły się „lech”, „pol” i „złoty”. Ostatecznie wybrano nazwę złoty, która odwoływała się do historycznej jednostki monetarnej Królestwa Polskiego (kongresowego).
Po wybuchu II wojny światowej Niemcy wprowadzili do obiegu na terytorium Generalnego Gubernatorstwa nowy pieniądz o tej samej, co przed wojną nazwie – złoty. Przedwojenne banknoty złotowe Banku Polskiego zostały ostemplowane i w roku 1940 wymienione na banknoty okupacyjne (z limitami wymiany zróżnicowanymi dla Niemców, Polaków, Żydów, przedsiębiorstw).
30 października 1950 roku zostały wprowadzone nowe pieniądze, które zostały wymienione w stosunku 100:3 dla płac i 100:1 dla banknotów w obiegu i depozytów bankowych (konfiskata 2/3 oszczędności ludności).
Narodowy Bank Polski postanowił dokonać denominacji złotego „o cztery zera” (tj. w stosunku 10 000 PLZ = 1 PLN). Wprowadzono ją w życie 1 stycznia 1995 roku – na podstawie ustawy o denominacji złotego z dnia 7 lipca 1994 roku – kosztem 300 milionów nowych złotych (3 biliony starych złotych).

  

Autor: Józef Smurawa

Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/
- http://www.katalogmonet.pl/ - Nazewnictwo pieniądza | Jacek W. Kamiński
- http://www.doradcafinansowy.pl/
- http://kantory.pl/waluty/
- http://colnect.com/pl
- http://finanse.wp.pl/ - Co oznaczają nazwy walut? (01.10.2013)
- http://ec.europa.eu/