Premiera Katalogu Szerfów Pomorskich
Miło jest nam poinformować, że prace nad Katalogiem Szerfów Pomorskich, które Tomasz Witkiewicz prowadził wspólnie z Panem Wojciechem Gibczyńskim, dobiegły końca. Od dnia 25 lutego 2011 roku publikacja jest dostępna w sprzedaży. Wyniki badań zostały przedstawione na około 110 stronach wzbogaconych ponad 70 kolorowymi zdjęciami szerfów. Na podstawie wniosków, do których doszli autorzy, mocno należy zrewidować aktualną wiedzę na temat tych monet. W formie zapowiedzi dodamy, że z popularnego Ilustrowanego Skorowidzu Pieniędzy Polskich i z Polską Związanych autorstwa E. Kopickiego należy wykreślić aż 11 pozycji katalogujących szerfy! Zostały wprowadzone nowe nieznane roczniki i odmiany tego nominału oraz co ciekawe został opisany dokładnie proces walcowania monet. Publikacja ta rozwiązuje zagadki z przeszłości oraz obala tezy wprowadzone do numizmatyki pomorskiej nawet w XIX wieku.
Przykładowe strony katalogu:
Kilka słów o pomorskich fenigach czyli szerfach
Szerfy, zwane też fenigami, to zdawkowa moneta miedziana związana nierozłącznie z mennictwem księstw pomorskich. Wynalezienie prasy menniczej spowodowało zwiększenie możliwości produkcyjnych mennic. Tym samym opłacalna stała się produkcja monet miedzianych. Niemiecki badacz monety pomorskiej, Joachim Kruger, podaje, że za panowania Ernesta Ludwika wybito szerfów na kwotę około 5250 talarów. Przy założeniu, że talar to 768 szerfów, daje to niebagatelną ilość 4 000 000 sztuk. Liczba ta przy miliardach naszych poczciwych boratynek wydaje się być skromna. Jednak uwzględniając ówczesne ubóstwo księstw pomorskich oraz lokalny zasięg tej emisji, mimo wszystko robi wrażenie. Ogólną wielkość produkcji szerfów pomorskich szacować należy na ponad 10 000 000 sztuk. Jak wielka to była ilość monet, niech świadczy fakt, że Szczecin – stolicę księstwa − zamieszkiwało wówczas około 5–6 tysięcy osób. Tak wielka masa monetarna powodowała kłopoty z wprowadzeniem jej do obiegu. Odbywało się to na zasadzie przymusowej wymiany na srebro u przyjezdnych kupców, kramarzy czy karczmarzy. W założeniu ta drobna moneta stymulowała rozwój drobnej gospodarki czy handlu. Jednak po kilku latach rosnącej produkcji ogromna liczba własnej oraz napływowej monety miedzianej doprowadziła do deprecjacji jej wartości i wywołała protesty miejscowej ludności. Zatryumfowało prawo Kopernika-Greshama − pieniądz gorszy wypierał lepszy. Edykty książęce zakazujące przyjmowania obcej monety i przymus akceptacji zapłaty w monecie miedzianej w stosunku do srebrnej na poziomie 1:10 nie przyniosły spodziewanych efektów. Protesty miast pomorskich, jak również konieczność wykupu od nich za złoto tej monety, nie spowodowały jej wycofania. Dopiero książę Filip Juliusz w 1605 roku zakazał przyjmowania szerfów. Pomimo tego, tylko z powodu egzystencji dużej ilości tych monet na wsiach i w kościołach, w roku 1621 dopuszczono je do wymiany na srebro. Jednak wtedy ich wartość była już znikoma.
W ostatnich latach możliwości opracowania tych monet radykalnie wzrosły. Nasze przemyślenia, kwerenda na znacznej ilości monet oraz analiza dotychczasowych opracowań wzbogacają wiedzę na ich temat. Udowadniają błędną atrybucję, czy też podważają istnienie niektórych wątpliwych roczników czy odmian monet. Mamy nadzieję, że to opracowanie wpisze się na dłużej w bibliografię numizmatyki pomorskiej. Katalog ten zrodził się przede wszystkim z naszej pasji oraz zamiłowania do monet. Podczas naszych badań korzystaliśmy również z materiałów udostępnianych przez hobbystów szukających wykrywaczami metali, penetrujących pomorskie pola i lasy. W Polsce, inaczej na przykład niż w Wielkiej Brytanii, zajęcie to jest nielegalne. Postanowiliśmy jednak spróbować przekuć działalność detektorystów z pożytkiem dla nauki, czego dowodem jest, w pewnym stopniu, niniejsza książka. Szerfy jako drobna miedziana moneta nie były przedmiotem tezauryzacji, więc nie pojawiają się w skarbach. Ten zdawkowy pieniądz, używany głównie przez biedotę, był nagminnie gubiony w trudach dnia codziennego. Po olbrzymiej nadprodukcji z lat 1591−1592 i wynikającej z tego deprecjacji tego nominału wiele monet zostało zwyczajnie wyrzuconych czy przerobionych na przykład na guziki. W związku z tym szerfy są odnajdywane najczęściej w znaleziskach luźnych. Pozbawione kontekstu są poza zasięgiem typowych działań archeologicznych. Odkrywane na polach czy łąkach, przez poszukiwaczy amatorów, z monet rzadkich stają się popularne i dostępne. Dotychczasowa nikła podaż w minionych wiekach sprawiła, że wiedza na ich temat jest niekompletna.
Ktoś kiedyś powiedział: „żeby zapalać innych, samemu trzeba płonąć”. Mamy nadzieję, że nasza pasja, owe opracowanie i skatalogowanie tej monety pomorskiej będzie taką pochodnią i przyczynkiem do stworzenia kolejnych ciekawych, wyjątkowych kolekcji, czego szczerze życzymy.
Czekam na Wasze opinie, uwagi, sugestie…
Tomasz Witkiewicz / [email protected]
